Soạn bài Phân tích bài thơ Việt Bắc (trang 146) Cánh diều

Soạn bài Phân tích bài thơ Việt Bắc

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 146 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

- Xem lại nội dung đọc hiểu ở bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu). Từ những hiểu biết về bài thơ, liên hệ và so sánh với nội dung bài phân tích của Nguyễn Văn Hạnh.

- Đọc trước văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”; tìm hiểu thêm về tác giả Nguyễn Văn Hạnh.

- Tìm đọc một số bài phân tích, nhận xét, đánh giá bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu.

Trả lời:

- Từ hiểu biết của em về bài thơ, liên hệ và so sánh với nội dung bài phân tích của Nguyễn Văn Hạnh :

+ Điểm giống: Sự sáng tạo trong kết cấu bài thơ – sự kết hợp giữa đối đáp ca dao và độc thoại ;Việt Bắc hiện lên rất chân thực, mang nhiều tình nghĩa, chân tình; nỗi nhớ, tình nghĩa đậm đà, đằm thắm trong bài thơ lẫn hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu; chất hùng tráng trong những câu thơ trong buổi hành quân.

+ Điểm khác: Hai nhân vật trữ tình nhưng có thể hòa làm một ; văn bản cho em hiểu rõ hơn về điểm đổi mới, sáng tạo của nhà thơ Tố Hữu trong âm hưởng, nhịp điệu và cách diễn đạt; nghệ thuật đặc tả hình ảnh Bác trong thơ Tố Hữu; nét tài tình trong nghệ thuật đặc tả của Tố Hữu và sự đổi mới trong thơ ông.

- Tác giả Nguyễn Văn Hạnh

+ Quê quán : Điện Thọ, Điện Bàn, Quảng Nam

+ Tiểu sử : Ông sinh ra trong gia đình có truyền thống Nho học. Năm 1961, ông tốt nghiệp Khoa Ngữ văn ĐH Tổng hợp Lomonosov ở Moskva, Nga. Năm 1965, ông giữ cương vị là chủ nhiệm bộ môn lý luận văn học.

+ Vị trí : Ông không chỉ là nhà lý luận phê bình, nhà văn hóa giáo dục, mà còn là nhà chính trị - tư tưởng, người tham gia hoạt động chính trị trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, nghệ thuật.

+ Một số tác phẩm tiêu biểu : Cơ sở lý luận văn học (4 tập, 1965-1971); Suy nghĩ về văn học (tiểu luận, 1972); Thơ Tố Hữu, tiếng nói đồng ý, đồng tình, đồng chí (chuyên luận, 1980, 1985); Nam Cao – một đời người, một đời văn (1993);.....

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính Phân tích bài thơ Việt Bắc: Văn bản thể hiện những tư tưởng, quan điểm của tác giả về những giá trị đặc sắc, những nét độc đáo, nổi bật của bài thơ Việt Bắc. Qua đó, tác giả thể hiện sự đổi mới, sáng tạo của nhà thơ Tố Hữu.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu hỏi (trang 147 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Mở đầu, tác giả nêu vấn đề gì ?

Trả lời:

Mở đầu, tác giả nêu những giá trị của bài thơ Việt Bắc do Tố Hữu sáng tác và khái quát những điểm mới lạ, độc đáo, sáng tạo trong bài thơ Việt Bắc.

Câu hỏi (trang 147 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Hình thức nào của bài thơ được người viết chú ý phân tích ?

Trả lời:

Hình thức của bài thơ được người viết chú ý phân tích là cấu tạo của bài thơ, theo lối đối đáp thường gặp trong văn học dân gian

Câu hỏi (trang 148 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý những lí lẽ và bằng chứng của tác giả

Trả lời:

Những lí lẽ và bằng chứng của tác giả : Hai nhân vật trữ tình hòa vào làm một, thể hiện tình cảm gắn bó, thắm thiết. Bằng chứng “Mình là bản thân mình…rơi vào đơn điệu”, tác giả kết hợp trích 3 câu thơ trong bài thơ Việt Bắc để chứng minh lí lẽ

Câu hỏi (trang 149 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý những nhận xét chủ quan của tác giả bài viết

Trả lời:

- Những nhận xét chủ quan của tác giả bài viết

+ Bài thơ có ý vị đậm đà, đặc biệt do nỗi nhớ

+ Cái nghĩa đặm đà, cái tình đằm thắm vốn là sở trường trong hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu

Câu hỏi (trang 150 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Sự so sánh ở đây nhằm mục đích gì ?

Trả lời:

Sự so sánh giữa thơ Tố Hữu với ca dao nhằm mục đích thể hiện sự độc đáo, mới lạ của thơ Tố Hữu và sự sáng tạo trong ông.

Câu hỏi (trang 150 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chú ý tính khẳng định trong ý kiến của tác giả

Trả lời:

Tính khẳng định trong ý kiến của tác giả được thể hiện qua đoạn văn: “nhà thơ đã dựng lên một bức tranh đầy chất thơ, chất nhạc…ung dung, thanh thoát”

Câu hỏi (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Phần 3 nêu và phân tích nội dung gì ?

Trả lời:

Phần 3, tác giả bàn luận về nghệ thuật đặc tả hình ảnh Bác trong thơ Tố Hữu và sự thay đổi phong cách văn chương của Tố Hữu trước và sau cách mạng.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Qua văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”, tác giả Nguyễn Văn Hạnh muốn làm sáng tỏ điều gì? Vấn đề ấy được nêu ở phần nào của văn bản?

Trả lời:

- Tác giả muốn làm sáng tỏ những nét độc đáo, đặc sắc và sáng tạo trong bài thơ Việt Bắc

- Vấn đề được nêu ở phần mở đầu của văn bản “Tố Hữu hoàn thành bài thơ Việt Bắc,…nhịp điệu và ngôn ngữ”

Câu 2 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Xác định nội dung chính của các phần được đánh số trong văn bản. Từ đó, nêu các luận điểm của bài viết.

Trả lời:

- Các luận điểm của bài viết :

+ Khái quát những điểm độc đáo, sáng tạo và mới mẻ của bài thơ Việt Bắc(phần 1)

+ Biểu hiện của sự sáng tạo, mới mẻ trong bài thơ Việt Bắc qua kết cấu, từ ngữ, hình ảnh thơ, âm hưởng, nhịp điệu , cách diễn đạt, ngôn ngữ. (phần 2)

+ Hình ảnh Bác trong thơ Tố Hữu và kết luận (phần 3)

Câu 3 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Người viết phân tích và làm sáng tỏ ý kiến: “Việt Bắc ngọt ngào, đằm thắm, là một bài ca tâm tình, rất tiêu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của Tố Hữu.” bằng các lí lẽ và dẫn chứng nào trong phần 2 của văn bản?

Trả lời:

- Người viết phân tích và làm sáng tỏ ý kiến bằng các lí lẽ và dẫn chứng :

+ Tình nghĩa sâu nặng của Tố Hữu dành cho đất nước, nhân dân. Dẫn chứng qua câu nói của Tố Hữu trong cuộc trò chuyện với nhà nghiên cứu văn học người Pháp.

+ Hai nhân vật trong bài thơ tưởng chừng như tách biệt nhưng đi sâu hơn “ta” với “mình” đều hoà làm một. Qua đó thể hiện sự gắn bó, tình nghĩa thiết tha giữa kẻ đi và người ở lại. Dẫn chứng : nhà thơ thay thế chữ “mình” vào chữ “ta” ở một số câu thơ và phân tích tính hợp lý, hoà quyện của chúng.

+ Bài thơ có một ý vị đậm đà, đặc biệt do nỗi nhớ. Tác giả rút ra “Cái nghĩa đặm đà, cái tình đằm thắm vốn là sở trường trong hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu”. Dẫn chứng : tác giả phân tích những câu thơ thể hiện tình cảm mặn nồng trong bài Việt Bắc

+ Viết về thiên nhiên Việt Bắc, thơ Tố Hữu đằm thắm như ca dao, dân ca. Tác giả chứng minh lí lẽ thông qua việc trích dẫn và phân tích các câu thơ viết về núi rừng Việt Bắc trong bài thơ.

Câu 4 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Nét đặc sắc khi tác giả phân tích phần 3 của văn bản là gì?

Trả lời:

- Nét đặc sắc trong phần 3 : Nghệ thuật đặc tả hình ảnh của Bác.

+ Dẫn chứng : Tác giả viết thêm, “nhà thơ Xuân Diệu cho đây là một bức họa”. Qua đó, tăng sức thuyết phục thông qua nhận định của một nhà thơ lớn - ông hoàng thơ tình.

+ Tác giả dùng một loạt những câu từ khẳng định như “nhà thơ đã dựng lên một bức tranh đầy chất thơ” ; “Hình ảnh, phong độ của Bác ở đây rất mực giản dị”,...nhằm thể hiện rõ ràng lập trường, quan điểm, bộc lộ ý kiến của tác giả.

Câu 5 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc” của Nguyễn Văn Hạnh giúp em hiểu thêm được gì về bài thơ này?

Trả lời:

Văn bản đã giúp em hiểu thêm về nhiều khía cạnh, nhiều góc nhìn, những điểm mới mẻ và cả những khổ thơ mà em chưa biết. Đầu tiên là tình nghĩa thâm tình, gắn bó được thể hiện qua sự hòa làm một của hai nhân vật trữ tình “mình” với “ta”. Thứ nữa, văn bản cho em hiểu rõ hơn về điểm đổi mới, sáng tạo của nhà thơ Tố Hữu trong âm hưởng, nhịp điệu và cách diễn đạt . Đặc biệt là khổ thơ viết về Bác, đã cho thấy nét tài tình trong nghệ thuật đặc tả của Tố Hữu và sự đổi mới trong thơ ông, vẫn mang giá trị nghệ thuật cao nhưng dần trở nên gần với quần chúng nhân dân.

Câu 6 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Dẫn ra một số câu văn thể hiện ý kiến nhận xét, đánh giá chủ quan của người viết khi phân tích bài thơ Việt Bắc.

Trả lời:

- Một số câu văn thể hiện ý kiến nhận xét, đánh giá chủ quan của người viết :

+ “Nét đặc sắc cao quý của Việt Bắc chính là ở chỗ nghèo mà chân tình”

+ “Trong bài thơ, cái nghĩa đậm đà, cái tình đằm thắm vốn là sở trường trong hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu”

+ “Bài thơ có một ý vị đậm đà, đặc biệt do nỗi nhớ”

+ “Bài thơ Việt Bắc thật sự là một trong những bài thơ hay nhất trong sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu và trong nền thơ hiện đại của chúng ta”