Giải Tin học 8 Bài 2 (Chân trời sáng tạo): Thông tin trong môi trường số

Giải Tin học 8 Bài 2: Thông tin trong môi trường số

Khởi động trang 10 Tin học 8: Hãy trao đổi với bạn và cho biết tại sao ngày nay, nhiều người thường tìm kiếm thông tin trên Internet thay vì trên sách, báo truyền thống.

Trả lời:

Ngày nay, nhiều người thường tìm kiếm thông tin trên Internet thay vì trên sách, báo truyền thống vì:

- Không mất tiền mua sách, báo.

- Việc tìm thông tin trên sách, báo thường sẽ lâu hơn so với tìm trên Internet.

- Việc tìm kiếm thông tin trên Internet có thể diễn ra ở bất kì đâu, bất kì lúc nào miễn là máy tính hay điện thoại thông minh có mạng.

1. Đặc điểm của thông tin số

Khám phá 1 trang 11 Tin học 8: Hãy trao đổi với bạn và giải thích lí do thông tin trên Internet có những đặc điểm sau đây:

a) Nguồn thông tin khổng lồ, đa dạng, phong phú.

b) Thường xuyên được cập nhật.

c) Trao đổi dễ dàng, lan truyền nhanh chóng, khó thu hồi triệt để.

d) Có thể tìm kiếm dễ dàng, nhanh chóng.

e) Có nguồn thông tin đáng tin cậy nhưng cũng có nguồn thông tin không thực sự đáng tin cậy.

Trả lời:

a) Nguồn thông tin khổng lồ, đa dạng, phong phú.

Thông tin số có nhiều loại như: văn bản, âm thanh, hình ảnh, video, …

b) Thường xuyên được cập nhật.

Thông tin trên Internet được cập nhật hằng giờ, hằng ngày.

c) Trao đổi dễ dàng, lan truyền nhanh chóng, khó thu hồi triệt để.

- Thông tin số được thu thập, chia sẻ ngày càng nhanh và nhiều.

- Thông tin trên Internet có thể dễ dàng sao chép, lưu trữ trữ ở nhiều nơi. Việc sao lưu có thể thực hiện tự động. Vì vậy, thông tin đã đưa lên mạng rất khó thu hồi triệt để.

d) Có thể tìm kiếm dễ dàng, nhanh chóng.

Thông tin trên Internet có thể được tìm thấy dễ dàng và nhanh chóng bằng máy tìm kiếm.

e) Có nguồn thông tin đáng tin cậy nhưng cũng có nguồn thông tin không thực sự đáng tin cậy.

Đối tượng đưa thông tin lên Internet rất đa dạng và mục đích chia sẻ thông tin cũng rất khác nhau. Thông tin chân thực ban đầu có thể bị làm sai lệch rồi tiếp tục phát tán vì động cơ, lợi ích riêng. Vì vậy, thông tin trên Internet có độ tin cậy rất khác nhau.

Khám phá 2 trang 11 Tin học 8: Đặc điểm nào sau đây không thuộc về thông tin số?

a) Nhiều người có thể truy cập đồng thời.

b) Chỉ cho phép một người sử dụng tại một thời điểm.

c) Có công cụ hỗ trợ tìm kiếm, xử lí, chuyển đổi hiệu quả.

d) Có thể truy cập từ xa.

Trả lời:

Đặc điểm không thuộc về thông tin số là: b).

2. Khai thác nguồn thông tin tin cậy

Khám phá 1 trang 12 Tin học 8: Thông tin trong những trường hợp nào sau đây là đáng tin cậy?

a) Thông tin trên website có tên miền là .gov.

b) Bài viết của một cá nhân đăng tải trên mạng xã hội với mục đích bôi nhọ người khác.

c) Bài viết hướng dẫn phòng tránh dịch bệnh trên trang web của cơ quan y tế.

d) Bài viết trên tài khoản mạng xã hội của một nhà báo có uy tín và có trích dẫn nguồn thông tin từ trang web của Chính phủ.

Trả lời:

Các trường hợp mà thông tin đáng tin cậy: a), c), d).

Khám phá 2 trang 12 Tin học 8: Có ý kiến cho rằng việc biết lựa chọn nguồn thông tin đáng tin cậy là rất quan trọng. Em có đồng ý với ý kiến này không? Tại sao? Nêu ví dụ minh họa.

Trả lời:

- Em đồng ý với ý kiến trên vì khi đã xác định được và khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy giúp ta có được thông tin đúng, từ đó có quyết định phù hợp.

- Ví dụ: Khi xem tin tức thời sự trên mạng xã hội Facebook, em thường chọn các trang uy tín như Trung tâm tin tức VTV24, …

Luyện tập (trang 13)

Luyện tập 1 trang 13 Tin học 8: Em hãy nêu các đặc điểm của thông tin số.

Trả lời:

Một số đặc điểm của thông tin số:

- Thông tin số rất đa dạng.

- Có công cụ tìm kiếm, xử lí, chuyển đổi, truyền hiệu quả, nhanh chóng.

- Có tính bản quyền.

- Có thể dễ dàng sao chép, khó thu hồi triệt để.

- Có độ tin cậy khác nhau.

- Được thu thập, lưu trữ, chia sẻ nhanh và nhiều.

Luyện tập 2 trang 13 Tin học 8: Em hãy nêu tầm quan trọng của việc biết khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy; nêu ví dụ minh họa.

Trả lời:

- Việc xác định được độ tin cậy giúp em lựa chọn được thông tin đúng, tránh sử dụng những thông tin sai lệch, từ đó có thể đưa ra quyết định phù hợp.

- Ví dụ: Trong mùa dịch Covid-19, trên mạng Facebook có rất nhiều thông tin được chia sẻ về các cách chữa khởi Covid-19.

⇒ Trong tình huống này, chúng ta chỉ xem các tin chính thống từ nhà nước, cơ quan y tế.

Thực hành (trang 13)

Thực hành 1 trang 13 Tin học 8: Trên Internet có nhiều thông tin về cách phòng chống dịch bệnh, trong đó có những thông tin đáng tin cậy và có những thông tin không đáng tin cậy. Em hãy cùng với bạn thực hiện các yêu cầu sau:

a) Lựa chọn một dịch bệnh có nhiều thông tin về cách phòng chống được chia sẻ trên Internet.

b) Tìm kiếm thông tin và tạo một tệp văn bản tổng hợp về một số cách phòng chống dịch bệnh được chọn. Đối với mỗi cách phòng chống dịch bệnh, cần có các nội dung chính sau:

- Tóm tắt nội dung cách phòng chống dịch bệnh.

- Thông tin về đơn vị, tác giả, địa chỉ trang web, mục đích, các trích dẫn, ngày đăng tải của bài viết.

- Nhận xét của nhóm em về độ tin cậy kèm theo căn cứ được sử dụng để đánh giá độ tin cậy.

c) Chia sẻ, lấy ý kiến góp ý của các nhóm bạn về sản phẩm của nhóm em.

Trả lời:

Các em tham khảo gợi ý sau:

a) Chọn dịch bệnh Covid-19.

b) Phòng chống dịch COVID-19 bằng... "Đồng dao 5K".

- Thông tin được đăng trên trang Trung tâm tin tức VTV24, vào ngày 6/2/2021.

c) Học sinh tự chia sẻ, lấy ý kiến góp ý của các nhóm bạn về sản phẩm của nhóm em.

Thực hành 2 trang 13 Tin học 8: Thông tin giả, sai sự thật trên Internet gây ra những tác hại, ảnh hưởng xấu đến cá nhân, tổ chức, cộng đồng. Em hãy thực hiện các yêu cầu sau:

a) Tìm kiếm trên Internet và tạo một bài trình chiếu về một số tình huống thông tin giả, sai sự thật gây ra hậu quả cho cá nhân, tổ chức, cộng đồng. Đối với mỗi tình huống cần có các nội dung chính sau:

- Tóm tắt nội dung thông tin.

- Thông tin về đơn vị, tác giả, địa chỉ trang web, mục đích, các trích dẫn, ngày đăng tải của bài viết.

- Hậu quả gây ra cho cá nhân, tổ chức, cộng đồng.

b) Trình bày, trao đổi với bạn và cho biết:

- Có thể nhận thấy thông tin giả, sai sự thật trong mỗi tình huống này thông qua những yếu tố, chi tiết nào.

- Nếu người dùng biết cách đánh giá, khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy thì có thể hạn chế được hậu quả trong các tình huống này như thế nào?

Trả lời:

a)Tình huống 1: Từ sáng ngày 12/8/2021, trên mạng xã hội lan truyền thông tin có nội dung: “Bí thư Thành phố chỉ đạo: Sẽ không cho người dân di chuyển trong 7 ngày”.

⇒ Hậu quả: Khiến cho rất nhiều người dân lo lắng, hoang mang trước thông tin này.

Tình huống 2: Từ ngày 19/10/2023, trên các fanpage có hàng chục nghìn người theo dõi có chia sẻ tin “Cơ quan khí tượng Nhật Bản dự báo bão số 8 có khả năng mạnh lên cấp 17 (cấp siêu bão) và đổ bộ vào các tỉnh miền Trung”.

⇒ Hậu quả: Khiến người dân rất hoang mang, lo lắng.

Các em dựa vào 2 tình huống trên và có thể tìm kiếm thêm các tin giả, tin sai sự thật khác để tạo một bài trình chiếu về một số tình huống thông tin giả.

b) Để nhận biết thông tin giả, chúng ta dựa vào các yếu tố sau:

- Nguồn trang đăng tin.

- Tác giả viết bài.

- Kiểm tra xem hình ảnh có bị chỉnh sửa, cắt ghép không hoặc là hình ảnh cũ, …

- Hỏi ý kiến của chuyên gia và các cơ quan chức năng đáng tin cậy.

⇒ Khi mà người dùng biết cách đánh giá, khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy hay không sẽ giúp họ đưa ra những quyết định đúng.

Thực hành 3 trang 13 Tin học 8: Sau khi đã hoàn thành các nhiệm vụ nêu trên, em hãy cho biết:

- Công cụ nào đã được em sử dụng để tìm kiếm thông tin trên Internet?

- Phần mềm nào đã được em sử dụng để hỗ trợ việc tổng hợp, trình bày thông tin?

Trả lời:

- Công cụ được em sử dụng để tìm kiếm thông tin trên Internet là phần mềm trình duyệt web.

- Phần nào được em sử dụng để hỗ trợ việc tổng hợp, trình bày thông tin là Word, PowerPoint.

Vận dụng (trang 13)

Vận dụng 1 trang 13 Tin học 8: Theo em, tại sao ngày nay nhiều người có thói quen đọc báo trên Internet để cập nhật tin tức?

Trả lời:

Ngày nay, có nhiều người có thói quen đọc báo trên Internet để cập nhật tin tức vì:

- Không tốn kém tiền mua báo giấy.

- Có thể đọc bất cứ khi nào, bất kì nơi đâu.

- Thông tin được cập nhật liên tục.

Vận dụng 2 trang 13 Tin học 8: Theo em, nên hay không nên tự chữa các bệnh theo các hướng dẫn được chia sẻ trên Internet? Tại sao? Cho ví dụ minh họa.

Trả lời:

- Chúng ta không nên tự chữa các bệnh theo các hướng dẫn được chia sẻ trên Internet. Vì có nhiều bệnh có biểu hiện la lá nhau, chúng ta không phân biệt được mà cần phải thăm khám, thực hiện các xét nghiệm để chuẩn đoán bệnh và đưa ra phác đồ chữa bệnh phù hợp.

- Ví dụ: Khi em gõ cụm từ “chữa tiêu chảy” để tìm kiếm thì các em thấy cho ra khoảng 26 100 000 kết quả.

Lý thuyết Thông tin trong môi trường số

1. Đặc điểm của thông tin số

- Thông tin số là thông tin được xử lí và truyền qua các thiết bị, phương tiện công nghệ kĩ thuật số.

- Internet là nguồn thông tin số phổ biến nhất hiện nay, cung cấp khối lượng thông tin khổng lồ.

- Dưới đây là một số đặc điểm của thông tin số:

a) Thông tin số rất đa dạng

- Các loại thông tin số bao gồm văn bản, âm thanh, hình ảnh, video, ...

- Thông tin số được lưu trữ bằng các loại tệp đa dạng như tệp văn bản (.txt, .doc, .docx, ...), tệp âm thanh (.wav, .wma, .mp3, ...), tệp hình ảnh (.jpg, .png, .gif, ...), tệp video (.avi, .mp4, .mov, ...), tệp siêu văn bản (.htm, .html,...).

b) Có công cụ tìm kiếm, xừ lí, chuyển đổi, truyền hiệu quả, nhanh chóng

- Thông tin trên Internet dễ tìm kiếm bằng máy tìm kiếm, ảnh kĩ thuật số có thể chỉnh sửa, phần mềm bảng tính thực hiện tính toán, sắp xếp, lọc và biểu diễn dữ liệu, công cụ chuyển đổi giữa chữ viết và giọng nói.

c) Có tính bản quyền

- Mặc dù quyền của tác giả đối với thông tin số được pháp luật bảo hộ, nhưng do dẻ dàng sao chép, chỉnh sửa, chia sẻ nên thông tin số dễ bị vi phạm bản quyến. 

d) Có thể dễ dàng sao chép, khó thu hồi triệt để

- Thông tin trên Internet có thể sao chép, lưu trữ dễ dàng ở nhiều nơi như máy tính, điện thoại, dịch vụ lưu trữ trực tuyến.

- Việc sao lưu tự động giữa các thiết bị, dịch vụ khiến thông tin trên mạng rất khó thu hồi triệt để.

e) Có độ tin cậy khác nhau

- Đối tượng đưa thông tin lên Internet rất đa dạng.

- Mục đích chia sẻ thông tin cũng rất khác nhau.

- Thông tin chân thực ban đầu có thể bị làm sai lệch và tiếp tục phát tán vì động cơ, lợi ích riêng.

- Do đó, thông tin trên Internet có độ tin cậy rất khác nhau.

g) Được thu thập, lưu trữ, chia sẻ nhanh và nhiều

- Thông tin số được thu thập, chia sẻ và lưu trữ nhiều và nhanh chóng bởi nhiều tổ chức và cá nhân.

- Cơ quan nghiên cứu vũ trụ chia sẻ hình ảnh thiên văn thu thập được trên Internet.

- Người dùng lưu trữ và chia sẻ những bức ảnh, kinh nghiệm và quan điểm cá nhân trên mạng xã hội.

- Bài viết được lan truyền rộng rãi và nhanh chóng đến người dùng mạng trên toàn thế giới.

2. Khai thác nguồn thông tin tin cậy

- Việc khai thác, sử dụng thông tin trên Internet đã trở nên thường xuyên, quen thuộc với nhiều người.

- Thông tin trên Internet có độ tin cậy khác nhau, từ chính xác đến sai sự thật.

- Dưới đây là một số yếu tố cơ bản để có thể nhận biết về độ tin cậy của thông tin trên Internet. 

a) Tác giả

- Người cung cấp thông tin, tác giả có uy tín, trách nhiệm, kinh nghiệm, trình độ chuyên môn sâu về lĩnh vực của bài viết thì độ tin cậy của thông tin càng cao.

- Ví dụ: thông tin về thay đổi lịch học do giáo viên cung cấp, hướng dẫn phòng chống dịch bệnh của các chuyên gia y tế là đáng tin cậy.

b) Tính cập nhật

- Bài viết có nội dung được cập nhật thông tin, sự kiện, kết quà mới, đính chính thông tin đã đăng tải thường có độ tin cậy cao hơn.

c) Mục đích của bài viết

- Những bài viết không có mục đích quảng cáo, không có tính định kiến, không nhằm mục đích xâm phạm, bôi nhọ tổ chức, cá nhân thường có độ tin cậy cao hơn.

d) Nguồn thông tin

- Nguồn thông tin từ cơ quan, tổ chức có thầm quyền, kiểm duyệt trước khi đăng tải có độ tin cậy cao.

- Thông tin trên trang web của Chính phủ, các Bộ, chính quyền các cấp là thông tin chính thống, có độ tin cậy cao.

- Thông tin trên trang web có tính chất quảng cáo, bán hàng hay thông tin do người dùng cá nhân đăng tải trên mạng xã hội thường có độ tin cậy thấp hơn.

e) Trích dẫn

- Bài viết có trích dẫn nguồn thông tin sử dụng trong bài, cung cấp dẫn chứng để xác minh sẻ có độ tin cậy cao hơn.

g) Tầm quan trọng của việc biết khai thác nguồn thông tin đáng tin cậy

- Thông tin chính xác giúp ra quyết định đúng, thông tin sai lệch sẽ dẫn đến hành động không phù hợp.

- Xác định độ tin cậy giúp lựa chọn thông tin đúng, tránh sử dụng thông tin sai lệch.

- Khai thác nguồn thông tin tin cậy rất quan trọng trong thời đại thông tin số hiện nay.

Xem thêm lời giải bài tập Tin học lớp 8 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Bài 3: Thông tin với giải quyết vấn đề

Bài 4: Sử dụng công nghệ kĩ thuật số

Bài 5: Sử dụng địa chỉ tương đối, tuyệt đối trong công thức

Bài 6: Sắp xếp, lọc dữ liệu

Bài 7: Tạo, chỉnh sửa biểu đồ