Giải Lịch sử 8 Bài 9 (Chân trời sáng tạo): Các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc

Giải Lịch sử 8 Bài 9: Các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc

Giải Lịch sử 8 trang 44

Mở đầu trang 44 Bài 9 Lịch Sử 8: Vậy, quá trình hình thành của chủ nghĩa đế quốc đã diễn ra như thế nào? Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, các nước Âu - Mỹ đã có những chuyển biến nổi bật gì trên các lĩnh vực kinh tế, chính sách đối nội, đối ngoại?

Trả lời:

- Quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc

+ Trong khoảng 30 năm cuối thế kỉ XIX, ở các nước tư bản Âu - Mĩ đã bắt đầu xuất hiện các công ty độc quyền.

+ Sự kết hợp giữa tư bản ngân hàng với tư bản công nghiệp tạo nên tầng lớp tư bản tài chính.

+ Tầng lớp tư bản tài chính chú trọng hoạt động xuất khẩu tư bản

+ Các nước tư bản tăng cường cạnh tranh xâm lược thuộc địa.

=> Đến cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản đã phát triển thành của chủ nghĩa đế quốc.

- Điểm nổi bật trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị của các nước Âu - Mĩ:

+ Về kinh tế: tốc độ phát triển kinh tế và vị thế của các nước có sự thay đổi; ở các nước đế quốc Âu Mĩ đều hình thành các tổ chức độc quyền.

+ Chính trị: đàn áp nhân dân lao động trong nước; tăng cường xâm chiếm thuộc địa.

1. Những nét chính về quá trình hình thành của chủ nghĩa đế quốc

Câu hỏi trang 44 Lịch Sử 8: Dựa vào hình 9.1, tư liệu 9.2 và thông tin trong bài, em hãy nêu các biểu hiện của quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc ở châu Âu và Mỹ. Chủ nghĩa tư bản phát triển thành chủ nghĩa đế quốc vào thời điểm nào?

Trả lời:

- Các biểu hiện của quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc ở châu Âu và Mỹ:

+ Xuất hiện các công ty độc quyền, dưới những hình thức khác nhau, như: các-ten; xanh-đi-ca; tơ-rớt,… các công ty độc quyền này có khả năng chi phối, lũng đoạn đời sống kinh tế, chính trị ở các nước.

+ Sự kết hợp giữa tư bản ngân hàng với tư bản công nghiệp tạo nên tầng lớp tư bản tài chính.

+ Tầng lớp tư bản tài chính chú trọng hoạt động xuất khẩu tư bản, dưới các hình thức như: đầu tư sản xuất, kinh doanh ở các nước thuộc địa và phụ thuộc; cho vay lãi, giành quyền kiểm soát qua thâu tóm cổ phiếu,...

+ Các nước tư bản tăng cường cạnh tranh xâm lược thuộc địa.

- Chủ nghĩa tư bản phát triển thành chủ nghĩa đế quốc vào thời điểm: cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

2. Những chuyển biến lớn về kinh tế, chính sách đối nội, đối ngoại của các đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

Giải Lịch sử 8 trang 46

Câu hỏi trang 46 Lịch Sử 8: Các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX có những chuyển biến lớn về kinh tế như thế nào?

Trả lời:

* Những chuyển biến lớn về kinh tế ở các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ:

- Ở những nước tư bản Âu - Mỹ, các công ty độc quyền kiểm soát các ngành kinh tế trọng yếu, như: luyện kim, đóng tàu và khai thác mỏ,…

- Từ cuối thế kỉ XIX, tốc độ phát triển kinh tế và vị thế của các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ có sự thay đổi rõ rệt:

+ Anh từ vị trí đứng đầu thế giới về sản xuất công nghiệp đã tụt xuống vị trí thứ 3.

+ Pháp từ vị trí thứ 2 đã tụt xuống vị trí thứ 4 thế giới về sản xuất công nghiệp.

+ Công nghiệp Mỹ vươn lên dẫn đầu thế giới và Đức giữ vị trí thứ hai.

Câu hỏi trang 46 Lịch Sử 8: Nêu những nét chính về chính sách đối nội và chính sách đối ngoại của các nước đế quốc vào cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX.

Trả lời:

* Chính sách đối nội

- Ở Anh:

+ Thể chế: quân chủ lập hiến. Quyền lực thuộc về Nghị viện do hai đảng Tự do và Bảo thủ thay nhau cầm quyền.

+ Thi hành chính sách nhằm bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản, đàn áp sự nổi dậy của phong trào công nhân.

- Ở Pháp:

+ Nền Cộng hoà thứ ba được thành lập sau chiến tranh Pháp - Phổ (1870 - 1871), nhưng tình hình chính trị liên tục không ổn định.

+ Thi hành chính sách nhằm bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản, đàn áp sự nổi dậy của phong trào công nhân.

- Ở Đức:

+ Thể chế: quân chủ lập hiến, tuy nhiên nhà nước vẫn trao nhiều quyền lực cho Hoàng đế và Thủ tướng, hạn chế vai trò của Quốc hội.

+ Thi hành chính sách nhằm bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản, đàn áp sự nổi dậy của phong trào công nhân.

- Ở Mỹ:

+ Thể chế: cộng hòa Tổng thống. Hai đảng Cộng hòa và Dân chủ thay nhau cầm quyền.

+ Chính sách đối nội tập trung chủ yếu vào: hàn gắn vết thương chiến tranh, hoà hợp quốc gia, tái thiết đất nước. Tuy nhiên, chính sách đối với người Mỹ gốc Phi và phụ nữ vẫn còn nhiều hạn chế.

* Chính sách đối ngoại

- Từ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, các đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ tăng cường xâm lược, mở rộng hệ thống thuộc địa.

+ Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất thế giới, được gọi là “đế quốc Mặt Trời không bao giờ lặn".

+ Đến năm 1914, hệ thống thuộc địa của Pháp đứng thứ hai trên thế giới.

+ Cuối thế kỉ XIX, Mỹ đã thiết lập ảnh hưởng và quyền kiểm soát trên vùng biển Ca-ri-bê, Phi-líp-pin và cạnh tranh ảnh hưởng thương mại với các đế quốc khác ở thị trường Trung Quốc.

+ Do có ít thuộc địa, nên Đức tăng cường chạy đua vũ trang, công khai đòi dùng vũ lực chia lại thuộc địa trên thế giới.

Câu hỏi trang 46 Lịch Sử 8: Từ lược đồ 9.5, em hãy xác định vị trí thuộc địa của các nước đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ.

Trả lời:

- Thuộc địa của đế quốc Anh:

+ Ở châu Á, gồm: Ấn Độ; Miến Điện; Mã Lai…

+ Ở châu Phi, gồm: Ai Cập; Đông Xuđăng; Tây Nigiêria; Bờ biển vàng; Xômali; Nam Rôđêdia,…

+ Ở châu Mĩ có: Ca-na-đa.

+ Ở châu Đại Dương có: Ô-xtrây-li-a,…

- Thị trường, thuộc địa của đế quốc Pháp:

+ Ở châu Á, gồm: Việt Nam; Lào; Cam-pu-chia,…

+ Ở châu Phi, gồm: Angiêri; Tuynidi; Tây Xuđăng; Cônggô; Mađagaxca,…

- Thuộc địa của đế quốc Đức: chủ yếu ở châu Phi, bao gồm: Namibia; Camơrun; Tazania,…

- Đế quốc Mĩ: thiết lập ảnh hưởng và quyền kiểm soát trên vùng biển Caribê, Philíppin và cạnh tranh ảnh hưởng thương mại với các đế quốc khác ở thị trường Trung Quốc.

Luyện tập - Vận dụng

Giải Lịch sử 8 trang 47

Luyện tập 1 trang 47 Lịch Sử 8: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện những nét chính của chủ nghĩa đế quốc từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX.

Trả lời:

(*) Sơ đồ tham khảo:

Luyện tập 2 trang 47 Lịch Sử 8: Điểm chung trong chính sách đối ngoại của các nước đế quốc là gì?

Trả lời:

- Điểm chung trong chính sách đối ngoại của các nước đế quốc là: tăng cường xâm lược, mở rộng hệ thống thuộc địa.

Vận dụng 3 trang 47 Lịch Sử 8: Em hãy sưu tầm thêm tư liệu về nhân vật Bi-xmác để hiểu rõ hơn về chính sách đối nội và đối ngoại của Đức cuối thế kỉ XIX.

Trả lời:

(*) Tư liệu tham khảo: chủ trương thống nhất nước Đức bằng “sắt và máu” của Thủ tướng Bi-xmác

- Đến giữa thế kỉ XIX, kinh tế tư bản chủ nghĩa ở Đức phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất cho sự phát triển này là tình trạng đất nước Đức bị chia xẻ thành nhiều vương quốc, trong đó Áo và Phổ là hai vương quốc lớn nhất.

- Bi-xmac (1815 - 1889) là thủ tướng kiêm bộ trưởng ngoại giao của nước Phổ. Trong một lần họp Nghị viện đầu tiên, Thủ tướng Phổ Bi-xmác đã đập bàn tuyên bố phải thống nhất đất nước bằng con đường “sắt và máu” (tức là thông qua kỉ luật và chiến tranh), mặc cho nhiều người la ó phản đối. Để thực hiện chủ trương đó, Bi-xmác liên minh với Áo để tấn công Đan Mạch, sau đó tiếp tục dùng vũ lực để tấn công Áo - bạn đồng minh của mình. Nhằm gạt bỏ nước Pháp, Bi-xmác âm mưu bày ra cái cớ để có thể tấn công Pháp một cách chính đáng. Cuối cùng, với việc đánh tráo bức thư của Vin hem I gửi cho Hoàng đế Na-pô-lê-ông III bằng một bức thư khác có lời lẽ ngạo mạn, sỉ nhục, Bi-xmác đã khiến cho Na-pô-lê-ông III tức giận tuyên chiến với Phổ. Sau khi đánh bại quân Pháp, Bi-xmác cho tổ chức lễ thành lập Đế quốc Đức ngay tại cung điện Mác-xây của Pháp. Vua Phổ Vin-hem I chính thức lên ngôi Hoàng đế; Bi-xmác trở thành Thủ tướng nước Đức.

Lý thuyết Các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc

1. Những nét chính về quá trình hình thành của chủ nghĩa đế quốc

- Việc sử dụng nguồn năng lượng mới và những tiến bộ kĩ thuật dẫn đến hình thành các ngành công nghiệp trên quy mô lớn.

+ Các công ty độc quyền bắt đầu xuất hiện và kiểm soát toàn bộ ngành công nghiệp từ sản xuất đến dịch vụ. Các tổ chức độc quyền tiêu biểu: các-ten ở Đức, xanh-đi-ca ở Pháp, tơ-rớt ở Mỹ.

+ Tập trung sản xuất và nguồn vốn dẫn đến sự hình thành tầng lớp tư bản tài chính. Tầng lớp này tập trung vào hoạt động xuất khẩu tư bản và thâu tóm cổ phiếu.

- Xuất khẩu tư bản mang lại nguồn lợi quá lớn, thúc đẩy các nước tư bản tranh giành thuộc địa.

- Các dấu hiệu này đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa đế quốc.

2. Những chuyển biến lớn về kinh tế, chính sách đối nội, đối ngoại của các đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

a) Những chuyển biến lớn về kinh tế

- Tốc độ phát triển công nghiệp Anh, Pháp chậm lại sau năm 1870, trong khi Đức và Mỹ liên tục phát triển.

- Các công ty độc quyền kiểm soát lĩnh vực kinh tế chủ chốt.

- Công nghiệp Mỹ vươn lên dẫn đầu thế giới, Đức giữ vị trí thứ hai vào thập niên 90.

- Anh và Pháp mất vị thế bá chủ về sản xuất công nghiệp, nhưng vẫn là hai nước xuất khẩu tư bản nhiều nhất vì có hệ thống thuộc địa rộng lớn.

b) Những chuyển biến trong chính sách đối nội, đối ngoại

* Chính sách đối nội

- Anh và Đức là hai quốc gia theo thể chế quân chủ lập hiến. Quyền lực tại Anh thuộc về Nghị viện do hai đảng Tự do và Bảo thủ thay nhau cầm quyền. Tuy nhiên, ở Đức, nhà nước trao quyền lực cho Hoàng đế và Thủ tướng, hạn chế vai trò của Quốc hội.

- Nền Cộng hoà thứ ba được thành lập tại Pháp sau chiến tranh Pháp – Phổ. Tuy nhiên, trong vòng 40 năm, Pháp đã có 50 lần thay đổi chính phủ, gây không ổn định chính trị. Chính quyền các nước Anh, Pháp, Đức hướng đến bảo vệ quyền lợi của giai cấp tư sản và đàn áp phong trào công nhân.

- Tại Mỹ, sau nội chiến, hai đảng Cộng hoà và Dân chủ thay nhau cầm quyền. Chính sách đối nội tập trung vào hàn gắn vết thương chiến tranh, hoà hợp quốc gia và tái thiết đất nước, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế đối với người Mỹ gốc Phi và phụ nữ.

* Chính sách đối ngoại

- Các đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ tăng cường xâm lược và mở rộng hệ thống thuộc địa.

- Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất thế giới, Pháp đứng thứ hai.

- Mỹ thiết lập ảnh hưởng và quyền kiểm soát trên vùng biển Ca-ri-bê, Phi-líp-pin và tuyên bố chính sách "mở cửa".

- Đức tăng cường chạy đua vũ trang, công khai đòi dùng vũ lực chia lại thuộc địa trên thế giới.

Xem thêm lời giải bài tập Lịch sử lớp 8 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Bài 10: Công xã Pa-ri năm 1871

Bài 11: Phong trào công nhân và sự ra đời của chủ nghĩa Mác

Bài 12: Chiến tranh thế giới thứ nhất 1914-1918

Bài 13: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917

Bài 14: Sự phát triển của khoa học, kĩ thuật, văn học, nghệ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX