Giải Lịch sử 10 Bài 11 (Cánh diều): Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Giải Lịch sử lớp 10 Bài 11: Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Bài giảng Lịch sử lớp 10 Bài 11: Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Mở đầu trang 77 Lịch sử 10: Khu đến Ăng-co Vát được coi là công trình kiến trúc mang tính biểu tượng, ghi dấu một thời hoàng kim của vương quốc Cam-pu-chia thời kì Ăng-co (802-1432). Vương quốc Cam-pu-chia cùng với các quốc gia khác trong khu vực đã tạo dựng nên một hành trình văn minh Đông Nam Á phát triển liên tục qua nhiều giai đoạn và đạt những thành tựu rực rỡ.

Vậy hành trình phát triển của văn minh Đông Nam Á diễn ra như thế nào? Trong quá trình đó, văn minh Đông Nam Á đã đạt được những thành tựu tiêu biểu gì?

Trả lời:

- Hành trình phát triển của văn minh Đông Nam Á trải qua ba giai đoạn:

+ Từ đầu Công nguyên đến đầu thế kỉ X.

+ Từ thế kỉ X đến thế kỉ XV.

+ Từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX.

- Văn minh Đông Nam Á đã đạt được nhiều thành tựu tiêu biểu trên các lĩnh vực: Tín ngưỡng, tôn giáo; Văn tự, văn học; Kiến trúc, điêu khắc.

1. Hành trình phát triển của văn minh Đông Nam Á

Câu hỏi trang 78 Lịch sử 10: Đọc thông tin và quan sát Hình 11.2 hãy trình bày sự phát triển của văn minh Đông Nam Á từ đầu công nguyên đến thế kỉ X.

Trả lời:

- Tiến trình phát triển:

+ Từ đầu Công nguyên đến đầu thế kỉ VII: trên cơ sở văn hóa bản địa và ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ, Trung Quốc đã thúc đẩy sự ra đời của một số quốc gia như Phù Nam, Chăm-pa, ..

+ Từ thế kỉ VII đến thế kỉ X: các quốc gia mới được ra đời như Ăng-co, Sri Vi-giay-a,…

- Thành tựu văn minh nổi bật trong giai đoạn này là: sự ra đời và bước đầu phát triển của các nhà nước.

Câu hỏi trang 78 Lịch sử 10: Đọc thông tin và quan sát Hình 11.3 hãy trình bày sự phát triển của văn minh Đông Nam Á từ thế kỉ X đến thế kỉ XV.

Trả lời:

- Từ thế kỉ X đến thế kỉ XV là giai đoạn hình thành những quốc gia thống nhất và lớn mạnh ở Đông Nam Á như: Đại Việt, Ăng-Co, Lan-xang, Chămpa, A-giút-thay-a,..

- Văn minh Đông Nam Á đã được định hình có bản sắc riêng, đạt nhiều thành tựu rực rỡ dựa trên sự tiếp thu có chọn lọc văn hóa Ấn Độ, Trung Quốc;

- Sự du nhập của Hồi giáo đã làm cho nền văn minh Đông Nam Á mang những sắc thái mới.

Câu hỏi trang 78 Lịch sử 10: Đọc thông tin và quan sát Hình 11.4 hãy cho biết trong giai đoạn thế kỉ XVI - XIX, văn minh Đông Nam Á đã tiếp nhận những yếu tố mới nào từ phương Tây.

Trả lời:

- Giai đoạn thế kỉ XVI - XIX, văn minh Đông Nam Á đã tiếp nhận những yếu tố mới từ phương Tây, như:

+ Tôn giáo (Thiên chúa giáo)

+ Ngôn ngữ

+ Các hình thức văn hóa vật chất

+ Tư tưởng nhân văn….

2. Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Câu hỏi trang 78 Lịch sử 10: Đọc thông tin và quan sát Hình 11.5, 11.6 hãy

- Nêu các hình thức tín ngưỡng dân gian của cư dân Đông Nam Á.

- Kể tên những tôn giáo phổ biến ở các quốc gia Đông Nam Á. Vì sao các tôn giáo này lại được đông đảo cư dân Đông Nam Á đón nhận?

Trả lời:

Yêu cầu số 1: Các hình thức tín ngưỡng dân gian của cư dân Đông Nam Á:

+ Tín ngưỡng thờ cũng tổ tiên

+ Tín ngưỡng thờ thần tự nhiên, thờ thần động vật

+ Tín ngưỡng thờ các anh hùng những người có công với đất nước,…

- Các tôn giáo phổ biến ở các quốc gia Đông Nam Á là Phật giáo, Thiên chúa giáo, Hồi giáo, Đạo giáo, Hinđu giáo,…

Yêu cầu số 2:

- Nêu tên: những tôn giáo phổ biến ở Đông Nam Á là: Hin-đu giáo; Phật giáo; Hin-đu giáo; Hồi giáo…

- Giải thích: nhiều tôn giáo lớn trên thế giới được truyền bá và phát triển ở các quốc gia Đông Nam Á vì:

+ Đông Nam Á nằm trên con đường hàng hải nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, là nơi giao thoa của những nền văn minh lớn trên thế giới.

+ Những tôn giáo đó đều đề cao tính hướng thiện, lòng yêu thương con người nên cư dân Đông Nam Á dễ tiếp nhận và dung hòa các tôn giáo đó với nền văn hóa bản địa.

+ Thực tế cuộc sống luôn phải đối mặt với nhiều khó khăn, nên cư dân Đông Nam Á tìm đến các tôn giáo với mong muốn được giải thoát (về mặt tinh thần) và ước vọng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, bình an.

Câu hỏi trang 81 Lịch sử 10: Đọc thông tin và quan sát Hình 11.7 hãy nêu những thành tựu về văn tự và văn học Đông Nam Á.

Trả lời:

- Thành tựu về Văn tự:

+ Tiếp thu hệ thống chữ viết của Ấn Độ, nhiều nhóm cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo ra chữ viết riêng, như chữ viết của người Chăm, người Khơ-me, người Thái, người Môn, người Mã Lai,...

+ Riêng người Việt tiếp thu một phần hệ thống chữ Hán của Trung Quốc và sáng tạo ra chữ Nôm.

- Thành tựu về văn học:

+ Văn học dân gian rất phong phú với nhiều thể loại, như: truyền thuyết, sử thi, truyện cổ tích, truyện thơ, ca dao, tục ngữ,…

+ Văn học viết ở Đông Nam Á ra đời khá muộn, đạt nhiều thành tựu, tiêu biểu là: Truyện Kiều (Việt Nam), Truyện sử Me-lay-ta (Ma-lay-xi-a),...

Câu hỏi trang 81 Lịch sử 10: Đọc thông tin và quan sát Hình 11.8, 11.9 hãy nêu thành tựu chủ yếu của kiến trúc, điêu khắc ở Đông Nam Á.

Trả lời:

Thành tựu chủ yếu của kiến trúc, điêu khắc ở Đông Nam Á:

- Thành tựu kiến trúc: phát triển mạnh và đạt nhiều thành tựu ở cả ba dòng kiến trúc:

+ Kiến trúc dân gian (nhà sàn)

+ Kiến trúc tôn giáo (phổ biến với các công trình kiến trúc Hin-đu giáo, Phật giáo, Hồi giáo và Thiên Chúa giáo như chùa, tháp, đền, miếu, lăng mộ, thánh đường, nhà thờ..)

+ Kiến trúc cung đình với hệ thống cung điện tại các kinh đô như: Thăng Long (Việt Nam), A-giut-thay-a (Thái Lan), Luông Pha-băng (Lào), Phnôn-pênh (Cam-pu-chia),…

- Thành tựu điêu khắc:

+ Đạt đến trình độ cao, với nhiều tác phẩm được chạm khắc công phu, độc đáo và chịu ảnh hưởng rõ nét của điêu khắc Ấn Độ, Trung Quốc.

+ Phổ biến là các tác phẩm điêu khắc mang tính chất tôn giáo (tượng thần tượng Phật và phù điêu..).

Luyện tập và Vận dụng (trang 82)

Luyện tập 1 trang 82 Lịch sử 10: Thể hiện trên trục thời gian các giai đoạn phát triển của văn minh Đông Nam Á từ đầu Công nguyên đến thế kỉ XIX.

Trả lời:

(*) Sơ đồ trục thời gian tham khảo

Luyện tập 2 trang 82 Lịch sử 10: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện các thành tựu tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại.

Trả lời:

(*) Sơ đồ tham khảo

Vận dụng 3 trang 82 Lịch sử 10: Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về các công trình kiến trúc Đông Nam Á và phân loại theo ba dòng: kiến trúc dân gian, kiến trúc tôn giáo, kiến trúc cung đình.

Trả lời:

(*) Kiến trúc dân gian

(*) Kiến trúc tôn giáo

(*) Kiến trúc cung đình

Lý thuyết Lịch Sử 10 Bài 11: Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

1. Hành trình phát triển của văn minh Đông Nam Á

1.1. Từ đầu công nguyên đến thế kỉ X

- Đầu Công nguyên đến thế kỉ VII, trên nền tảng của văn hoá bản địa với kĩ nghệ sắt khá phát triển và những ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ, Trung Quốc, ở Đông Nam Á đã hình thành một sổ quốc gia, như: Phù Nam, Chăm-pa;Ta-ru-ma, Ma-lay-lu; Ha-ri-pun-giay-a….trong đó lớn mạnh nhất là Phù Nam.

- Từ thế kỉ VII - X, khu vực Đông Nam Á hình thành thêm một số quốc gia mới; một số quốc gia nhỏ trước đây bị thôn tính hoặc hợp nhất lại với nhau thành những nước lớn hơn, tiêu biểu là Ăng-co, Sri vi-giay-a.

- Sự ra đời và bước đầu phát triển của các nhà nước là thành tựu văn minh nổi bật nhất trong giai đoạn này.

1.2. Từ thế kỉ X đến thế kỉ XV

- Đây là giai đoạn hình thành những quốc gia thống nhất và lớn mạnh ở Đông Nam Á như Đại Việt, Ăng-co, Chăm-pa, Pa-gan, Lan Xang, Xu-khô-thai, A-giut-thay-a, Ma-gia-pa-hit,...

- Sự hoàn thiện của các nhà nước quân chủ với nền kinh tế phát triển thịnh đạt và xã hội ổn định đã đưa văn minh Đông Nam A bước vào giai đoạn phát triển rực rỡ.

- Văn minh Đông Nam Á đã định hình bản sắc với những thành tựu đặc sắc và sáng tạo trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc văn hoá Ấn Độ, Trung Quốc.

- Sự xâm nhập và lan toả của Hồi giáo đã tạo nên những sắc thái mới cho văn minh Đông Nam Á.

1.3. Từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

- Đây là giai đoạn khủng hoảng và suy vong của nhiều quốc gia phong kiến Đông Nam Á gắn liền với quá trình xâm nhập của các nước phương Tây.

- Sự du nhập của văn hóa phương Tây cũng đem đến cho Đông Nam Á nhiều yếu tố mới, như: tôn giáo, ngôn ngữ, các hình thức văn hóa vật chất; tư tưởng nhân văn…

- Văn minh Đông Nam Á tiếp tục phát triển và đạt được nhiều thành tựu quan trọng,đặc biệt là văn học, nghệ thuật…

2. Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

2.1. Tín ngưỡng và tôn giáo

a. Tín ngưỡng

- Cư dân Đông Nam Á có nhiều tín ngưỡng bản địa, như:

+ Thờ cúng tổ tiên

+ Sùng bái tự nhiên (thờ các vị thần tự nhiên, thờ động vật…)

+ Tín ngưỡng phồn thực.

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt Nam

b. Tôn giáo

- Đông Nam Á là nơi hội tụ các tôn giáo lớn của thế giới là: Phật giáo,Hin-đu giáo, Hồi giáo và Thiên Chúa giáo

- Các tôn giáo có ảnh hưởng sâu rộng tới đời sống của cư dân trong khu vực nhưng mức độ ảnh hưởng có sự khác biệt giữa các quốc gia.

- Một số tôn giáo đã trở thành quốc giáo ở các quốc gia Đông Nam Á trong thời gian dài.

Nhà thờ Hồi giáo Sultan ở Xin-ga-po

2.2. Văn tự và văn học

a. Văn tự

- Tiếp thu hệ thống chữ viết của Ấn Độ, cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo ra chữ viết riêng, như chữ viết của người Chăm, người Khơ-me, người Thái, người Môn, người Mã Lai,...

- Riêng người Việt tiếp thu một phần hệ thống chữ Hán của Trung Quốc và sáng tạo ra chữ Nôm.

b. Văn học

- Văn học dân gian:

+ Rất phong phú với nhiều thể loại, như truyền thuyết, sử thi, truyện cổ tích, truyện thơ, ca dao, tục ngữ,...

+ Những tác phẩm tiêu biểu là: sử thi Đẻ đất đẻ nước (Việt Nam), truyền thuyết Pơrắc Thon (Campuchia), thần thoại Pun-hơ Nhan-hơ (Lào),...

- Văn học viết:

+ Ra đời khá muộn vào khoảng thế kỉ X - XIII.

+ Một số tác phẩm tiêu biểu là Truyện Kiều (Việt Nam), Truyện sử Me-lay-tu (Ma-lay-xi-a),...

- Văn học Đông Nam Á chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn học Ấn Độ, Trung Quốc, Ả Rập và phương Tây

Truyện Kiều là một trong những kiệt tác văn học của Việt Nam

2.3. Kiến trúc và điêu khắc

a. Kiến trúc

- Nghệ thuật kiến trúc ở Đông Nam Á phát triển mạnh và đạt nhiều thành tựu ở cả ba dòng kiến trúc dân gian, tôn giáo và cung đình.

+ Trong kiến trúc dân gian, nhà sàn được coi là một biểu tượng văn hoá thích hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm ở các địa hình khác nhau của cư dân Đông Nam Á

+ Kiến trúc tôn giáo đa dạng với hệ thống chùa, tháp, đền, miếu, lăng mộ, thánh đường, nhà thờ. Chịu ảnh hưởng của nhiều loại hình kiến trúc du nhập từ bên ngoài, kiến trúc tôn giáo Đông Nam Á phổ biến với các công trình kiến trúc Hin-đu giáo, Phật giáo, Hồi giáo và Thiên Chúa giáo.

+ Kiến trúc cung đình điển hình là hệ thống cung điện tại các kinh đô tiêu biểu như: Thăng Long (Việt Nam), A-giut-thay-a (Thái Lan), Luông Pha-băng (Lào), Phnôm-pênh (Cam-pu-chia),...

Kinh đô Huế của Việt Nam

b. Điêu khắc

- Nghệ thuật điêu khắc Đông Nam Á đạt đến trình độ cao, với nhiều tác phẩm được chạm khắc công phu, độc đáo và chịu ảnh hưởng rõ nét của điêu khắc Ấn Độ, Trung Quốc.

- Phổ biến là các tác phẩm điêu khắc mang tính chất tôn giáo, như tượng thần, tượng Phật và phù điêu.

Xem thêm lời giải bài tập Lịch sử lớp 10 Cánh diều hay, chi tiết khác:

Bài 12: Văn minh Văn Lang - Âu Lạc

Bài 13: Văn minh Chăm-pa, Văn minh Phù Nam

Bài 14: Cơ sở hình thành và quá trình phát triển của văn minh Đại Việt

Bài 15: Một số thành tựu của văn minh Đại Việt

Bài 16: Các dân tộc trên đất nước Việt Nam