Tiếng thu - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 12 - Chân trời sáng tạo

Tác giả tác phẩm: Tiếng thu - Ngữ văn 12

I. Tác giả Lưu Trọng Lư

- Tác giả: Lưu Trọng Lư

- Sinh ngày 19 tháng 6 năm 1911, mất ngày 10 tháng 8 năm 1991

- Quê quán: làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình

- Ông được biết đến là một nhà văn, nhà thơ hay nhà soạn kịch Việt Nam.

- Lưu Trọng Lư lớn lên trong một gia đình người Quan thoại bản địa. Thuở nhỏ học trường tỉnh, sau đó học ở Hà Nội. Sau đó một thời gian, ông ấy bỏ học, tiếp tục sự nghiệp bằng việc đi dạy viết văn và làm báo kiếm sống qua ngày.

- Đến năm 1932, Lưu Trọng Lư là một trong những nhà thơ, nhà văn đứng lên khởi xướng và cổ vũ tích cực cho phong trào Thơ mới thời đầu tại Việt Nam. Từ năm 1933 đến năm 1934, ông mở Ngân Sơn tùng thư tại Huế. Năm 1941 ông và thơ ông được Hoài Thanh, Hoài Chân giới thiệu trong tập Thi Nhân

- Sau cách mạng tháng Tám vang dội, ông tham gia văn hóa dân tộc ở Huế. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, ông còn tích cực tham gia các hoạt động văn nghệ tuyên truyền tại Bình Trị Thiên, Liên khu IV.

- Sau năm 1954, ông công tác ở Bộ Sân khấu và là tổng thư ký của Hội Sân khấu Việt Nam. Năm 1957, ông trở thành hội viên Hội nhà văn Việt Nam.

- Lưu Trọng Lư được người đời ví von như một “chiến tướng”, ngay từ đầu ông đã có lúc xuất hiện với tư cách là một nhà thơ, là một nhà phê bình, tiểu luận và đặc biệt là người dẫn đầu của Thơ Mới. Lưu Trọng Lư đã tạo ra phong cách riêng mà hẳn của ông, một phong cách thơ vừa mềm mại, ngây thơ vừa mơ hồ, bóng bẩy, gợi cả rung động và cảm xúc sâu lắng, mới mẻ. phong cách trong lành như nguồn mới , một phong cách thơ vần rất phóng khoáng, xây đắp cho nhau để tạo nên một bài ca thiêng liêng vừa vui vừa buồn.

II. Tìm hiểu văn bản Tiếng thu

1. Thể loại

- Tác phẩm Tiếng thu thuộc thể loại: thơ năm chữ.

2. Xuất xứ

- In trong Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh – Hoài Chân, NXB Văn học, Hà Nội, tr77 – 78)

3. Hoàn cảnh sáng tác

Tuổi thơ của nhà thơ Lưu Trọng Lư trôi qua bên bờ sông Gianh ở Quảng Bình, nơi ông thường xuyên theo đuổi những đứa trẻ chăn trâu trong các gia đình nghèo. Ông viết những lá thư cảm động, đồng thời làm thơ, nhằm mang lại sự an ủi và hy vọng cho những người vợ trẻ, những người phải chờ đợi chồng của họ, những người đã bị gửi đi chiến đấu ở các chiến trường châu Âu trong thời kỳ chiến tranh với người Pháp.

Như vậy, ông từng bước hiểu được nỗi đau và tâm trạng của những người dân bình thường, của những người phụ nữ giữa làng quê yên bình, nơi sông Gianh chảy qua. Ngôi nhà thời thơ ấu của Lưu Trọng Lư là nơi chứa đựng một bức tranh tượng trưng với hình ảnh một con nai hồn nhiên.

Bức tranh này, cùng với hình ảnh mùa thu đẹp đẽ của quê hương và những người phụ nữ chờ đợi chồng trở về, đã gieo vào tâm hồn ông những cảm xúc sâu sắc. Từ những trải nghiệm và nguồn cảm hứng này, bài thơ Tiếng thu ra đời. Sự kết hợp với âm nhạc tuyệt vời của nhạc sĩ Phạm Duy đã làm cho bài thơ lan tỏa rộng rãi hơn, trở thành một lời gọi đến hòa bình, gửi đi thông điệp nhân văn và lòng nhân ái.

4. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: biểu cảm.

5. Ý nghĩa nhan đề

Nhan đề “Tiếng thu” cũng đồng nghĩa với tiếng lòng, tiếng nói con tim của một tình yêu câm lặng.

Tác giả mượn mùa thu để nói thay tiếng lòng mình, muôn đời vẫn rất ban sơ, vẫn muốn được ngơ ngác trong tình yêu.

6. Bố cục Tiếng thu

- Khổ 1: tiếng thu là một điệu huyền.

- Khổ 2: tâm trạng của nhân vật trữ tình dành cho “tiếng thu”.

- Khổ 3: khung cảnh thiên nhiên trong đất trời.

7. Giá trị nội dung

- Văn bản nói nói về hình ảnh mùa thu để nói lên nỗi niềm của nhân vật trữ tình, nhan đề đã khéo léo trong việc sử dụng mùa thu, mùa của nỗi buồn để nói lên nỗi niềm của nhân vật. Qua đó, ta cảm nhận được nỗi buồn man mác, những hình ảnh đầy biểu tượng ấy gộp vào nhau, tạo nên một bài thơ đầy sức sống nhưng cũng rất chi là hữu tình.

8. Giá trị nghệ thuật

- Sử dụng biện pháp câu hỏi tu từ, điệp ngữ, nhân hóa, từ láy linh động.

III. Tìm hiểu chi tiết văn bản Tiếng thu

1. Những âm thanh được tác giả cảm nhận trong bài thơ

- Tiếng mùa thu trong đêm trăng mờ.

- Tiếng lòng của người cô phụ nhớ chồng đi chinh chiến.

- Tiếng lá khô rơi, tiếng chân nai giẫm trên lá nơi rừng thu.

=> đó là những xao động nhẹ nhàng, tinh tế của đất trời thiên nhiên và lòng người lúc sang thu; những âm thanh mơ hồ, mong manh, xa vắng, hư thực.

- Tác giả sử dụng các từ láy: thổn thức, rạo rực, xào xạc, ngơ ngác; thể hiện tâm trạng, thái độ; có tác dụng tạo nên cái hồn, nét sống động cho bức tranh thu.

- Hình thức câu hỏi tu từ và điệp ngữ “em không nghe” được sử dụng trong bài thơ:

+ Tạo nên sự liền mạch, liên kết giữa các khổ thơ và âm điệu nhẹ nhàng, triền miên, da diết của bài thơ.

+ Nhấn mạnh sự mơ hồ của những âm thanh mùa thu.

2. Nhận xét về tâm trạng của nhân vật trữ tình

- Bức tranh thu thơ mộng, êm đềm, có hình ảnh, sắc màu, âm thanh, chuyển động, tâm trạng; giàu chất nhạc, chất họa, chất thơ; thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và trí tưởng tượng bay bổng của nhà thơ.

- Ta thấy được những xúc cảm con người được thể hiện qua những hình ảnh thiên nhiên ấy. Đó là sự thổn thức, là sự nhớ nhung của người chinh phụ ở nhà nhớ chồng đi lính. Bức tranh mùa thu tươi đẹp cũng thể hiện được những cung bậc cảm xúc của chủ thể nhân vật trữ tình.

IV. Đọc văn bản Tiếng thu

Em không nghe mùa thu
Dưới trăng mờ thổn thức?

Em không nghe rạo rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cô phụ?

Em không nghe rừng thu
Lá thu kêu xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô?

V. Dàn ý phân tích Tiếng thu

(1) Mở bài: Giới thiệu tác phẩm Tiếng thu và tác giả Lưu Trọng Lư.

(2) Thân bài:

– Giới thiệu về tác giả và xuất xứ của tác phẩm

– Phân tích về cái hay khi phân tích về nét đặc sắc trong bài thơ Tiếng thu: về nội dung, về hình ảnh, về giọng văn,…

– Sự đặc sắc khi so sánh giữa hai tác phẩm của Lưu Trọng Lư và Nguyễn Đình Thi: cảnh thu của cả hai tác phẩm được nhìn qua góc độ nào.

– Sự trân trọng, thưởng thức của Chu Văn Sơn dành cho bài thơ Tiếng Thu của Lưu Trọng Lư.

– Phân tích giá trị nghệ thuật của bài, những luận điểm rõ ràng,…

(3) Kết bài: Cảm nhận về bài thơ Tình thu và sự cảm nhận sâu lắng về tác phẩm.