Soạn bài Trở về (trang 96) Kết nối tri thức

Soạn bài Trở về trang 96

* Trước khi đọc

Câu hỏi 1 (Trang 96 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Bạn từng đọc một cuốn sách hay xem một bộ phim mà trong đó nhân vật chính phải trả qua một cuộc hành trình tưởng chừng vượt quá sức mình chưa? Chia sẻ cảm nhận của bạn về chặng cuối trong cuộc hành trình đó.

Trả lời

- Trên hành trình của mình trong loạt phim Harry Potter, Harry phải đương đầu với Chúa tể Voldemort, một pháp sư hắc ám nguy hiểm đang âm mưu chiếm lấy thế giới phù thủy. Anh đối mặt với nhiều nguy hiểm và thử thách, nhưng cuối cùng, Harry đã thành công trong việc đánh bại Voldemort và giải cứu thế giới phù thủy.

- Chặng cuối của những cuộc hành trình này thường chứa đựng những thử thách khó khăn nhất mà các nhân vật phải đối mặt, buộc họ phải vượt qua những nỗi sợ hãi và nghi ngờ lớn nhất. Tuy nhiên, đây cũng là phần bổ ích nhất của hành trình, vì tại đây họ có thể phát huy hết tiềm năng của mình và tạo ra sự khác biệt đáng kể trên thế giới.

Câu hỏi 2 (Trang 93 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhan đề “Trở về” gợi cho bạn những suy nghĩ hay liên tưởng gì?

Trả lời

Suy nghĩ và liên tưởng: Cuộc đời mỗi người là một hành trình dài với những thăng trầm và thất bại. Sau mỗi lần vấp ngã, con người lại đứng dậy và tiếp tục bước đi. Nhan đề "Trở về" thể hiện niềm tin vào cuộc sống và con người.

* Đọc văn bản

1. Không gian và thời gian khi ông lão trở về bến cảng được miêu tả như thế nào?

Trả lời

- Không gian: tối tắm, tịch mịch; lạnh lẽo bởi gió và sóng biển; xung quanh vắng tanh, tẻ nhạt.

- Thời gian: vào đêm khuya, giao thoa giữa ngày và đêm.

2. Chú ý tư thế nằm ngủ của nhân vật - một tư thế gợi liên tưởng đến hình ảnh Chúa Giê - su (Jesus) trên cây thập giá.

Trả lời

Đó là ẩn dụ cho biểu tượng của sự hy sinh, của niềm tin và hy vọng; của sự bình yên.

3. Lời nói và hành động của các ngư dân cho biết điều gì về cảm nhận của họ trước bộ xương con cá kiếm?

Trả lời

Lời nói và hành động:

+ “Chưa bao giờ thấy con cá lớn như vậy”…

+ “Đáng tiếc cho con cá”…

+ “Ông lão đã làm rất tốt”, “Chúc ông may mắn trong những chuyến tiếp theo”…

=> Những lời nói và hành động vừa mang theo sự ngạc nhiên, thán phục vừa tiếc nuối và đồng cảm; đồng thời còn có sự khích lệ, động viên.

4. Chú ý ngôn ngữ đối thoại giữa ông lão và cậu bé.

Trả lời

Ngôn ngữ đơn giản, mộc mạc nên tạo cảm giác gần gũi, gắn bó cho những người đọc.

5. Giải thích tình huống hiểu lầm trong đoạn này.

Trả lời

Có 2 hiểu lầm trong đoạn này:

- Hiểu lầm về con cá kiếm: mọi người không thể tin rằng một lão già yếu như thế lại có thể bắt được con cá kiếm to lớn đó.

- Hiểu lầm về ý nghĩa của chuyến đi: mọi người nghĩ những chuyến đi của ông lão là vô nghĩa.

Điều này làm nổi bật hình ảnh ông lão Santiago - một người kiên cường, bất khuất, luôn chiến đấu với thử thách để khẳng định bản thân.

6. Những hình ảnh được sử dụng trong đoạn kết của văn bản có gì đặc biệt?

Trả lời

- Hình ảnh con cá kiếm

- Hình ảnh bộ xương cá kiếm

- Hình ảnh cánh buồm rách tả tơi

- Hình ảnh ông lão mơ về con sư tử

=> Hình ảnh trong đoạn kết của "Trở về" đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và ý nghĩa của tác phẩm. Những hình ảnh này được sử dụng tinh tế, giàu sức gợi cảm, tạo nên ấn tượng sâu sắc cho người đọc.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Hình ảnh ông lão đánh cá đơn độc, dũng cảm săn đuổi con cá lớn nhất đời là một biểu tượng về vẻ đẹp của ước mơ và hành trình gian khổ để biến ước mơ thành hiện thực. Sự chuyển hóa bức tranh với những nét trần trụi, chân thực, giản dị sang một lớp nghĩa hàm ẩn chính là sự thể hiện nguyên lý “tảng băng trôi”.

Câu 1 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo bạn, đoạn trích Trở về có thể được chia làm mấy phần? Các phần có liên hệ với nhau như thế nào?

Trả lời

Phần 1: Từ khởi đầu cho đến khi "mặt trời mọc": Mô tả cảnh ông lão trở về bến sau 84 ngày trên biển.

Phần 2: Tiếp theo đến khi "đã ngủ thiếp đi": Trình bày cuộc trò chuyện giữa ông lão và Ma-nô-lin.

Phần 3: Phần còn lại: Phản ứng của mọi người khi nhìn thấy bộ xương cá kiếm.

Câu 2 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Cuộc đối thoại giữa Xan-ti-a-gô và Ma-nô-lin trong đoạn trích là cuộc đối thoại dài nhất trong tác phẩm Ông già và biển cả. Nội dung và hình thức cuộc đối thoại cho ta biết những gì về quan hệ giữa hai nhân vật?

Trả lời

- Nội dung của đoạn hội thoại giữa Xan-ti-a-gô và Ma-nô-lin: Xoay quanh sự quan tâm, yêu thương của ông lão già dành cho một đứa trẻ hiểu chuyện. Đồng thời cũng có những lời khuyên và động viên, khích lệ của Ma-nô-lin dành cho ông lão.

- Trong đoạn trích "Trở về", cuộc đàm thoại giữa Xan-ti-a-go và Ma-nô-lin là một phần quan trọng, là thể hiện sự gắn bó, lòng tin, và sự ngưỡng mộ giữa hai nhân vật. Họ đại diện cho hai thế hệ và chia sẻ những bài học quý giá về cuộc sống và nghề đánh cá.

Câu 3 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu diễn biến tâm lí của nhân vật Xan-ti-a-gô trong đoạn trích.

Trả lời

Diễn biến tâm lý:

- Ban đầu: Mệt mỏi, kiệt sức, thất vọng.

- Khi gặp Ma-nô-lin: Vui mừng, ấm áp.

- Nhớ lại chiến công: Tự hào, kiêu hãnh.

- Cuối cùng: Buồn ngủ, bình yên.

Câu 4 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trong đoạn trích, tác giả đã miêu tả hành động “khóc” của Ma-nô-lin bao nhiêu lần? Hãy lí giải về hành động này của nhân vật.

Trả lời

- Trong đoạn trích, tác giả đã miêu tả hai lần hành động “khóc” của Ma-nô-lin:

+ Lần 1: Vui mừng vì ông lão đã trở về an toàn

+ Lần 2: Tự hào về ông lão.

Câu 5 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trước bộ xương của con cá kiếm, các nhân vật Ma-nô-lin, nhóm ngư dân, chủ khách sạn và hai du khách đã có thái độ khác nhau như thế nào?

Trả lời

- Ma-nô-lin: Thán phục và hiểu biết => cậu bé thán phục trước sự to lớn của bộ xương => nhận thức được sự to lớn của thiên nhiên.

- Nhóm ngư dân: Ngạc nhiên và thán phục => ngoài sự ngạc nhiên trước kích thước của con cá thì còn là sự thán phục khả năng của ông lão.

- Chủ khách sạn: thờ ơ và thực dụng => ông ta hoàn toàn thờ ơ trước con cá to lớn mà chỉ chăm chăm vào xem kiếm được bao nhiêu lợi nhuận mà thôi.

- Hai người khách du lịch: họ hiếu kỳ trước bộ xương to lớn nhưng cũng hoài nghi về việc ông lão có phải là người đã bắt được con cá hay không.

Câu 6 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu đặc điểm của ngôn ngữ kể chuyện và ngôn ngữ đối thoại trong đoạn trích (chú ý liên hệ với “nguyên lí tảng băng trôi” của Hê-minh-uê).

Trả lời

- Ngôn ngữ kể chuyện: giản dị, mộc mạc với người nghe; khắc họa sinh động những sự kiện và đồng thời cũng tạo được nhịp điệu cho câu chuyện.

- Ngôn ngữ đối thoại: tự nhiên và bày tỏ cảm xúc chân thực.

- Liên hệ với “nguyên lí tảng băng trôi”: Ngôn ngữ kể chuyện và đối thoại trong đoạn trích sử dụng phong cách cô đọng, hàm ý, mở ra nhiều tầng nghĩa cho người đọc. Cách sử dụng ngôn ngữ này không chỉ tạo chiều sâu cho tác phẩm mà còn khiến người đọc suy ngẫm về nhiều khía cạnh của cuộc sống. Đồng thời, nó thể hiện rõ quan điểm nghệ thuật của Hemingway với "nguyên lý tảng băng trôi", khi chỉ miêu tả những chi tiết bề nổi, để lại nội dung sâu xa cho người đọc tự khám phá.

Câu 7 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo bạn, đoạn kết truyện có thể gợi mở những ý nghĩa và liên tưởng gì?

Trả lời

Theo tôi, đoạn kết truyện có thể gợi mở những ý nghĩa và liên tưởng là: một vòng lặp luân hồi của cuộc sống, ca ngợi sự kiên cường, dám vượt lên để chiến đấu với thiên nhiên của con người.

Câu 8 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chuyến đi của Xan-ti-a-gô có phải là một chuyến đi thất bại hay không? Tại sao? Nếu coi nhân vật Xan-ti-a-gô là một biểu tượng, thì theo bạn, đó là biểu tượng của điều gì?

Trả lời

- Chuyến đi của Xan-ti-a-gô có thể xem là chuyến đi thất bại về việc ông chẳng bắt nổi một con cá nào, nhưng bù lại nó lại thành công về mặt tinh thần: ông đã vượt qua được bức tường của chính bản thân ông.

- Nếu coi nhân vật Xan-ti-a-gô là một biểu tượng, thì theo tôi, đó là biểu tưởng của sức mạnh kiên trì, dám đứng lên để chiến thắng chính bản thân mình.

* Kết nối đọc - viết

Đề bài (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trong tiểu thuyết Ông già và biển cả, khi miêu tả nhân vật Xan-ti-a-gô một mình giữa biển khơi, Hê-minh-uê đã viết: “Ông lão biết rằng không ai phải cô đơn nơi biển cả”. Viết đoạn văn (khoảng 150 chứ) chia sẻ cảm nhận của bạn về điều này sau này khi đọc đoạn trích Trở về.

Trả lời

Câu văn “Ông lão biết rằng không ai phải cô đơn nơi biển cả" trong đoạn trích "Trở về" của tác phẩm "Ông già và biển cả" mang đến cho tôi nhiều cảm xúc và suy ngẫm. Ban đầu, câu nói có vẻ mâu thuẫn với thực tế. Biển cả mênh mông, rộng lớn, là nơi con người dễ dàng cảm thấy nhỏ bé và cô đơn. Tuy nhiên, qua cách miêu tả của Hemingway, ta nhận ra rằng biển cả không chỉ chứa đựng sự hung hãn mà còn ẩn chứa sự sống và vẻ đẹp kỳ diệu. Đối với Santiago, biển cả là một người bạn đồng hành, là nơi ông gửi gắm niềm tin và hy vọng. Khi đối mặt với thử thách, ông không hề cảm thấy cô đơn vì ông biết rằng xung quanh mình là muôn loài sinh vật, là bầu trời bao la và đại dương mênh mông. Biển cả tiếp thêm cho ông sức mạnh để chiến đấu và vượt qua mọi gian nan. Câu nói "không ai phải cô đơn nơi biển cả" còn mang ý nghĩa sâu sắc về mặt tinh thần. Con người luôn có mối liên kết với thiên nhiên, và thiên nhiên luôn sẵn sàng dang rộng vòng tay chào đón con người. Khi con người hòa mình vào thiên nhiên, họ sẽ cảm nhận được sự bình yên, thư thái và tìm thấy sức mạnh nội tâm. Câu nói là lời khẳng định về niềm tin vào cuộc sống, vào sự kết nối giữa con người và thiên nhiên. Dù gặp phải khó khăn nào, con người cũng không nên nản lòng, hãy luôn giữ niềm tin và hướng về phía trước.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 12 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Vội vàng

Hồn Trương Ba, da hàng thịt

Thực hành tiếng Việt trang 114

Viết bài phát biểu trong lễ phát động một phong trào hoặc một hoạt động xã hội

Thuyết trình về một vấn đề liên quan đến cơ hội và thách thức đối với đất nước