Khoa học tự nhiên 7 Bài 4 (Cánh diều): Phân tử, đơn chất, hợp chất

Giải bài tập Khoa học tự nhiên 7 Bài 4: Phân tử, đơn chất, hợp chất

Bài giảng Khoa học tự nhiên 7 Bài 4: Phân tử, đơn chất, hợp chất

Mở đầu trang 28 Bài 4 KHTN lớp 7: Chúng ta cảm nhận được mùi thơm của nhiều loại hoa, quả chín là do một số chất có trong hoa, quả chín tách ra những hạt rất nhỏ, lan tỏa vào không khí, tác động lên khứu giác của con người. Những hạt như vậy được gọi là phân tử. Vậy phân tử là gì?

Trả lời:

Phân tử là hạt đại diện cho chất, gồm một số nguyên tử gắn kết với nhau bằng liên kết hóa học và thể hiện đầy đủ tính chất hóa học của chất.

I. Phân tử

Câu hỏi 1 trang 29 KHTN lớp 7: Giải thích một số hiện tượng sau:

a) Khi mở lọ nước hoa hoặc mở lọ đựng một số loại tinh dầu sẽ ngửi thấy có mùi thơm.

b) Quần áo sau khi giặt xong, phơi trong không khí một thời gian sẽ khô.

Trả lời:

a) Khi mở lọ nước hoa hoặc mở lọ đựng một số loại tinh dầu sẽ ngửi thấy có mùi thơm do các phân tử nước hoa hoặc tinh dầu đã tách ra, lan tỏa vào không khí.

b) Quần áo sau khi giặt xong, phơi trong không khí một thời gian sẽ khô do các phân tử nước tách ra, lan tỏa vào không khí.

Câu hỏi 2 trang 29 KHTN lớp 7: Khi nói về nước có hai ý kiến như sau:

(1) Phân tử nước trong nước đá, nước lỏng và hơi nước là giống nhau.

(2) Phân tử nước trong nước đá, nước lỏng và hơi nước là khác nhau.

Theo em, ý kiến nào là đúng? Vì sao?

Trả lời:

Theo em, ý kiến (1) “Phân tử nước trong nước đá, nước lỏng và hơi nước là giống nhau” là đúng.

Vì nước đá, nước lỏng và hơi nước là các thể khác nhau của nước, dù ở thể nào thì nước đều hợp thành từ các phân tử có hai nguyên tử H, một nguyên tử O và có dạng gấp khúc.

Luyện tập 1 trang 29 KHTN lớp 7: Phát biểu nào sau đây là đúng?

(1) Trong một phân tử, các nguyên tử luôn giống nhau.

(2) Trong một phân tử, các nguyên tử luôn khác nhau.

(3) Trong một phân tử, các nguyên tử có thể giống nhau hoặc khác nhau.

Trả lời:

- Phát biểu (3) “Trong một phân tử, các nguyên tử có thể giống nhau hoặc khác nhau” là đúng.

- Một số ví dụ chứng minh phát biểu 3 đúng:

+ Mỗi phân tử nước gồm hai nguyên tử H và một nguyên tử O.

- Mỗi phân tử oxygen gồm hai nguyên tử oxygen liên kết với nhau.

Vận dụng 1 trang 29 KHTN lớp 7: Một số nhiên liệu như xăng, dầu,… dễ tách ra các phân tử và lan tỏa trong không khí. Theo em, cần bảo quản các nhiên liệu trên như thế nào để đảm bảo an toàn?

Trả lời:

Xăng, dầu … đều là các chất lỏng dễ tách ra các phân tử và lan tỏa trong không khí, đặc biệt xăng, dầu … dễ bắt lửa gây cháy nổ, hỏa hoạn để lại những hậu quả nghiêm trọng. Do đó để bảo quản các nhiên liệu trên an toàn cần: lưu trữ, vận chuyển trong các thiết bị chuyên dụng và giữ chúng cách xa nguồn nhiệt.

Luyện tập 2 trang 30 KHTN lớp 7: Dựa vào hình 4.3, tính khối lượng phân tử của fluorine và methane

Trả lời:

- Phân tử fluorine gồm 2 nguyên tử F (mỗi nguyên tử có khối lượng 19 amu)

⇒ Khối lượng phân tử fluorine: 2.19 = 38 (amu)

- Phân tử methane gồm 1 nguyên tử C (có khối lượng 12 amu) và 4 nguyên tử H (mỗi nguyên tử có khối lượng 1 amu)

⇒ Khối lượng phân tử methane: 1.12 + 4.1 = 16 (amu).

II. Đơn chất

Câu hỏi 3 trang 30 KHTN lớp 7: Quan sát hình 4.4 và hình 4.5, cho biết các chất trong hình có đặc điểm gì chung

Trả lời:

Mỗi chất trong các hình 4.4 và hình 4.5 đều do một nguyên tố hóa học tạo nên. Cụ thể:

+ Khí hydrogen được tạo thành từ nguyên tố H.

+ Khí nitrogen được tạo thành từ nguyên tố N.

+ Khí chlorine được tạo thành từ nguyên tố Cl.

+ Kim loại copper được tạo thành từ nguyên tố Cu.

Luyện tập 3 trang 30 KHTN lớp 7: Hãy cho biết những chất nào là đơn chất trong các chất sau:

a) Kim loại sodium được tạo thành từ nguyên tố Na.

b) Lactic acid có trong sữa chua được tạo thành từ các nguyên tố C, H, O.

c) Kim cương được tạo thành từ nguyên tố C.

d) Muối ăn được tạo thành từ các nguyên tố Na và Cl.

Trả lời:

Nhớ lại kiến thức cũ: Đơn chất là những chất được tạo thành từ một nguyên tố hóa học.

a) Kim loại natri là đơn chất vì chỉ được tạo thành từ 1 nguyên tố hóa học là Na.

b) Lactic acid không phải là đơn chất vì được tạo thành từ 3 nguyên tố hóa học là C, H, O.

c) Kim cương là đơn chất vì chỉ được tạo thành từ một nguyên tố hóa học là C.

d) Muối ăn không phải là đơn chất vì được tạo thành từ 2 nguyên tố hóa học là Na và Cl.

Vận dụng 2 trang 31 KHTN lớp 7: Nêu hai đơn chất kim loại thường được sử dụng để làm dây dẫn điện

Trả lời:

Hai đơn chất kim loại thường được sử dụng để làm dây dẫn điện là copper (Cu) và aluminium (Al).

Vận dụng 3 trang 31 KHTN lớp 7: Đơn chất nào được tạo ra trong quá trình quang hợp của cây xanh và có vai trò quan trọng đối với sự sống của con người?

Trả lời:

Đơn chất được tạo ra trong quá trình quang hợp của cây xanh và có vai trò quan trọng đối với sự sống của con người là oxygen.

Phân tử oxygen gồm 2 nguyên tử O.

III. Hợp chất

Câu hỏi 4 trang 31 KHTN lớp 7: Quan sát hình 4.7 và nêu đặc điểm chung của các chất có trong hình.

Trả lời:

Mỗi chất trong hình 4.7 được tạo thành từ hai hoặc ba nguyên tố hóa học. Cụ thể như sau:

- Hình 4.7a) Carbon dioxide được tạo thành từ 2 nguyên tố hóa học là C và O.

- Hình 4.7b) Hydrogen chloride được tạo thành từ 2 nguyên tố hóa học là H và Cl.

- Hình 4.7c) Ammonia được tạo thành từ 2 nguyên tố hóa học là N và H.

- Hình 4.7d) Ethanol được tạo thành từ 3 nguyên tố hóa học là C, H, O.

Luyện tập 4 trang 31 KHTN lớp 7: Trong các chất sau, chất nào là đơn chất, chất nào là hợp chất?

a) Đường ăn.

b) Nước.

c) Khí hydrogen (được tạo thành từ nguyên tố H).

d) Vitamin C (được tạo thành từ các nguyên tố C, H và O).

e) Sulfur (được tạo thành từ nguyên tố S)

Trả lời:

Kiến thức vận dụng:

+ Đơn chất là những chất được tạo thành từ một nguyên tố hóa học.

+ Hợp chất là những chất do hai hoặc nhiều nguyên tố hóa học tạo thành.

a) Đường ăn là hợp chất do được tạo thành từ 3 nguyên tố C, H, O.

b) Nước là hợp chất do được tạo thành từ 2 nguyên tố H và O.

c) Khí hydrogen là đơn chất do được tạo thành từ một nguyên tố H.

d) Vitamin C là hợp chất do được tạo thành từ các nguyên tố C, H và O.

e) Sulfur là đơn chất do được tạo thành từ nguyên tố S.

Luyện tập 5 trang 32 KHTN lớp 7: Acetic acid có trong giấm ăn và là chất được sử dụng nhiều trong công nghiệp; oxygen chiếm khoảng 21% thể tích không khí, có vai trò quan trọng đối với sự sống; hydrogen peroxide có nhiều ứng dụng trong công nghiệp và là chất sát khuẩn mạnh. Quan sát hình 4.8, cho biết chất nào là đơn chất, chất nào là hợp chất.

Trả lời:

Hình 4.8 a) Acetic acid là hợp chất do được tạo thành từ 3 nguyên tố C, H, O.

Hình 4.8 b) Oxygen là đơn chất do được tạo thành từ một nguyên tố là O.

Hình 4.8 c) Hydrogen peroxide là hợp chất do được tạo thành từ 2 nguyên tố O, H.

Lý thuyết Khoa học tự nhiên 7 Bài 4: Phân tử, đơn chất, hợp chất

I. Phân tử

1. Khái niệm phân tử

- Phân tử là hạt đại diện cho chất, gồm một số nguyên tử gắn kết với nhau bằng liên kết hóa học và thể hiện đầy đủ tính chất hóa học của chất.

- Ví dụ:

+ Phân tử iodine: là những hạt nhỏ màu tím, gồm hai nguyên tử gắn kết với nhau bằng liên kết hóa học.

+ Phân tử đường: gồm nhiều nguyên tử C, H và O liên kết với nhau.

+ Phân tử nước: gồm hai nguyên tử H liên kết với một nguyên tử O.

- Các phân tử của một chất giống nhau về thành phần và hình dạng. Ví dụ: Nước được hợp thành từ các phân tử có hai nguyên tử H, một nguyên tử O và có dạng gấp khúc.

2. Khối lượng phân tử

- Khối lượng phân tử (kí hiệu là M) = tổng khối lượng các nguyên tử có trong phân tử.

- Đơn vị: amu

Ví dụ: Cách tính phân tử khí carbon dioxide (khí CO₂):

+ Bước 1: Xác định số nguyên tử của mỗi nguyên tố: Phân tử carbon dioxide gồm 1 nguyên tử C và 2 nguyên tử O

+ Bước 2: Khối lượng phân tử nước: M_nước = 1 × 12 + 2 × 16 = 44 (amu)

II. Đơn chất

- Đơn chất là những chất được tạo thành từ một nguyên tố hóa học.

Ví dụ một số mô hình phân tử của đơn chất:

- Ở điều kiện thường, trừ thủy ngân (mercury) ở thể lỏng, các đơn chất kim loại khác đều ở thể rắn.

- Tên của đơn chất thường trùng với tên của nguyên tố tạo nên chất đó, trừ một số nguyên tố tạo ra được hai hay nhiêu đơn chất.

Ví dụ: Nguyên tố carbon tạo ra than, kim cương:

III. Hợp chất

- Hợp chất là những chất do hai hoặc nhiều nguyên tố hóa học tạo thành.

Ví dụ: một số mô hình phân tử của hợp chất:

Mở rộng:

- Một số nguyên tố tạo ra nhiều dạng đơn chất khác nhau, ví dụ carbon tạo ta than muội, than chì, kim cương, fullerene; oxygen tạo ra oxygen và ozone; phosphorus tạo ra phosphorus đỏ, phosphorus trắng, …

- Các dạng đơn chất khác nhau nhưng đều do một nguyên tố tạo thành được gọi là các dạng thù hình.

- Các dạng thù hình khác nhau thì có tính chất khác nhau.

Ví dụ kim cương trong suốt, rất cứng và không dẫn điện nhưng than chì lại mềm, có màu đen và dẫn được điện.

Xem thêm lời giải bài tập Khoa học tự nhiên lớp 7 Cánh diều hay, chi tiết khác:

Bài 5: Giới thiệu về liên kết hóa học

Bài 6: Hóa trị, công thức hóa học

Bài tập Chủ đề 3

Bài 7: Tốc độ của chuyển động

Bài 8: Đồ thị quãng đường – thời gian

Xem thêm tài liệu Khoa học tự nhiên lớp 7 Cánh diều với cuộc sống hay, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 4: Phân tử, đơn chất, hợp chất