Cốt truyện là gì? Đặc điểm, phân loại, chức năng của cốt truyện

Cốt truyện là gì? Đặc điểm của cốt truyện

1. Cốt truyện là gì?

Cốt truyện là yếu tố quan trọng của truyện kể, gồm các sự kiện chính được sắp xếp theo một trật tự nhất định.

Nó không chỉ là một chuỗi sự kiện đơn thuần, mà còn là một khung cảnh phản ánh mối quan hệ phức tạp giữa các nhân vật và cách họ tương tác trong một cộng đồng, một bối cảnh xã hội nhất định. Cốt truyện thường đi kèm với một thông điệp hoặc ý tưởng chính mà tác giả muốn truyền đạt, từ đó tạo nên một trải nghiệm đọc sâu sắc và ý nghĩa hơn đối với độc giả.

2. Chức năng của cốt truyện

Cốt truyện, hay còn được biết đến như cốt lõi, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tường thuật câu chuyện trong các văn bản tường thuật. Nó không chỉ là bản mô tả trung thực về các sự kiện lịch sử, mà còn là điểm khởi đầu cho sự phát triển, vận động của câu chuyện. Cốt truyện tạo nên một khung cảnh rộng lớn, mở ra cơ hội cho các nhà văn khám phá, khai thác và thể hiện sự phong phú, đa chiều của thế giới xung quanh chúng ta.

Cốt truyện không chỉ đơn thuần là hình thức cơ bản nhất mà còn là "linh hồn" của mọi tác phẩm tự sự và kịch. Nó là cái động cơ mạnh mẽ thúc đẩy câu chuyện tiến triển và làm nổi bật sự phong phú, đa chiều của các nhân vật và bối cảnh. Tuy nhiên, đáng chú ý là không phải tác phẩm nào cũng có một cốt truyện rõ ràng. Đặc biệt, trong thể loại trữ tình, điều này thường không xảy ra. Các tác phẩm này thường tập trung vào sự triển khai tinh tế của cảm xúc, tình cảm và mối quan hệ, thay vì chỉ đơn thuần theo đuổi một cốt truyện chính rõ ràng.

Ví dụ:

Cốt truyện của "Truyện Kiều" là một hành trình đầy sóng gió, khắc sâu vào lòng người qua cuộc sống đầy gian truân của nữ nhân chính, Thúy Kiều. Bắt đầu từ thời điểm đau lòng khi Kiều phải bị bán mình để chuộc cha, câu chuyện mang ta đi qua 15 năm đầy khó khăn và biến cố. Mỗi bước chân của Kiều đều là một thử thách, một cuộc chiến với số phận và với chính bản thân mình. Những ngày tháng lưu lạc đã khiến cho Kiều phải đối diện với những khó khăn, đau đớn và cả những niềm vui nhỏ nhoi giữa dòng đời. Và cuối cùng, khi tất cả những cố gắng đổ vỡ, Kiều đành phải lựa chọn tự vẫn để kết thúc cuộc đời đầy nghiệt ngã và khổ đau của mình. Nhưng qua cảnh kết này, chúng ta được nhắc nhở về sự mạnh mẽ, kiên trì và lòng trung thành của con người, cũng như về giá trị của tình yêu và sự hy sinh trong cuộc sống.

3. Đặc điểm của cốt truyện

- Cốt truyện không chỉ là một khung cảnh cho các nhân vật và sự kiện diễn ra, mà còn là một công cụ quan trọng để tác giả bộc lộ tính cách, quan hệ giữa nhân vật và khám phá những xung đột của đời sống xã hội. Mỗi sự kiện trong cốt truyện đều đánh dấu một cột mốc quan trọng, phản ánh sâu sắc những khía cạnh đa dạng của xã hội và con người.

- Thông qua cốt truyện, tác giả có thể khái quát hóa và tinh chỉnh những xung đột xã hội, loại bỏ những yếu tố ngẫu nhiên để tập trung vào bản chất của vấn đề và tâm trạng của nhân vật. Từ đó, bức tranh về con người và xã hội được vẽ nên một cách sâu sắc và đa chiều. Cốt truyện không chỉ là một công cụ dẫn dắt độc giả qua hành trình, mà còn là một phương tiện để tác giả thể hiện tư duy và tâm hồn của mình.

- Cốt truyện không phải lúc nào cũng là yếu tố chính trong mọi tác phẩm văn học. Trong thế giới văn học, đặc biệt là trong các tác phẩm trữ tình, cốt truyện thường không được coi là quan trọng nhất.

- Tuy nhiên, khi thảo luận về cốt truyện, chúng ta không thể bỏ qua hai phương diện quan trọng của nó. Đầu tiên, cốt truyện là một công cụ để tác giả thể hiện tính cách của nhân vật, mối quan hệ giữa các nhân vật, và cả những xung đột xã hội. Thứ hai, cốt truyện cũng là một phương tiện để tác giả khám phá, bộc lộ các xung đột xã hội thông qua những sự kiện và tình tiết.

- Mặc dù mỗi cốt truyện có thể khác nhau, nhưng điểm chung của chúng là sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố nhân văn và xã hội. Xung đột xã hội có thể được coi là cơ sở chung của mọi cốt truyện, nhưng cốt truyện thực sự là kết quả của sự sáng tạo độc đáo của tác giả, nơi mà ý tưởng và cảm xúc được thể hiện một cách đặc biệt và cá nhân.

4. Mạch triển khai của cốt truyện

- Phần trình bày: Trong phần này, độc giả được giới thiệu với thế giới của nhân vật chính hoặc một tình huống cụ thể. Đây là lúc mà các yếu tố chính của câu chuyện được thiết lập, nhưng cũng là lúc mà các hậu quả và sự kiện tiềm ẩn sẽ được đặt ra. Phần này tạo nên sự hứng thú ban đầu, đưa độc giả vào thế giới của câu chuyện và đặt nền móng cho những sự kiện sắp xảy ra.

- Phần thắt nút: Phần thắt nút là trọng tâm của câu chuyện, nơi mà mọi thứ bắt đầu trở nên phức tạp và đầy biến cố. Nhân vật chính bắt đầu hành trình tìm kiếm ý nghĩa của cuộc sống hoặc giải quyết những vấn đề lớn hơn. Đây là lúc mà các mối quan hệ được thách thức và tính cách của nhân vật được thể hiện rõ ràng nhất. Phần này tạo ra căng thẳng và hứng thú, khiến cho độc giả muốn biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo và làm thế nào nhân vật sẽ vượt qua những thách thức đó.

- Phần phát triển: Trong giai đoạn này của câu chuyện, nhân vật chính bắt đầu đối mặt với những thách thức và xung đột đáng kể, tạo nên một sự phức tạp và căng thẳng đầy hứng thú. Đây là thời điểm mà mọi khía cạnh của câu chuyện được khai thác sâu hơn, những bí ẩn được bộc lộ và những mối quan hệ được thử thách. Nhân vật chính có thể phải đối mặt với quyết định khó khăn và đưa ra những hành động quan trọng để tiến triển câu chuyện. Phần này không chỉ là trung tâm của sự phát triển câu chuyện mà còn là cơ hội cho sự phát triển đầy màu sắc của nhân vật và tình tiết.

- Phần kết thúc: Phần kết thúc của câu chuyện là thời điểm mà mọi sợi dây được buộc chặt, mọi bí ẩn được giải quyết và mọi mối quan hệ được làm sáng tỏ. Từ những thử thách và xung đột, nhân vật chính đã học được điều gì và trải qua sự thay đổi như thế nào? Kết cục có thể mang lại sự hài lòng hoặc nuối tiếc, nhưng nó là kết quả tất yếu của hành trình mà nhân vật đã trải qua. Phần này là điểm dừng cuối cùng, nơi mà câu chuyện được hoàn thành và một bài học được rút ra từ những trải nghiệm đã trải qua.

Cốt truyện không phải lúc nào cũng tuân theo một bản kịch bản cố định và cũng không luôn cần có mọi thành phần như đã mô tả ở trên. Thực tế, có những câu chuyện không có một mở đầu rõ ràng. Nhưng đôi khi, cũng có những tác phẩm không có điểm cao trào hoặc phân đoạn rõ ràng giữa mở đầu và kết thúc, như "Miệt vườn xa lắm" của Dạ Ngân hoặc "Bí mật giữa tôi và thằn lằn đen" của Lý Lan. Trong những tác phẩm này, câu chuyện có thể đổ dồn sức mạnh của nó vào việc xây dựng bức tranh tổng thể và sâu sắc về con người, xã hội hoặc tâm trạng.

5. Các loại cốt truyện

6. Cơ sở của cốt truyện

- Cơ sở khách quan

Để hình thành nên cốt truyện cần có yếu tố khách quan đó là do xung đột trong xã hội. Những xung đột này có ở ngoài đời thường, được tác giả nhìn thấy, nghe thấy hoặc được kể lại và được tác giả lồng ghép vào trong tác phẩm của mình. Vì vậy mà cốt truyện có tính lịch sử cụ thể, bị chi phối bởi lịch sử và xã hội ở thời điểm hình thành ý tưởng viết tác phẩm. Biểu hiện rõ ràng nhất có thể thấy ở từng thời điểm mà có sự khác nhau về cốt truyện giữa thần thoại và truyện cổ tích, giữa truyện Nôm, truyện trung đại và văn học hiện đại.

- Cở sở chủ quan

Đó chính là xuất phát từ chính bản thân tác giả bởi để có một tác phẩm văn học phải nhờ sự sáng tạo của người nghệ sĩ. Từ cốt truyện, tác giả khái quát được những xung đột xã hội, lại thể hiện được những tâm tư, tình cảm và những đánh giá chủ quan của bản thân với cuộc sống. Họ không lấy toàn bộ câu chuyện ngoài thực tế vào tác phẩm. Mà có sự chọn lọc, sáng tạo, được đồng hóa có nghệ thuật để phát triển câu truyện đó thành một tác phẩm độc đáo. Do đó mà cùng một thời điểm lịch sử, cùng xung đột xã hội mà mỗi nhà văn sẽ có những cốt truyện khác nhau để thể hiện sự sáng tạo về ý tưởng, quan điểm, thái độ, phong cách nghệ thuật của nhà văn với đời sống xã hội.

Ví dụ cho cơ sở chủ quan có thể thấy cùng một mâu thuẫn giữa địa chủ với nông dân. Thế nhưng giữa Nam Cao, Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan,…lại có những cốt truyện khác nhau, thể hiện góc nhìn, quan điểm của mỗi tác giả trước bối cảnh xã hội lúc bấy giờ.

Xem thêm các câu hỏi ôn tập môn Ngữ văn lớp 6 sách Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

Nhân vật là gì?

Thế nào là người kể chuyện?

Lời người kể chuyện có vai trò như thế nào?

Lời nhân vật là gì?

Từ đơn là gì? Nêu ví dụ?