Công ty mẹ phải ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn từ giao dịch hợp nhất kinh doanh vào Báo cáo tài chính hợp nhất khi nào?

Trong quá trình thực hiện các giao dịch hợp nhất kinh doanh, việc ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến báo cáo tài chính hợp nhất của công ty mẹ. Quy trình này không chỉ yêu cầu sự hiểu biết sâu sắc về các quy định kế toán và thuế, mà còn đòi hỏi sự chính xác trong việc ghi nhận và báo cáo các khoản thuế phát sinh từ giao dịch hợp nhất. Vậy khi nào công ty mẹ cần phải ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại từ các giao dịch hợp nhất kinh doanh vào báo cáo tài chính hợp nhất? Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết về thời điểm và các điều kiện cần thiết để thực hiện việc ghi nhận này, nhằm đảm bảo tuân thủ quy định và phản ánh chính xác tình hình tài chính của doanh nghiệp.

1. Công ty mẹ phải ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn từ giao dịch hợp nhất kinh doanh vào Báo cáo tài chính hợp nhất khi nào?

Dựa trên quy định tại khoản 8 Điều 10 Thông tư 202/2014/TT-BTC, việc ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại liên quan đến giao dịch hợp nhất kinh doanh được quy định như sau:

“Nguyên tắc chung khi lập và trình bày Báo cáo tài chính hợp nhất

...

6. Kết quả hoạt động kinh doanh của công ty con phải được đưa vào Báo cáo tài chính hợp nhất kể từ ngày công ty mẹ nắm quyền kiểm soát công ty con và chấm dứt vào ngày công ty mẹ thực sự chấm dứt quyền kiểm soát công ty con. Khoản đầu tư vào doanh nghiệp phải hạch toán theo Chuẩn mực kế toán “Công cụ tài chính” kể từ khi doanh nghiệp đó không còn là công ty con và cũng không trở thành công ty liên doanh, liên kết.

7. Phần sở hữu của công ty mẹ và cổ đông không kiểm soát trong tài sản thuần có thể xác định được của công ty con tại ngày mua phải được trình bày theo giá trị hợp lý, cụ thể:

a) Tài sản thuần của công ty con tại ngày mua được ghi nhận trên Bảng cân đối kế toán hợp nhất theo giá trị hợp lý. Nếu công ty mẹ không sở hữu 100% công ty con thì phần chênh lệch giữa giá trị ghi sổ và giá trị hợp lý phải phân bổ cho cả cổ đông mẹ và cổ đông không kiểm soát.

b) Sau ngày mua, nếu các tài sản của công ty con tại ngày mua (có giá trị hợp lý khác biệt so với giá trị ghi sổ) được khấu hao, thanh lý hoặc bán thì phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị ghi sổ được coi là đã thực hiện và phải điều chỉnh vào:

- Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối tương ứng với phần sở hữu của cổ đông mẹ;

- Lợi ích cổ đông không kiểm soát tương ứng với phần sở hữu của cổ đông không kiểm soát.

8. Nếu có chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị ghi sổ của tài sản thuần của công ty con tại ngày mua, công ty mẹ phải ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phát sinh từ giao dịch hợp nhất kinh doanh.

…”

Như vậy, khi có sự chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị ghi sổ của tài sản thuần tại thời điểm mua lại công ty con, công ty mẹ phải thực hiện ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại vào báo cáo tài chính hợp nhất. Điều này nhằm đảm bảo rằng các nghĩa vụ thuế phát sinh từ giao dịch hợp nhất kinh doanh được phản ánh một cách chính xác, minh bạch trong báo cáo tài chính, từ đó cung cấp thông tin tài chính đúng đắn cho các bên liên quan.

2. Ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại từ giao dịch hợp nhất kinh doanh như thế nào khi giá trị hợp lý của tài sản thuần từ công ty con cao hơn giá trị ghi sổ?

Dựa trên quy định tại điểm a khoản 1 Điều 18 Thông tư 202/2014/TT-BTC, khi giá trị ghi sổ của tài sản và nợ phải trả trên báo cáo tài chính riêng của công ty con khác biệt so với giá trị hợp lý, công ty mẹ cần phải thực hiện việc ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại khi lập báo cáo tài chính hợp nhất.

Cụ thể, trong trường hợp giá trị hợp lý của tài sản thuần có thể xác định được của công ty con cao hơn so với giá trị ghi sổ, kế toán sẽ phải thực hiện các bút toán sau khi loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con. Những bút toán này nhằm mục đích ghi nhận các khoản thuế thu nhập hoãn lại phải trả và phản ánh chính xác sự chênh lệch về giá trị. Cụ thể:

- Nợ các chỉ tiêu thuộc vốn của chủ sở hữu, ghi nhận theo giá trị ghi sổ của khoản đầu tư ban đầu.

- Nợ Lợi thế thương mại (LTTM) nếu phát sinh, phản ánh giá trị của LTTM trong trường hợp tài sản của công ty con được mua với giá trị cao hơn so với giá trị ghi sổ.

- Nợ Tài sản thuần, trong trường hợp giá trị hợp lý của tài sản cao hơn giá trị ghi sổ, để phản ánh sự tăng lên trong giá trị tài sản thuần của công ty con.

- Có Thu nhập khác, nếu phát sinh lãi từ giao dịch mua rẻ, điều này thường xảy ra khi công ty mẹ mua lại công ty con với giá trị thấp hơn giá trị thực tế của tài sản.

- Có Đầu tư vào công ty con, ghi nhận giá trị đầu tư của công ty mẹ vào công ty con đã bị loại trừ trong quá trình hợp nhất.

- Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát, ghi nhận phần sở hữu của cổ đông không kiểm soát trong chênh lệch giữa giá trị hợp lý của tài sản thuần và giá trị ghi sổ.

- Có Thuế thu nhập hoãn lại phải trả, ghi nhận nghĩa vụ thuế phát sinh từ sự chênh lệch giá trị này.

Những bút toán này không chỉ đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của báo cáo tài chính hợp nhất mà còn giúp công ty mẹ tuân thủ đúng các quy định kế toán hiện hành, đồng thời cung cấp thông tin tài chính minh bạch và rõ ràng cho các nhà đầu tư và các bên liên quan.

3. Ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại từ giao dịch hợp nhất kinh doanh như thế nào khi giá trị hợp lý của tài sản thuần từ công ty con nhỏ hơn giá trị ghi sổ?

Theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 18 Thông tư 202/2014/TT-BTC, khi có sự khác biệt giữa giá trị ghi sổ của tài sản và nợ phải trả trên báo cáo tài chính riêng của công ty con so với giá trị hợp lý, công ty mẹ cần phải ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại khi lập báo cáo tài chính hợp nhất.

Trong trường hợp giá trị hợp lý của tài sản thuần có thể xác định được của công ty con nhỏ hơn so với giá trị ghi sổ, kế toán sẽ thực hiện các bút toán cần thiết khi loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con. Việc này nhằm ghi nhận tài sản thuế hoãn lại, phản ánh đầy đủ và chính xác sự chênh lệch giữa giá trị thực tế và giá trị ghi sổ, kế toán ghi nhận tài sản thuế hoãn lại, ghi những nội dung sau:

- Nợ các chỉ tiêu thuộc vốn của chủ sở hữu, ghi nhận theo giá trị ghi sổ của khoản đầu tư.

- Nợ Lợi thế thương mại (LTTM) nếu có phát sinh, nhằm phản ánh giá trị của lợi thế thương mại khi tài sản của công ty con được mua với giá trị thấp hơn so với giá trị ghi sổ.

- Nợ Lợi ích cổ đông không kiểm soát, ghi nhận phần sở hữu của cổ đông không kiểm soát trong chênh lệch giữa giá trị hợp lý của tài sản thuần và giá trị ghi sổ.

- Nợ Tài sản thuế thu nhập hoãn lại, ghi nhận tài sản thuế phát sinh từ sự chênh lệch giá trị này.

- Có Tài sản thuần, ghi nhận khi giá trị hợp lý của tài sản thấp hơn giá trị ghi sổ.

- Có Thu nhập khác, nếu phát sinh lãi từ giao dịch mua rẻ, phản ánh lợi nhuận từ việc mua lại tài sản với giá trị thấp hơn so với giá trị thực tế.

- Có Đầu tư vào công ty con, ghi nhận việc loại trừ giá trị đầu tư của công ty mẹ vào công ty con.

Những bút toán này đảm bảo rằng báo cáo tài chính hợp nhất phản ánh chính xác tình hình tài chính của công ty mẹ, đồng thời tuân thủ đầy đủ các quy định kế toán hiện hành. Việc ghi nhận tài sản thuế hoãn lại là cần thiết để cung cấp thông tin tài chính minh bạch và đáng tin cậy, phục vụ cho việc ra quyết định của các nhà đầu tư và các bên liên quan khác