Chính phủ là gì? Nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ trong bộ máy nhà nước?

Khi nhắc đến bộ máy nhà nước, Chính phủ đóng vai trò trung tâm với nhiệm vụ và quyền hạn quan trọng, điều hành mọi hoạt động quốc gia từ cấp trung ương đến địa phương. Nhưng Chính phủ là gì? Vai trò của nó trong hệ thống nhà nước là gì? Và nhiệm vụ cùng quyền hạn của Chính phủ được quy định ra sao? Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng và chức năng của Chính phủ trong bộ máy nhà nước, chúng ta cần khám phá sâu hơn về khái niệm này và những quy định pháp lý xoay quanh nó.

1. Chính phủ là gì?

Theo Điều 1 của Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015, Chính phủ Việt Nam được xác định là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, đóng vai trò trung tâm trong việc thực thi quyền hành pháp của đất nước. Chính phủ không chỉ là công cụ thực hiện các chính sách và pháp luật của Quốc hội mà còn là cơ quan chấp hành trực tiếp, đảm bảo mọi quyết định của Quốc hội được thực hiện một cách nghiêm túc và hiệu quả trên toàn quốc.

Chính phủ có trách nhiệm lớn lao trong việc báo cáo và chịu sự giám sát chặt chẽ từ Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, và Chủ tịch nước. Mọi hoạt động của Chính phủ đều phải minh bạch và được trình bày rõ ràng trước các cơ quan quyền lực này, nhằm đảm bảo sự kiểm soát và cân bằng quyền lực trong bộ máy nhà nước.

2. Vị trí của Chính phủ trong bộ máy nhà nước Việt Nam?

Chính phủ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, đóng vai trò trụ cột trong việc thực thi quyền hành pháp. Với vai trò này, Chính phủ đảm nhiệm nhiệm vụ quan trọng trong việc điều hành, quản lý và tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật của quốc gia. Đồng thời, Chính phủ còn là cơ quan chấp hành của Quốc hội, chịu trách nhiệm đưa ra các biện pháp và hành động cụ thể để hiện thực hóa những quyết sách của cơ quan lập pháp.

Không chỉ dừng lại ở việc thực thi quyền hành pháp, Chính phủ còn chịu trách nhiệm trực tiếp trước Quốc hội về mọi hoạt động của mình. Chính phủ phải thường xuyên báo cáo công tác, tình hình hoạt động và kết quả đạt được trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chủ tịch nước. Điều này thể hiện sự minh bạch, trách nhiệm và sự cam kết của Chính phủ trong việc duy trì và thúc đẩy sự phát triển của đất nước dưới sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quyền lực cao nhất trong hệ thống chính trị.

3. Nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ là gì?

Theo Điều 96 của Hiến pháp năm 2013, Chính phủ Việt Nam được giao phó một loạt nhiệm vụ và quyền hạn quan trọng nhằm đảm bảo sự vận hành hiệu quả của bộ máy nhà nước và sự phát triển bền vững của quốc gia. Chính phủ có trách nhiệm tổ chức thi hành Hiến pháp, luật pháp, các nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cũng như lệnh và quyết định của Chủ tịch nước. Đồng thời, Chính phủ cũng đóng vai trò chủ động trong việc đề xuất và xây dựng các chính sách, trình lên Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội để phê duyệt, hoặc tự quyết định trong phạm vi thẩm quyền được giao.

Chính phủ còn giữ vai trò thống nhất quản lý trên nhiều lĩnh vực quan trọng của đất nước như kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, thông tin, truyền thông, đối ngoại, quốc phòng và an ninh quốc gia. Điều này bao gồm cả việc thi hành lệnh tổng động viên, động viên cục bộ, ban bố tình trạng khẩn cấp và các biện pháp cần thiết khác để bảo vệ Tổ quốc và đảm bảo an toàn cho người dân.

Ngoài ra, Chính phủ cũng có quyền trình Quốc hội quyết định thành lập hoặc bãi bỏ các bộ, cơ quan ngang bộ; thành lập hoặc giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành chính cấp tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương, cũng như các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Cùng với đó, Chính phủ còn thống nhất quản lý nền hành chính quốc gia, bao gồm quản lý về cán bộ, công chức, viên chức và công vụ, tổ chức công tác thanh tra, kiểm tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống quan liêu, tham nhũng trong bộ máy nhà nước. Chính phủ cũng có trách nhiệm lãnh đạo các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp, đồng thời hướng dẫn và kiểm tra Hội đồng nhân dân trong việc thực hiện văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên, cũng như tạo điều kiện thuận lợi để Hội đồng nhân dân thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn của mình theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, Chính phủ còn có nhiệm vụ bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước, xã hội, quyền con người và quyền công dân, đồng thời bảo đảm trật tự và an toàn xã hội. Trong quan hệ quốc tế, Chính phủ tổ chức đàm phán và ký kết các điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước theo ủy quyền của Chủ tịch nước, và quyết định việc ký kết, gia nhập, phê duyệt hoặc chấm dứt hiệu lực điều ước quốc tế nhân danh Chính phủ, trừ những điều ước quốc tế cần trình Quốc hội phê chuẩn.

Cuối cùng, Chính phủ có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội để thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn của mình, đảm bảo sự thống nhất và đồng thuận trong việc quản lý và phát triển đất nước.