Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ - Cánh diều

Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ (ngắn nhất)

Bài giảng Soạn văn lớp 6 Tập 2 Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ

1. Chuẩn bị

Câu 1 (trang 28 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Đọc kĩ văn bản thơ và xác định câu chuyện được kể trong bài thơ

Trả lời:

Câu chuyện kể trong bài thơ là: Trong một đêm mùa đông lạnh giá ở chiến trường, anh chiến sĩ thức dậy nhiều lần đều thấy Bác vẫn thức suy tư, trầm ngâm vì Bác còn lo cho đất nước, nhân dân.

Câu 2 (trang 28 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Nhận biết những yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản và chỉ ra tác dụng của những yếu tố ấy.

Trả lời:

- Yếu tố tự sự trong văn bản:

+ Kể lại một đêm không ngủ của Bác, những hành động yêu thương của bác cho các chiến sĩ.

+ Kể lại cuộc trò chuyện của Bác và anh đội viên.

- Yếu tố miêu tả trong văn bản: “trời khuya”, “Bác trầm ngâm”, “mưa lâm thâm”, “người Cha mái tóc bạc”,…

à Tác dụng: Giúp bài thơ trở nên sinh động, hấp dẫn, hình ảnh Bác hiện lên đầy tình yêu thương, ấm áp luôn nghĩ cho đất nước và nhân dân.

Câu 3 (trang 28 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Chỉ ra một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ.

Trả lời:

- Một số đặc sắc về nghệ thuật:

+ Hình ảnh gần gũi, quen thuộc với những người dân Việt Nam

+ Thể thơ 5 chữ, gần gũi với dân ca, như lời tâm tình ngọt ngào.

+ Giọng điệu ngọt ngào, tha thiết gợi sự gần gũi thân mật.

Câu 4 (trang 28 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Đọc trước bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, tìm hiểu thêm về tác giả Minh Huệ.

Trả lời:

TÁC GIẢ MINH HUỆ

- Minh Huệ tên khai sinh là Nguyễn Đức Thái, sinh ngày 3 tháng 10 năm 1927, quê tại Bến Thủy, nay thuộc tỉnh Nghệ An. - Ông hoạt động cho Việt Minh từ tháng 5 năm 1945 và tham gia giành chính quyền ở Nghệ An trong Cách mạng tháng 8 năm 1945. Khi quân Pháp nổ súng tái chiêm Đông Dương, ông hoạt động tuyên truyền, văn nghệ tuyên huấn, báo chí ở Nghệ An, khu ủy khu Bốn và một số nơi. Ông bắt đầu viết năm 1951, khi mới 24 tuổi.

- Ông từng là Hội trưởng Hội sáng tác Văn nghệ liên khu IV, Trưởng ban thơ, lý luận, phê bình; Văn học dịch Nhà xuất bản văn học, Ủy viên Ủy ban hành chính kiêm Trưởng ty Văn hóa Nghệ An.

- Đêm nay Bác không ngủ (1951). Bài thơ đêm nay Bác không ngủ là bài thơ nổi tiếng nhất của ông.

2. Đọc hiểu

Câu 1 (trang 29 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Chỉ ra tác dụng của các từ láy trong khổ thơ thứ hai

Trả lời:

Các từ láy trong khổ thơ thứ hai: “trầm ngâm", "lâm thâm", "xơ xác"

$\to$Tác dụng làm tăng giá trị biểu cảm và miêu tả cho khổ thơ, nhấn mạnh tâm trạng của Bác và sự khắc nghiệt của thiên nhiên.

Câu 2 (trang 29 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong dòng thơ số 11.

Trả lời:

- Dòng thơ số 11: Người cha mái tóc bạc sử dụng biện pháp ẩn dụ.

- Tác giả lấy hình ảnh người cha để nói về Bác Hồ, đó là phép ẩn dụ phẩm chất.

$\to$Tác dụng gợi sự gần gũi, thân thiết Bác như người cha lo lắng cho bữa ăn, giấc ngủ của những đứa con thân yêu của mình.

Câu 3 (trang 29 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Chú ý tác dụng của dấu gạch đầu dòng ở các dòng thơ số 23, 25 và việc tạo yếu tố tự sự.

Trả lời:

Các dấu gạch dầu dòng ở các dòng thơ số 23, 25:

- Bác ơi! Bác chưa ngủ?

Bác có lạnh lắm không?

- Chú cứ việc ngủ ngon

Ngày mai đi đánh giặc.

$\to$Tác dụng:

- Cuộc đối thoại thể hiện sự quan tâm giữa Bác với anh thanh niên.

- Giúp bài thơ như câu chuyện tâm tình, bộc bạch

Câu 4 (trang 30 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Các từ "đinh ninh", " phăng phắc" giúp em hình dung ra hình ảnh Bác lúc này như thế nào?

Trả lời:

- Các từ “đinh ninh”, “phăng phắc” gợi ra hình ảnh Bác Hồ đang im lặng, trầm tư suy nghĩ đến nhân dân đến tương lai đất nước.

Câu 5 (trang 31 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Khổ thơ này thể hiện tâm trạng của ai?

Trả lời:

Khổ thơ này thể hiện tâm trạng của Bác

Câu 6 (trang 31 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Xác định cách gieo vần của hai khổ thơ cuối

Trả lời:

Cách gieo vần của của hai khổ thơ cuối: chữ cuối dòng 2 vần với chữa cuối dòng 3 (hồng-mông), khổ cuối đặc biệt hơn: chữ cuối dòng 3 vần với chữ cuối dòng 4 (tình- Minh)

Câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 31 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Trả lời:

- Bài thơ có nhân vật: anh đội viên và bác Hồ

- Hoàn cảnh xuất hiện ở chi tiết:

Thấy trời khuya lắm rồi

Lặng yên bên bếp lửa

Ngoài trời mưa lâm thâm

Mái lều tranh xơ xác

- Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian:

       Bác Hồ là vị cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam. Cả cuộc đời người đã cống hiến cho sự nghiệp giải phóng của dân tộc. Những câu chuyện về Người đến nay vẫn còn được kể lại. Đặc biệt là câu chuyện trong một lần hành quân tại Việt Bắc.

Đêm đó tại núi rừng Việt Bắc, trời mưa lâm thâm, dưới mái lều tranh xơ xác. Anh đội viên thức dậy thì thấy Bác vẫn ngồi đó. Anh thầm nghĩ cả ngày hành quân vất vả, đêm đến là lúc mọi người cần ngủ để đủ sức mai tiếp tục hành quân. Ấy vậy mà, Bác vẫn còn ngồi đó. Hình ảnh Bác hiện lên bên bếp lửa hồng với vẻ mặt trầm ngâm. Anh đội viên nhìn Bác mà lại càng thêm yêu thương. Anh khẽ hỏi nhỏ:

- Bác ơi! Trời sắp sáng mất rồi, Bác mau đi nghỉ đi ạ.

Bác khẽ mỉm cười:

- Chú cứ việc ngủ ngon. Bác thức thì mặc bác.

Anh đội viên nghe lời Bác. Rồi anh thấy Bác đi dém chăn cho từng người. Bác nhón chân nhẹ nhàng để các chiến sĩ không giật mình tỉnh giấc. Lần thứ ba thức giấc, anh thấy Bác vẫn còn ngồi đó. Anh kêu lên:

- Bác ơi, trời đã khuya lắm rồi. Bác ơi, mời Bác ngủ!

Bác lại Trả lời: anh:

- Chú cứ việc ngủ ngon. Bác thương đoàn dân công đêm nay ngủ ngoài rừng. Bác mong trời sáng thật mau.

Tấm lòng yêu thương của Bác khiến cho anh đội viên cảm thấy thật ấm áp. Sự nồng ấm đó đã xua tan đi cái lạnh giá của cơn mưa ngoài kia. Chính vì sự quan tâm của Bác mà anh đội viên quyết định thức cùng Bác.

Bác không giống như một vị lãnh tụ xa cách, mà vẫn đầy tình cảm yêu thương dành cho chiến sĩ và nhân dân.

Câu 2 (trang 31 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Trả lời:

- Chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công:

+ Bác nhón chân nhẹ nhàng đi dém chăn cho từng người.

"Rồi bác đi dém chăn

Từng người từng người một

Sợ cháu mình giật thột

Bác nhón chân nhẹ nhàng."

+ Bác nóng ruột thương đoàn dân công đang vất vả trên các nẻo đường.

"Bác thương đoàn dân công"

"Càng thương càng nóng ruột

Mong trời sáng mau mau"

Em thích nhất hình ảnh

- Em thích nhất hình ảnh bác nóng ruột, lo lắng cho đoàn dân công đang vất vả trên khắp các nẻo đường, không biết có nơi để trú chân nghỉ tạm không.

Câu 3 (trang 31 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Trả lời:

- Tìm các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ: 

+ Lo lắng cho Bác:

"Không biết nói gì hơn

Anh nằm lo Bác ốm”

+ Quan tâm, muốn Bác nghỉ ngơi:

"Anh hoảng hốt giật mình"

"Anh vội vàng nằng nặc"

+ Yêu quý, ngưỡng mộ Bác:

"Lòng vui sướng mênh mông

Anh thức luôn cùng Bác"

- Em thích nhất chi tiết: "Không biết nói gì hơn/ Anh nằm lo Bác ốm/ Lòng anh cứ bề bộn", chi tiết này thể hiện tình cảm mà anh đội viên dành cho Bác giống như tình cảm của một người con dành cho cha của mình.

Câu 4 (trang 32 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Trả lời:

- Câu thơ được nhắc lại 3 lần trong bài thơ.

- Việc nhắc lại câu thơ "Đêm nay Bác không ngủ" nhằm nhấn mạnh trái tim và tình yêu thương của Bác dành cho đất nước cho nhân dân. Trái tim bao la rộng lớn của Bác luôn lo lắng cho mọi người.

Câu 5 (trang 32 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Trả lời:

- Ví dụ cho yếu tố miêu tả:

+ "Vẻ mặt Bác trầm ngâm

Ngoài trời mưa lâm thâm

Mái lều tranh xơ xác"

 + "Bác nhón chân nhẹ nhàng"

 + "Bóng bác cao lồng lộng 

Ấm hơn ngon lửa hồng"

$\to$Tác dụng: Những yếu tố miêu tả trên có tác dụng nhấn mạnh những gian khó nơi chiến khu, qua đó làm nổi bật hình ảnh vĩ đại của vị cha già kính yêu và toát lên tình yêu thương bao la của Người dành cho chiến sĩ.

Câu 6 (trang 32 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Trả lời:

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 6 ngắn nhất sách Cánh diều hay, ngắn gọn khác:

Kiến thức ngữ văn trang 27

Lượm

Thực hành tiếng Việt trang 36 - 37

Thực hành đọc hiểu - Gấu con chân vòng kiềng

Viết đoạn văn ghi lại cảm nghĩ về bài thơ có yếu tố tự sự, miêu tả

Trình bày ý kiến về một vấn đề

Tự đánh giá - Sao không về Vàng ơi?