Lý thuyết Lịch Sử 10 Bài 9 (Cánh diều): Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

Lý thuyết Lịch Sử 10 Bài 9: Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

A. Lý thuyết Lịch Sử 10 Bài 9: Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

1. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba

1.1. Bối cảnh lịch sử

- Diễn ra vào nửa sau của thế kỉ XX, khởi đầu từ nước Mĩ sau đó phát triển ở các nước khác, như: Liên Xô, Nhật Bản, Anh, Pháp, Đức…

- Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra trong bối cảnh:

+ Tiền đề từ những thành tựu của cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai

+ Những nhu cầu về đời sống vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người

+ Các vấn đề toàn cầu như bùng nổ dân số, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh…

+ Chiến tranh thế giới thứ hai đặt ra nhu cầu phát minh ra các loại vũ khí, phương tiện chiến tranh mới

+ Khủng hoảng năng lượng đặc biệt là sự cạn kiệt của tài nguyên thiên nhiên

+ Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế, đặc biệt là ở các nước tư bản chủ nghĩa.

1.2. Những thành tựu cơ bản

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba là tự động hoá dựa vào máy tính, internet, công nghệ thông tin, thiết bị điện tử,…

- Năm 1946, máy tính điện tử ra đời đầu tiên ở Mỹ. Sự ra đời của máy tỉnh điện tử đã dẫn đến tự động hoá trong quá trình sản xuất

Chiếc máy tính điện tử đầu tiên trên thế giới

- Internet:

+ Năm 1957, Văn phòng Xử lý Công nghệ thông tin của Cơ quan nghiên cứu các Dự án kĩ thuật cao Mỹ (ARPA) đã phát minh ra Internet.

+ Năm 1969, internet được khai thác sử dụng.

+ Năm 1990, kĩ sư mạng điện toán người Anh tên là Tim Béc-nơ-ly, đã sáng tạo ra công cụ đơn giản và hầu như miễn phí để thu thập thông tin từ internet - một giao thức mang tên World Wide Web (WWW).

+ Từ năm 1991, khi WWW bắt đầu đi vào hoạt động, web và internet phát triển động nhất với tốc độ chóng mặt.

=> Sự ra đời của máy tính cá nhân, hệ điều hành, internet và trình duyệt web đã đánh dấu sự ra đời của cuộc cách mạng số hoá.

- Công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ như một sự bùng nổ trên phạm vi toàn cầu. Từ đây, máy vi tính được sử dụng ở khắp mọi nơi và có khả năng liên kết với nhau bởi các mạng truyền dữ liệu, hình thành mạng thông tin máy tính toàn cầu,

- Nhiều thiết bị điện tử từng bước được chế tạo, như thiết bị viễn thông (điện thoại, ti-vi,...), thiết bị thu thanh và truyền hình (ra-đa, kinh thiên văn, vệ tinh nhân tạo,...), thiết bị y tế (tia X-quang, bức xạ,...),...

- Bên cạnh đó con người còn đạt được nhiều thành tựu trên lĩnh vực: chế tạo vật liệu mới, chinh phục vũ trụ, giao thông vận tải và thông tin liên lạc, sử dụng nguồn năng lượng mới, công nghệ sinh học,….

2. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư

2.1. Bối cảnh lịch sử

- Bắt đầu từ đầu thế kỉ XXI. Mĩ, Đức, Nhật Bản, Anh, Pháp… tiếp tục là những quốc gia đi đầu trong cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

- Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra trong bối cảnh:

+ Tiền đề từ những thành tựu của ba cuộc cách mạng trước đó

+ Nhu cầu đời sống vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người

+ Toàn cầu hóa tiếp tục diễn ra mạnh mẽ, đem lại những cơ hội và thách thức đối với các nước.

+ Khủng hoảng tài chính, nợ công, suy thoái kinh tế toàn cầu

2.2. Những thành tựu cơ bản

Những thành tựu cơ bản của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là kĩ thuật số, công nghệ sinh học và sự phát triển công nghệ liên ngành, đa ngành

- Kĩ thuật số gồm những yếu tố cốt lõi là Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet kết nối vạn vật và Dữ liệu lớn.

Trí tuệ nhân tạo (minh họa)

+ Trí tuệ nhân tạo được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, như nhà máy thông minh, Rô-bốt thông minh, giao thông vận tải, y tế, giáo dục, xây dựng,...

+ Internet kết nối vạn vật có phạm vi ứng dụng rất rộng lớn, điển hình như điều hành sản xuất, xe thông minh, nhà máy thông minh, giao thông vận tải, quản lí môi trường, mua sắm thông minh, học tập trực tuyến,…

+ Dữ liệu lớn được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, như sản xuất, xây dựng, giao thông vận tải, quản lý nhà nước, giáo dục và đào tạo,...

Dữ liệu lớn (minh họa)

- Công nghệ sinh học và sự phát triển của các công nghệ liên ngành, đa ngành,... cũng đạt nhiều thành tựu to lớn.

+ Công nghệ sinh học gắn kết với nhiều lĩnh vực trong sản xuất và cuộc sống như chọn tạo giống cây trồng vật nuôi mang các đặc tỉnh mới, chế biến và bảo quản thực phân, sản xuất các chế phẩm sinh học sử dụng trong nông nghiệp, thuốc bảo vệ thực vật,…

+ Ba công nghệ chủ yếu tác động đến sự thay đổi cuộc sống con người là công nghệ gen (công nghệ di truyền), nuôi cấy mô và nhân bản.

- Ngoài ra, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư còn đạt nhiều thành tựu trên lĩnh vực vật lí với rô-bốt thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái, công nghệ na-nô, các vật liệu mới, điện toán đám mây,...

3. Ý nghĩa, tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư

3.1. Ý nghĩa

- Với sự xuất hiện của nền sản xuất dựa trên công nghệ điện tử, mức độ đóng góp của khoa học công nghệ vào tăng trưởng kinh tế ngày càng lớn.

- Việc sử dụng người máy công nghiệp được coi là phương tiện kĩ thuật quan trọng hợp thành chương trình hiện đại hoá toàn bộ nên sản xuất, tạo ra các ngành sản xuất tự động, năng suất lao động tăng cao mà không có sự tham gia của con người.

- Việc sử dụng máy điện toán trong thiết kế, chế tạo máy, lĩnh vực hàng không, tên lửa, vũ trụ, điện tử, đã cho phép giải quyết một tổ hợp lớn các bài toán sản xuất của công nghiệp hiện đại và đem lại hiệu quả kinh tế to lớn.

- Công nghệ thông tin ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong mọi ngành kinh tế và hoạt động xã hội.

- Đưa nhân loại sang nền văn minh thông tin

- Thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa và khu vực hóa nền kinh tế thế giới

Giao lưu kinh tế giữa các quốc gia, khu vực ngày càng phát triển

3.2. Tác động

a. Đối với xã hội

- Tác động tích cực:

+ Số lượng công nhân có tri thức, kĩ năng và trình độ chuyên môn cao ngày càng tăng, số lượng công nhân lao động phổ thông có xu hướng giăm dần.

+ Giai cấp công nhân hiện đại vẫn tiếp tục giữ vai trò là lực lượng chính trị - xã hội chủ yếu trong các cuộc đấu tranh chính trị. Tuy nhiên, so với trước đây, cuộc đấu tranh của công nhân hiện đại mang tính chất kinh tế - xã hội nhiều hơn.

- Tác động tiêu cực:

+ Làm gia tăng khoảng cách giữa người giàu và người nghèo ở các nước

+ Làm xói mòn bản sắc văn hoá, giá trị truyền thống của các cộng đồng,...

Sự phân hóa giàu – nghèo (minh họa)

b. Đối với văn hóa

- Tác động tích cực:

+ Mở rộng giao lưu và quan hệ giữa con người với con người

+ Thúc đẩy các cộng đồng, các dân tộc, các nền văn hóa xích lại gần nhau hơn

+ Đưa tri thức xâm nhập sâu vào nền sản xuất vật chất

+ Tác động mạnh mẽ đến xu hướng tiêu dùng của người dân

- Tác động tiêu cực:

+ Làm tăng sự lệ thuộc của con người vào công nghệ, như: máy tính, điện thoại thông minh, hệ thống Internet…

+ Phát sinh tình trạng văn hóa “lai căng”

+ Nguy cơ đánh mất văn hóa truyền thống

+ Xung đột giữa nhiều yếu tố, giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại.

Tình trạng “lai căng” văn hóa (minh họa)

B. Bài tập trắc nghiệm Lịch sử 10 Bài 9: Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

Câu 1. Phát minh nào dưới đây không phải là thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba?

A. Mạng Internet.

B. Động cơ điện.

C. Máy tính điện tử.

D. World Wide Web.

Câu 2. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra trong bối cảnh nào?

A. Toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ, đem lại thời cơ và thách thức cho các nước.

B. Các cuộc cách mạng tư sản diễn ra mạnh mẽ tại châu Âu và khu vực Bắc Mỹ.

C. Trong các công trường thủ công có nhiều tiến bộ lớn về kĩ thuật sản xuất.

D. Các cuộc phát kiến địa lí đã thúc đẩy kinh tế công - thương nghiệp phát triển.

Câu 3. Nội dung nào dưới đây không phản ánh đúng bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư?

A. Nhu cầu vật chất, nhu cầu tinh thần của con người ngày càng cao.

B. Toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ, đem lại thời cơ cho các nước.

C. Khủng hoảng tài chính, nợ công, suy thoái kinh tế toàn cầu,…

D. Các cuộc cách mạng tư sản diễn ra mạnh mẽ ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Câu 4. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư bắt đầu từ

A. đầu thế kỉ XVIII.

B. đầu thế kỉ XIX.

C. đầu thế kỉ XX.

D. đầu thế kỉ XXI.

Câu 5. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư có đặc điểm cơ bản là

A. ứng dụng năng lượng hơi nước vào sản xuất để tăng năng suất lao động.

B. ứng dụng điện năng vào sản xuất hàng loạt, dây chuyền trên quy mô lớn.

C. ứng dụng điện tử và công nghệ thông tin vào cơ giới hóa sản xuất.

D. vạn vật kết nối dựa trên nền tảng công nghệ sinh học, kĩ thuật số.

Câu 6. Một trong những thành tựu tiêu biểu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư là

A. máy tính điện tử.

B. Internet kết nối vạn vật.

C. động cơ hơi nước.

D. động cơ điện.

Câu 7. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra trong bối cảnh nào?

A. Bùng nổ dân số, ô nhiễm môi trường, vơi cạn tài nguyên.

B. Các cuộc cách mạng tư sản nổ ra ở châu Âu và Bắc Mỹ.

C. Các cuộc phát kiến địa lí thúc đẩy sự phát triển của kinh tế.

D. Khủng hoảng tài chính, nợ công,… đang diễn ra nghiêm trọng.

Câu 8. Nội dung nào dưới đây không phản ánh đúng bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba?

A. Nhu cầu đời sống vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người.

B. Các vấn đề toàn cầu như bùng nổ dân số, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh…

C. Khủng hoảng năng lượng đặc biệt là sự cạn kiệt của tài nguyên thiên nhiên.

D. Toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ, đem lại thời cơ và thách thức đối với các nước.

Câu 9. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra trong khoảng thời gian nào?

A. Nửa sau thế kỉ XVIII.

B. Nửa sau thế kỉ XIX.

C. Nửa sau thế kỉ XX.

D. Nửa đầu thế kỉ XXI.

Câu 10. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba được khởi đầu tại quốc gia nào?

A. Anh.

B. Pháp.

C. Đức.

D. Mỹ.

Câu 11. Một trong những thành tựu tiêu biểu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba là

A. máy tính điện tử.

B. Internet kết nối vạn vật.

C. động cơ hơi nước.

D. động cơ điện.

Câu 12. World Wide Web (WWW) là phát minh của ai?

A. Tim Béc-nơ-ly.

B. Thô-mát Mít.

C. Giôn Bác-lơ.

D. Thô-mát Ê-đi-xơn.

Câu 13. Rô-bốt đầu tiên trên thế giới được chính phủ A-rập Xê-út cấp quyền công dân là

A. Asimo.

B. Chihira Aico.

C. Qrio.

D. Sophia.

Câu 14. Phát minh nào dưới đây không phải là thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư?

A. Dữ liệu lớn.

B. Máy bay.

C. Internet kết nối vạn vật.

D. Trí tuệ nhân tạo.

Câu 15. Các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển kinh tế?

A. Thúc đẩy quá trình khu vực hóa và toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới.

B. Dẫn đến sự hình thành của giai cấp công nhân hiện đại.

C. Thúc đẩy các cộng đồng, dân tộc xích lại gần nhau hơn.

D. Đưa nhân loại bước sang nền văn minh công nghiệp.

Xem thêm tóm tắt lý thuyết Lịch Sử 10 sách Cánh diều hay, chi tiết khác: