Giải Lịch sử 7 Bài 17 (Chân trời sáng tạo): Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

Giải bài tập Lịch sử 7 Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

Câu hỏi mở đầu trang 71 Bài 17 Lịch Sử lớp 7: Thế kỉ XIII, nhà vước phong kiến Mông Cổ được thành lập, tiến hành xâm lược nhiều nước ở khắp lục địa Á-Âu. Sự hung hãn đến mức người châu Âu thốt lên: “Vó ngựa quân Mông Cổ đi đến đâu, ở đó cỏ không mọc được". Nước Đại Việt cũng không nằm ngoài con đường chinh phạt của họ. Vậy, quân dân Đại Việt đã chuẩn bị, tổ chức đánh giặc và thắng giặc như thế nào? Thắng lợi đó bắt nguồn từ những nguyên nhân nào và có ý nghĩa lịch sử ra sao?

Trả lời:

- Vào thế kỉ XIII, quân dân Đại Việt đã ba lần thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên xâm lược

- Nguyên nhân thắng lợi

+ Do lòng yêu nước, sự đoàn kết toàn dân, trên dưới một lòng

+ Nhà Trần đề ra kế hoạch đánh giặc đúng đắn, sáng tạo

+ Tài thao lược của các vua Trần cùng các danh tướng

- Ý nghĩa lịch sử

+ Đập tan ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên

+ Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc

+ Mở ra nền thái bình hơn một thế kỉ cho Đại Việt

+ Chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông-Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á

+ Khẳng định tinh thần quật cường của dân tộc

+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm

1. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ năm 1258

Câu hỏi trang 71 Lịch Sử lớp 7: Dựa vào sơ đồ 17.1 và lược đồ 17.2, hãy trình bày diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258.

Trả lời:

- Diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258

+ Đầu tháng 1/1258, ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân Mông Cổ tiến vào Đại Việt

+ Ngày 17/1/1258, vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy cuộc kháng chiến chặn giặc ở Bình Lệ Nguyên

+ Nhà Trần thực hiện chính sách “vườn không nhà trống” rút khỏi Thăng Long

+ Quân Mông Cổ chiếm thành Thăng Long trống rỗng lâm vào tình trạng khó khăn

+ Ngày 29/1/1258, quân Trần tổ chức cuộc phản công lớn ở Đông Bổ đầu, quân Mông Cổ rút chạy cuộc kháng chiến giành thắng lợi.

2. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên 1285

Câu hỏi trang 72 Lịch Sử lớp 7:

- Khai thác thông tin trong bài và lược đồ 17.5, em hãy vẽ sơ đồ tư duy diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285.

- Khai thác tư liệu 17.3, 17.4, em hãy rút ra đặc điểm chung về tinh thần chống giặc ngoại xâm của vua quan và nhân dân thời Trần.

Trả lời:

Yêu cầu số 1:

(*) Sơ đồ tham khảo

Yêu cầu số 2: Điểm chung về tinh thần chống giặc ngoại xâm của vua quan và nhân dân nhà Trần đó là: tất cả vua quan, cùng toàn bộ nhân dân nhà Trần đều chung một lòng quyết tâm chống giặc ngoại xâm, quyết không đầu hàng địch

3. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1287 - 1288

Câu hỏi trang 73 Lịch Sử lớp 7:

- Dựa vào sơ đồ 17.6, 17.7, em hãy vẽ sơ đồ thời gian những diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1287-1288.

- Vì sao khi bước vào kháng chiến, trước thế giặc rất mạnh, Hưng Đạo Vương lại khẳng định với vua Trần “ Năm nay đánh giặc nhàn”.

Trả lời:

Yêu cầu số 1:

(*) Sơ đồ tham khảo

Yêu cầu số 2:

- Khi bước vào kháng chiến lần thứ ba, trước thế giặc rất mạnh, Hưng Đạo Vương khẳng định với vua Trần “ Năm nay đánh giặc nhàn, vì:

+ Quân dân nhà Trần đã có kinh nghiệm thu được sau 2 lần đánh bại quân Mông - Nguyên trước đó

+ Quân dân nhà Trần có sự chuẩn bị chu đáo và nắm rõ tình hình quân Nguyên.

+ Quân Mông - Nguyên hai lần xâm lược Đại Việt đều thất bại nên sẽ bị ảnh hưởng về tâm lí và tinh thần chiến đấu.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên

Câu hỏi trang 75 Lịch Sử lớp 7:

- Phân tích nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên (thế kỉ XIII). Tham khảo thêm tư liệu 17.9 cho câu trả lời của em

- Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên?

- Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn có vai trò như thế nào đối với triều đại nhà Trần và lịch sử dân tộc thế kỉ XIII?

Trả lời:

Yêu cầu số 1: Nguyên nhân thắng lợi

- Nhân dân Đại Việt có lòng yêu nước, sự đoàn kết đấu tranh chống ngoại xâm

- Nhà Trần đề ra kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo, biết phát huy truyền thống đánh giặc của cha ông ta “lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh”, “tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu”…

- Tài năng thao lược của các vua Trần cùng các danh tướng như Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư, đặc biệt là Trần Hưng Đạo đã góp phần làm nên thắng lợi này.

Yêu cầu số 2: Ý nghĩa lịch sử

- Đập tan ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên; bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc; mở ra nền thái bình hơn một thế kỉ cho Đại Việt

- Chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông-Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á

- Khẳng định tinh thần quật cường của dân tộc Đại Việt.

- Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý giá cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước sau này.

Yêu cầu số 3: Vai trò của Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn

- Là vị chỉ huy quân đội, lãnh đạo tối cao cùng với các vua Trần.

- Đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn, là điều kiện tiên quyết dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.

- Là người huấn luyện quân đội, khích lệ tinh thần các chiến sĩ thông qua việc soạn thảo “Hịch tướng sĩ”.

- Là tác giả của các bộ binh thư nổi tiếng: Binh thư yếu lược, Vạn kiếp tông bí truyền thư.

- Trần Quốc Tuấn còn bỏ qua các hiềm khích, thù riêng, nêu cao tinh thần yêu nước, vì nghĩa lớn.

Luyện tập & Vận dụng

Luyện tập 1 trang 76 Lịch Sử lớp 7: Từ thông tin trong bài, em hãy điền các trận đánh tiêu biểu vào các ô trống tương ứng với từng cuộc kháng chiến.

Trả lời:

(*) Học sinh căn cứ vào bảng dưới đây đề điền thông tin

Luyện tập 2 trang 76 Lịch Sử lớp 7: Từ kiến thức đã học, em hãy đánh giá vai trò của Trần Thủ Độ và Trần Hưng Đạo trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Mông - Nguyên.

Trả lời:

- Vai trò của Trần Thủ Độ và Trần Hưng Đạo:

+ Là người nắm giữ vai trò chỉ huy cuộc kháng chiến (Trần Thủ Độ chỉ huy cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ; Trần Hưng Đạo chỉ huy 2 lần kháng chiến chống quân Nguyên)

+ Tinh thần quyết tâm chống giặc và tài thao lược của Trần Thủ Độ và Trần Hưng Đạo đã khích lệ tinh thần hăng hái chiến đấu và cũng là điểm tựa tinh thần để quân dân Đại Việt thêm củng cố quyết tâm chống giặc.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo.

Vận dụng 3 trang 76 Lịch Sử lớp 7: Theo em, nhân tố quyết định tạo nên chiến thắng trong các cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên là gì? Nhân tố đó được kế thừa và phát huy như thế nào trong thời bình?

Trả lời:

- Nhân tố tạo nên chiến thắng trông các cuộc kháng chiến chông quân Mông - Nguyên đó là: lòng yêu nước, sự đoàn kết toàn dân, cùng với sự chỉ huy tài ba của người lãnh đạo

- Nhân tố đó được kế thừa và phát huy như thế nào trong thời bình:

+ Dù trong thời bình, nhưng chúng ta vẫn phải đoàn kết, trên dưới một lòng cùng nhau phát triển kinh tế, xây dựng đất nước.

+ Đảng và Nhà nước đưa ra những chính sách phù hợp để phát triển đất nước, nhân dân ấm no, hạnh phúc

+ Trong các đợt thiên tai (mưa lũ…) và đại dịch Covid-19, toàn thể nhân dân Việt Nam đoàn kết, một lòng chung sức giúp đỡ lẫn nhau vượt qua khó khăn.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Lý thuyết Lịch Sử 7 Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

1. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ năm 1258

- Hoàn cảnh:

+ Năm 1257 Mông Cổ cho quân áp sát vào biên giới Đại Việt. Ba lần cử sứ giả đến Thăng Long dụ hàng.

+ Vua Trần Thái Tông cho bắt giam sứ giả, đồng thời ra lệnh cho cả nước tập luyện, chuẩn bị vũ khí, sẵn sàng đánh giặc.

- Diễn biến:

+ Tháng 1/1258, Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân tiến vào Đại Việt

+ Ngày 17/1/1258, vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy chặn giặc ở Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) sau đó cho quân rút lui để bảo toàn lực lượng

+ Nhà Trần quyết định rút khỏi Thăng Long, thực hiện kế sách “vườn không nhà trống”, quân Mông Cổ chỉ chiếm được Thăng Long trống rỗng nên lâm vào tình thế khó khăn

+ Ngày 29/1/1258, quân Trần tổ chức tấn công lớn ở Đông Bộ Đầu. Quân Mông Cổ thua trận, rút chạy.

Lược đồ kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất

- Kết quả: Thắng lợi.

2. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1285

- Hoàn cảnh:

+ Năm 1271, Hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên.

+ Năm 1279 sau khi chiếm toàn bộ lãnh thổ Trung Quốc. Nhà Nguyên tập trung lực lượng, ráo riết chuẩn bị xâm lược Đại Việt.

+ Năm 1282, Vua Trần tập trung hội nghị Bình Than. Năm 1285, triệu tập hội nghị Diên Hồng bàn kế đánh giặc.

Hội nghị Diên Hồng (tranh minh họa)

+ Trần Hưng Đạo được cử làm Quốc công tiết chế - Tổng chỉ huy lực lượng kháng chiến.

+ Để động viên, khích lệ tinh thần chiến đấu binh lính, Hưng Đạo Vương viết Hịch Tướng Sĩ.

- Hoàn cảnh:

+ Tháng 1/1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy vào nước ta. Toa Đô dẫn 1o vạn quân từ Champa đánh lên phía nam, tấn công Đại Việt.

+ Trước thế giặc mạnh, quân ta lui về Vạn Kiếp, vua Nhà Trần thực hiện kế sách ”Vườn không nhà trống” rút từ Thiên Long (Chí Linh, Hải Dương) về Thiên Trường (Nam Định).

+ Tháng 5/1285 quân Trần phản công, đánh bại quân địch Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương. Tiến về giải phóng Kinh đô.

+ Toa Đô tử trận, Thoát Hoan chui ống đồng bắt quân lính khiêng chạy về nước...

Thoát Hoan chui ống đồng rút chạy về nước

- Kết quả: cuộc kháng chiến giành thắng lợi.

3. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1287 – 1288

- Hoàn cảnh:

+ Sau hai lần thất bại, vua Nguyên lại cử Thoát Hoan kép quân xâm lược Đại Việt một lần nữa.

+ Đoán được dã tâm và ý đồ xâm lược của nhà Nguyên, quân dân nhà Trần khẩn trương chuẩn bị kháng chiến.

- Diễn biến:

+ Tháng 12/1287, hơn 50 vạn quân Nguyên tiến vào Đại Việt theo đường bộ ; hơn 600 chiến thuyền do Ô Mã Nhi chỉ huy theo đường thủy tiến vào vùng biển Đông Bắc, tiếp theo là đoàn thuyền lương.

+ Trần Khánh Dư chặn đánh và tiêu diệt đoàn thuyền lương giặc ở Vân Đồn

+ Tháng 1/ 1288, Thoát Hoan cho quân chiếm Thăng Long, nhân dân Thăng long thực hiện kế hoạch «vườn không nhà trống », khiến quân Nguyên gặp nhiều khó khăn.

+ Tháng 4 / 1288 Ô Mã Nhi rút về nước theo đường sông Bạch Đằng. Trần Hưng Đạo mai phục trận địa cọc ngầm, lợi dụng thủy triều và sử dụng bè lửa tiêu diệt giặc. Thoát Hoan theo theo hướng Lạng Sơn rút về Trung Quốc, bị quân dân Đại Việt liên tục chặn đánh.

- Kết quả: Kháng chiến kết thúc thắng lợi

Trần Hưng Đạo chỉ huy cuộc chiến đấu tại cửa biển Bạch Đằng (tranh minh họa)

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên

a. Nguyên nhân thắng lợi

- Tất cả các tầng lớp nhân dân có lòng yêu nước, các thành phần dân tộc cùng tham gia đánh giặc, tạo thành khối đoàn kết toàn dân.

- Kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo. Phát huy truyền thống đánh giặc ông cha ta ” lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh”, ” tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu”

- Tài năng thao lược của các vua nhà Trần cùng các danh tướng như: Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư, Trần Hưng Đạo.

b. Ý nghĩa lịch sử

- Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược của Mông - Nguyên, bảo vệ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ.

- Góp phần quyết định chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông - Nguyên đối với Nhật Bản, các nước Đông Nam Á.

- Khẳng định tinh thần quật cường, khí phách của dân tộc không chịu khuất phục kẻ thù.

- Để lại bài học lịch sử quý giá: sức mạnh của khối đoàn kết toàn dân, trong công cuộc đấu tranh và bảo vệ Tổ quốc.

Xem thêm lời giải bài tập Lịch sử lớp 7 Chân Trời Sáng Tạo hay, chi tiết khác:

Bài 16: Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226-1400)

Bài 18: Nhà Hồ và cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh (1400-1407)

Bài 19: Khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427)

Bài 20: Đại Việt thời Lê Sơ (1428-1527)

Bài 21: Vùng đất phía nam từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kì XVI

Xem thêm tài liệu Lịch sử lớp 7 Chân Trời Sáng Tạo hay, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên