Lý thuyết Lịch Sử 7 Bài 17 (Chân trời sáng tạo): Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

Lý thuyết Lịch Sử 7 Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

1. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ năm 1258

- Hoàn cảnh:

+ Năm 1257 Mông Cổ cho quân áp sát vào biên giới Đại Việt. Ba lần cử sứ giả đến Thăng Long dụ hàng.

+ Vua Trần Thái Tông cho bắt giam sứ giả, đồng thời ra lệnh cho cả nước tập luyện, chuẩn bị vũ khí, sẵn sàng đánh giặc.

- Diễn biến:

+ Tháng 1/1258, Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân tiến vào Đại Việt

+ Ngày 17/1/1258, vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy chặn giặc ở Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) sau đó cho quân rút lui để bảo toàn lực lượng

+ Nhà Trần quyết định rút khỏi Thăng Long, thực hiện kế sách “vườn không nhà trống”, quân Mông Cổ chỉ chiếm được Thăng Long trống rỗng nên lâm vào tình thế khó khăn

+ Ngày 29/1/1258, quân Trần tổ chức tấn công lớn ở Đông Bộ Đầu. Quân Mông Cổ thua trận, rút chạy.

Lược đồ kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất

- Kết quả: Thắng lợi.

2. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1285

- Hoàn cảnh:

+ Năm 1271, Hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên.

+ Năm 1279 sau khi chiếm toàn bộ lãnh thổ Trung Quốc. Nhà Nguyên tập trung lực lượng, ráo riết chuẩn bị xâm lược Đại Việt.

+ Năm 1282, Vua Trần tập trung hội nghị Bình Than. Năm 1285, triệu tập hội nghị Diên Hồng bàn kế đánh giặc.

Hội nghị Diên Hồng (tranh minh họa)

+ Trần Hưng Đạo được cử làm Quốc công tiết chế - Tổng chỉ huy lực lượng kháng chiến.

+ Để động viên, khích lệ tinh thần chiến đấu binh lính, Hưng Đạo Vương viết Hịch Tướng Sĩ.

- Hoàn cảnh:

+ Tháng 1/1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy vào nước ta. Toa Đô dẫn 1o vạn quân từ Champa đánh lên phía nam, tấn công Đại Việt.

+ Trước thế giặc mạnh, quân ta lui về Vạn Kiếp, vua Nhà Trần thực hiện kế sách ”Vườn không nhà trống” rút từ Thiên Long  (Chí Linh, Hải Dương) về Thiên Trường (Nam Định).

+ Tháng 5/1285 quân Trần phản công, đánh bại quân địch Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương. Tiến về giải phóng Kinh đô.

+ Toa Đô tử trận, Thoát Hoan chui ống đồng bắt quân lính khiêng chạy về nước...

Thoát Hoan chui ống đồng rút chạy về nước

- Kết quả: cuộc kháng chiến giành thắng lợi.

3. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên năm 1287 – 1288

- Hoàn cảnh:

+ Sau hai lần thất bại, vua Nguyên lại cử Thoát Hoan kép quân xâm lược Đại Việt một lần nữa.

+ Đoán được dã tâm và ý đồ xâm lược của nhà Nguyên, quân dân nhà Trần khẩn trương chuẩn bị kháng chiến.

- Diễn biến:

+ Tháng 12/1287, hơn 50 vạn quân Nguyên tiến vào Đại Việt theo đường bộ ; hơn 600 chiến thuyền do Ô Mã Nhi chỉ huy theo đường thủy tiến vào vùng biển Đông Bắc, tiếp theo là đoàn thuyền lương.

+ Trần Khánh Dư chặn đánh và tiêu diệt đoàn thuyền lương giặc ở Vân Đồn

+ Tháng 1/ 1288, Thoát Hoan cho quân chiếm Thăng Long, nhân dân Thăng long thực hiện kế hoạch «vườn không nhà trống », khiến quân Nguyên gặp nhiều khó khăn.

+ Tháng 4 / 1288 Ô Mã Nhi rút về nước theo đường sông Bạch Đằng. Trần Hưng Đạo mai phục trận địa cọc ngầm, lợi dụng thủy triều và sử dụng bè lửa tiêu diệt giặc. Thoát Hoan theo theo hướng Lạng Sơn rút về Trung Quốc, bị quân dân Đại Việt liên tục chặn đánh.

- Kết quả: Kháng chiến kết thúc thắng lợi

Trần Hưng Đạo chỉ huy cuộc chiến đấu tại cửa biển Bạch Đằng (tranh minh họa)

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên

a. Nguyên nhân thắng lợi

- Tất cả các tầng lớp nhân dân có lòng yêu nước, các thành phần dân tộc cùng tham gia đánh giặc, tạo thành khối đoàn kết toàn dân.

- Kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo. Phát huy truyền thống đánh giặc ông cha ta ” lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh”, ” tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu”

- Tài năng thao lược của các vua nhà Trần cùng các danh tướng như: Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư, Trần Hưng Đạo.

b. Ý nghĩa lịch sử

- Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược của Mông - Nguyên, bảo vệ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ.

- Góp phần quyết định chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông - Nguyên đối với Nhật Bản, các nước Đông Nam Á.

- Khẳng định tinh thần quật cường, khí phách của dân tộc không chịu khuất phục kẻ thù.

- Để lại bài học lịch sử quý giá: sức mạnh của khối đoàn kết toàn dân, trong công cuộc đấu tranh và bảo vệ Tổ quốc.

Xem thêm tóm tắt lý thuyết Lịch Sử 7 sách Chân trời sáng tạo hay, chi tiết

Lý thuyết Bài 18: Nhà Hồ và cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh (1400-1407)

Lý thuyết Bài 19: Khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427)

Lý thuyết Bài 20: Đại Việt thời Lê Sơ (1428-1527)

Lý thuyết Bài 21: Vùng đất phía nam từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kì XVI

Lý thuyết Bài 16: Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226-1400)