Cá nhân cư trú, cá nhân không cư trú là gì? Phân biệt giữa tạm trú, lưu trú, cư trú và thường trú mới nhất năm 2025

1. Cá nhân cư trú, cá nhân không cư trú là gì?

1.1 Cá nhân cư trú

Cá nhân cư trú tại Việt Nam là người đáp ứng một trong các điều kiện quy định tại khoản 1, 2 Điều 1 Thông tư 111/2013/TT-BTC (được sửa đổi bởi Thông tư 119/2014/TT-BTC, Thông tư 151/2014/TT-BTC, Thông tư 92/2015/TT-BTC, Thông tư 25/2018/TT-BTC) như sau:

• Có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên: Cá nhân này có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên trong một năm dương lịch hoặc trong 12 tháng liên tục kể từ ngày đầu tiên đến Việt Nam. Ngày đến và ngày đi được tính là một ngày và căn cứ trên dấu xuất nhập cảnh trên hộ chiếu (hoặc giấy thông hành). Nếu nhập cảnh và xuất cảnh trong cùng một ngày, thì ngày đó cũng được tính là một ngày cư trú.
• Có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam: Cá nhân có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam theo một trong hai trường hợp:
  • Theo quy định về cư trú:
    • Đối với công dân Việt Nam: nơi ở thường xuyên là nơi cá nhân sinh sống ổn định, đã đăng ký thường trú.
    • Đối với người nước ngoài: nơi ở thường xuyên là nơi ở thường trú ghi trên Thẻ thường trú hoặc nơi ở tạm trú ghi trên Thẻ tạm trú do Bộ Công an cấp.
  • Thuê nhà ở tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên trong năm tính thuế: Nếu cá nhân không có nơi ở thường xuyên nhưng thuê nhà ở tại Việt Nam tổng cộng từ 183 ngày trở lên trong năm, kể cả thuê ở nhiều nơi, thì vẫn được xem là cá nhân cư trú. Nhà thuê để ở có thể là khách sạn, nhà nghỉ, chỗ làm việc, hay nơi ở do người sử dụng lao động thuê.

Nếu cá nhân có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam nhưng thực tế có mặt dưới 183 ngày trong năm và không chứng minh được là cư trú của quốc gia khác, thì cá nhân đó vẫn được coi là cư trú tại Việt Nam. Để chứng minh là cư trú của quốc gia khác, cá nhân cần cung cấp Giấy chứng nhận cư trú hoặc, nếu không có, bản chụp Hộ chiếu.

1.2 Cá nhân không cư trú

Cá nhân không cư trú là cá nhân không đáp ứng được các điều kiện của cá nhân cư trú tại mục 1.1 (Khoản 1, 2 Điều 1 Thông tư 111/2013/TT-BTC (được sửa đổi bởi Thông tư 119/2014/TT-BTC, Thông tư 151/2014/TT-BTC, Thông tư 92/2015/TT-BTC, Thông tư 25/2018/TT-BTC)).

2. Phân biệt giữa tạm trú, lưu trú, cư trú và thường trú mới nhất

3. Phạm vi xác định thu nhập chịu thuế của cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú

Phạm vi xác định thu nhập chịu thuế của cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú:

• Đối với cá nhân cư trú: Thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân bao gồm toàn bộ thu nhập phát sinh cả trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam, không phân biệt nơi chi trả thu nhập.

Nếu cá nhân cư trú tại Việt Nam và là công dân của quốc gia hoặc vùng lãnh thổ có Hiệp định tránh đánh thuế hai lần với Việt Nam, nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân sẽ được tính từ tháng đầu tiên cá nhân có mặt tại Việt Nam đến tháng kết thúc hợp đồng lao động và rời Việt Nam (tính đủ theo tháng). Cá nhân sẽ không phải thực hiện thủ tục xác nhận lãnh sự để được miễn thuế trùng theo Hiệp định tránh đánh thuế hai lần.

• Đối với cá nhân không cư trú: Thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân chỉ bao gồm thu nhập phát sinh tại Việt Nam, không phân biệt nơi chi trả hoặc nhận thu nhập.

4. Quy định xử phạt khi không đăng ký tạm trú, lưu trú, cư trú như thế nào?

Xử phạt hành chính khi không thực hiện đúng quy định về đăng ký thường trú, tạm trú, lưu trú:

Theo quy định tại Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, các cá nhân không tuân thủ đúng quy định về đăng ký thường trú, tạm trú, và lưu trú sẽ phải chịu phạt hành chính.

Mức phạt cụ thể từ 500 nghìn đến 1 triệu đồng áp dụng cho các hành vi vi phạm sau (khoản 1 Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP):

• Không thực hiện đúng quy định về đăng ký thường trú, tạm trú, hoặc xóa đăng ký thường trú, tạm trú, tách hộ hoặc điều chỉnh thông tin cư trú trong Cơ sở dữ liệu về cư trú.
• Không thực hiện quy định về thông báo lưu trú hoặc khai báo tạm vắng.
• Không xuất trình các giấy tờ về cư trú như sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, xác nhận thông tin cư trú khi có yêu cầu từ cơ quan có thẩm quyền.
• Ngoài ra, theo điểm d khoản 2 Điều 9 của Nghị định, trường hợp cá nhân đã cư trú tại chỗ ở hợp pháp mới, có đủ điều kiện đăng ký nhưng không thực hiện thủ tục thay đổi nơi cư trú theo quy định sẽ bị phạt từ 1 - 2 triệu đồng.

Như vậy, nếu không đăng ký tạm trú hoặc thông báo lưu trú đúng quy định, người vi phạm sẽ bị phạt từ 500 nghìn đến 1 triệu đồng. Còn nếu đã chuyển đến chỗ ở hợp pháp mới nhưng không đăng ký cư trú đúng quy định, mức phạt sẽ từ 1 - 2 triệu đồng.

Tóm lại, hiểu rõ các quy định về tạm trú, lưu trú và thường trú là cần thiết để tránh những vi phạm và rắc rối pháp lý, đặc biệt với những người hay di chuyển hoặc thay đổi chỗ ở.

5. Các câu hỏi thường gặp

5.1 Người nước ngoài đến Việt Nam làm việc có được đăng ký tạm trú không?

Có, người nước ngoài đến Việt Nam làm việc theo đúng quy định của pháp luật có thể đăng ký tạm trú. Tuy nhiên, thủ tục đăng ký tạm trú cho người nước ngoài sẽ có những quy định riêng biệt và phức tạp hơn so với công dân Việt Nam.

5.2 Nếu không đăng ký tạm trú thì có bị xử phạt không?

Việc không đăng ký tạm trú khi đủ điều kiện là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính theo quy định. Mức phạt cụ thể sẽ phụ thuộc vào tính chất và mức độ vi phạm.

5.3 Có thể thay đổi nơi thường trú nhiều lần không?

Có thể thay đổi nơi thường trú nhiều lần, tuy nhiên mỗi lần thay đổi đều phải thực hiện thủ tục đăng ký lại theo quy định.