- Vị thế của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến: phải chịu nhiều bất công, tủi nhục, luôn phải chịu sự chà đạp cả về thể chất lẫn tinh thần. Dù vậy, những người phụ nữ ấy vẫn luôn giữ được vẻ đẹp phẩm chất cao quý: tần tảo, chịu thương chịu khó cùng lòng thủy chung son sắt.

- Em ấn tượng sâu sắc với tác phẩm “Truyện Kiều” – Nguyễn Du.

- Kiệt tác ấy đã phác họa hình ảnh nhân vật Thúy Kiều - một người con gái tài sắc vẹn toàn những phải chịu biết bao biến cố của cuộc đời. Trải qua 15 năm lưu lạc, bị vùi dập bởi chế độ phong kiến tàn bạo nhưng Kiều vẫn ý thức được giá trị của bản thân. Thúy Kiều chính là một hình tượng tiêu biểu cho số phận cũng như vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam thời xưa.

- Cốt truyện:

+ Truyện mô phỏng cốt truyện dân gian “Vợ chàng Trương”

+ Cốt truyện “Chuyện người con gái Nam Xương” là một cuộc đời đầy oan nghiệt của Vũ Nương. Là một người con gái thùy mị, nết na, hết lòng vì gia đình nhưng chỉ vì sự đa nghi của chồng mà nàng phải gieo mình xuống sông để chứng minh sự trong sạch của bản thân. Sau đó nàng được vợ vua biển Nam Hải cứu sống, gặp lại Phan Lang – một người cùng làng, rồi nhờ Phan Lang gửi lời cho Trương Sinh lập đàn giải oan. Cuối cùng, Vũ Nương được giải oan, nàng hiện lên giữa sông lúc ẩn lúc hiện rồi biến mất.

- Bố cục:

+ Phần 1 (Từ đầu đến… “lo liệu như đối với cha mẹ đẻ mình”): Phẩm chất tốt đẹp của Vũ Nương và cuộc sống của nàng sau khi gả đến nhà Trương Sinh.

+ Phần 2 (Tiếp đến … “nhưng việc trót đã qua rồi!”): Nỗi oan và cái chết của Vũ Nương.

+ Phần 3 (Còn lại): Vũ Nương được giải oan.

- Ở phần đầu tác phẩm Nguyễn Dữ đã làm nổi bật những đặc điểm về tên tuổi, quê quán, phẩm chất và tính cách ở nhân vật Vũ Nương và Trương Sinh:

+ Vũ Nương: tên thật là Vũ Thị Thiết, người con gái quê ở Nam Xương, tính đã thùy mị, nết na, lại thêm tư dung tốt đẹp.

+ Trương Sinh: Con nhà hào phú, nhưng không có học; có tính đa nghi, đối với vợ phòng ngừa quá sức.

- Vai trò của người kể chuyện là rất quan trọng trong việc giới thiệu và làm nổi bật đặc điểm, tính cách riêng biệt nhằm giúp người đọc có được hình dung rõ ràng về các nhân vật.

a. Nỗi đau đớn của nhân vật: Vũ Nương hết lòng, hết dạ đối đãi với chồng con vì thế khi bị Trương Sinh nghi ngờ, nàng không khỏi đau lòng khôn xiết. Lời than của nàng trước khi nhảy xuống sông cho thấy sự đau đớn đến tuyệt vọng của nàng. Nàng cầu xin thần sông chứng giám cho nỗi oan khuất của mình để rồi trẫm mình xuống dòng Hoàng Giang để bảo toàn danh dự.

b. Đặc điểm của ngôn ngữ nhân vật trong truyện truyền kì.

Lời than của nhân vật Vũ Nương trước khi gieo mình xuống sông là minh chứng tiêu biểu cho thấy ngôn ngữ nhân vật trong truyện truyền kì thường sử dụng nhiều điển tích, điển cố.

- Nguyên nhân gây ra bi kịch của Vũ Nương:

+ Nguyên nhân trực tiếp: Lời nói ngây thơ của bé Đản vô tình khiến Trương Sinh hiểu lầm. Với tính cách đa nghi, ghen tuông, Trương Sinh đã nổi giận đổ hết tội lỗi cho Vũ Nương mà không thèm suy xét đúng sai. Chính điều này đã dẫn đến cái chết oan khuất của Vũ Nương.

+ Nguyên nhân gián tiếp: Do xã hội phong kiến bất công, chế độ nam quyền độc đoán, người phụ nữ không được bênh vực mà lại bị đối xử bất công; Do lễ giáo phong kiến hà khắc, giá trị của người phụ nữ được đánh giá qua chữ “tiết”, một khi mang danh thất tiết, người phụ nữ sẽ bị cả xã hội vùi dập; Do những cuộc chiến tranh phi nghĩa khiến vợ chồng xa cách, phá vỡ hạnh phúc gia đình.

- Nguyên nhân chủ yếu là do tính cách đa nghi, ghen tuông mù quáng lại gia trưởng, độc đoán và ít học của Trương Sinh.

- Nhân vật Phan Lang được khắc họa ở:

+ Không gian: bến đò Hoàng Giang, động rùa ở hải đảo, thủy cung

+ Thời gian: cuối đời Khai Đại nhà Hồ.

- Nhân vật này có vai trò mở nút thắt trong truyện, giúp Vũ Nương chuyển lời cho Trương Sinh từ đó giải oan cho Vũ Nương.

- Hình ảnh Vũ Nương hiện về khi Trương Sinh lập đàn giải oan trên bến Hoàng Giang được tác giả miêu tả qua những chi tiết sau:

+ Vũ Nương ngồi trên một chiếc kiệu hoa đứng ở giữa dòng.

+ Theo sau có đến năm mươi chiếc xe cờ tán, võng lọng, rực rỡ đầy sông, lúc ẩn, lúc hiện.

- Theo em, đoạn kết có màu sắc kì ảo có tác dụng:

+ Thể hiện ước mơ công bằng, công lí của nhân dân từ ngàn đời (người tốt ắt sẽ được giải oan)

+ Làm chủ đề của tác phẩm được thể hiện rõ ràng đồng thời mang tính nhân văn sâu sắc.

- Chủ đề của tác phẩm: Số phận bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

- Suy nghĩ:

+ Thể hiện sự quan tâm của mình đối với một đối tượng không được coi trong xã hội đương thời.

+ Ca ngợi vẻ đẹp truyền thống cùng sự thương xót cho số phận bi ai của những người phụ nữ dưới chế độ phong kiến hà khắc.

+ Lên án, tố cáo xã hội phong kiến cổ hủ, lạc hậu cùng chế độ nam quyền chà đạp và đẩy người phụ nữ và hoàn cảnh khốn cùng.

“Chuyện người con gái Nam Xương” là một trong hai mươi truyện thuộc tác phẩm “Truyền kì mạn lục” của Nguyễn Dữ. Câu chuyện để lại nhiều ấn tượng sâu đậm cho người đọc về cuộc đời và cái chết oan khuất của nhân vật Vũ Nương, trong đó không thể bỏ qua chi tiết “cái bóng”. Chi tiết này là nút thắt tạo nên bi kịch cho cuộc đời Vũ Nương nhưng cũng chính nó cởi nút, giải đáp mọi nghi ngờ về nỗi oan của nàng. Cái bóng xuất hiện, khiến Trương Sinh hàm oan Vũ Nương không chung thủy, đẩy nàng vào cái chết. Rồi chính cái bóng đã khiến Trương Sinh nhận ra nỗi oan khuất của vợ. Như vậy, cái bóng trở thành một chi tiết đắt giá, tạo nên sự kịch tính cho câu chuyện, góp phần tạo nên thành công cho tác phẩm. Thông qua chi tiết này, tác giả muốn lên án, tố cáo xã hội phong kiến bất công cùng chế độ nam quyền đã dồn ép người phụ nữ vào bước đường cùng. Có thể nói, chi tiết cái bóng xứng đáng là một “chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn” như nhà văn hào vĩ đại người Nga M. Gorki đã từng nói.

- Những trường hợp sử dụng điển tích, điển cố là:

+ Khi Vũ Nương tiễn Trương Sinh ra trận: mùa dưa chín quá kì

+ Lời trăng trối của mẹ chồng nói với Vũ Nương: nước hết chuông rèn

+ Lời giải thích của Vũ Nương khi bị vu oan: ngõ liễu tường hoa, núi Vọng Phu

+ Lời than của Vũ Nương trước khi nhảy xuống sông: ngọc Mị Nương, cỏ Ngu Mĩ

+ Khi Phan Lang nói chuyện với Vũ Nương: Tào Nga, Tinh Vệ, ngựa Hồ gầm gió bắc, chim Việt đậu cành nam

+ Lời bình cuối truyện: quăng thoi đứng dậy, mất búa đổ ngờ, ý dĩ đầy xe, Quang Võ đổ ngờ lão tướng, trói lại mà giết, Tào Tháo đến phụ ân nhân

- Nếu không có sách giáo khoa, em sẽ không hiểu được ý nghĩa của các câu văn có sử dụng điển tích, điển cố vì chúng xuất phát từ những câu chuyện, sự việc hay câu chữ có nguồn gốc từ xa xưa, chủ yếu là Trung Quốc nên rất khó để hiểu được.

a. Các cụm từ in đậm đều có đặc điểm chung là đều có các điển tích, điển cố.

b.

c. Tác dụng của việc sử dụng những cụm từ đó là:

- Làm câu văn trở nên cô đọng, hàm súc, uyên bác

- Tạo bối cảnh và gợi hàm nghĩa sâu xa cho câu văn.

- Giúp câu văn lịch sự và trang nhã hơn.

- Gợi liên tưởng phong phú về những câu chuyện, sự việc hay câu chữ thời gắn liền với văn hóa, văn học thời xưa.

- Chưa đựng tâm tư, thái độ và thông điệp của tác giả.

- Em đã chơi/quan sát trò chọi dế.

- Chọi dế là một trò chơi chiến đấu giữa hai con dế đực để mua vui cho người xem. Chọi dế bắt nguồn từ Trung Quốc và đã tồn tại hàng nghìn năm nay.

Hậu quả của việc ông vua lại mê trò chơi chọi dế là: Ông vua sẽ bỏ bê việc triều chính của đất nước, từ đó kinh tế - xã hội dễ xảy ra tình trạng khủng hoảng, suy thoái khiến đời sống nhân dân rơi vào cảnh lầm than

- Các sự kiện tạo nên cốt truyện là:

+ Trong cung chuộng trò chọi dế, bắt dân gian phải dâng nộp hàng năm.

+ Thành bị ép làm lí chính, phải đi tìm dế để nộp nhưng không được nên bị đánh phạt.

+ Vợ Thành được bà đồng chỉ dẫn cho chỗ bắt dế chọi bằng một bức vẽ.

+ Thành bắt được dế mang về nhà nhưng bị con trai mình làm dế chạy mất.

+ Con trai hoảng sợ bỏ chạy rồi ngã xuống giếng suýt chết, sau khi tỉnh dậy thì trở nên ngây ngốc.

+ Thành bắt được một con dế kì lạ nhưng khỏe mạnh, có thể đánh bại mọi con dế khác.

+ Con dế được dâng nộp lên vua, trở thành con dế vô địch nhờ vậy Thành được trọng thưởng.

+ Hơn một năm sau, con trai Thành bình phục, kể lại rằng chính mình đã hóa thành con dế.

- Nhận xét:

+ Không gian, thời gian trong truyện đều gắn với cuộc sống sinh hoạt của các nhân vật.

+ Nhân vật không có thần tiên, ma quỷ mà chỉ có những con người bình thường thuộc các tầng lớp khác nhau trong xã hội. Chỉ có chi tiết đứa con trai hóa thành dế liên quan đến yếu tố kì ảo.

- Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ khốn đốn: Gia sản cạn kiệt, Thành bị đánh phạt trăm trượng. Khi bắt được dế theo lời chỉ dẫn của bà đồng, con trai Thành lại vô tình làm mất. Quá lo sợ, con trai anh đã rơi xuống giếng suýt chết và trở nên ngờ nghệch.

- Nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những điều sau:

+ Thành được miễn sai dịch, nâng đỡ để đỗ tú tài.

+ Được trọng thưởng rồi sau đó gia đình trở nên giàu sang với “ruộng vườn trăm khoảnh, lầu gác nguy nga, trâu dê cả ngàn con”, “mặc áo cừu cưỡi ngựa tốt”.

- Ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống: Tố cáo chế độ chính trị thối nát với những kẻ thống trị tham lam, ngu muội, sẵn sàng chà đạp lên người dân, ăn chơi hưởng lạc trên nỗi đau khổ của những kẻ thấp cổ bé họng. Chúng coi trọng một con dế nhỏ bé hơn cả nhân dân. Trớ trêu thay, số phận của con người lại phụ thuộc vào những điều nhỏ bé và vô nghĩa.

- Truyện có những yếu tố kì ảo sau:

+ Bà đồng chỉ dẫn chính xác nơi tìm thấy dế chọi.

+ Sự kì lạ của chú dế chọi: Nhỏ, ngắn và có màu tía. Hình dáng như con chó, cánh hoa mai, đầu vuông chân dài. Có thể nhảy ra hơn một thước.

+ Con trai Thành sau khi ngã xuống giếng trở nên ngây ngốc như người gỗ. Sau hơn một năm mới tỉnh dậy và kể rằng mình đã hóa thân thành dế chọi.

- Các yếu tố kì ảo đó có vai trò và ý nghĩa trong truyện là:

+ Tạo nên sự hấp dẫn, thú vị cho cốt truyện.

+ Tạo nên sự logic, liền mạch cho các sự kiện diễn ra trong truyện.

+ Làm nổi bật tinh thần phê phán và hiện thực xót xa về tình cảnh của nhân dân trong xã hội phong kiến tàn bạo.

- Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua chi tiết:

+ Thời gian xác định, địa danh cụ thể

+ Tình huống truyện, các sự việc và thái độ, hành động của các nhân vật rất thực tế, phản ánh đúng hiện trạng thối nát của xã hội phong kiến,…

- Tái hiện thực trạng đen tối của xã hội đương thời, Bồ Tùng Linh đã tố cáo, lên án tội ác của giai cấp thống trị tàn bạo, ăn chơi hưởng lạc, không quan tâm đến đời sống của nhân dân, dẫm đạp lên sự đau khổ của người dân để thỏa mãn thú vui vô nghĩa của chúng. Qua đó, thể hiện sâu sắc tinh thần phê phán của tác giả.

Trong đoạn văn này, tác giả sử dụng ngôi kể thứ ba, người kể chuyện giấu mình nhưng là người chứng kiến toàn bộ mọi việc. Ở điểm nhìn này, người kể chuyện có thể kể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật. Điều này giúp người đọc tiếp cận đoạn văn một cách tự nhiên, cụ thể và sống động hơn.

- Đặc điểm của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi là:

+ Sử dụng yếu tố kì ảo làm phương thức để phán ảnh cuộc sống.

+ Yếu tố kì ảo và yếu tố hiện thực kết hợp, đan xen linh hoạt

+ Cốt tuyện mô phỏng cốt truyện dân gian với các sự kiện được sắp xếp theo trật tự tuyến tính, có quan hệ nhân quả.

a. - kinh doanh (kinh: làm, mưu hoạch)

- động kinh (kinh: chứng co giật)

b. - kinh kì (chỗ thiên tử đóng đô)

- quốc kì (kì: cờ)

c. - lễ nghi (lễ tiết, hình thức)

- uy nghi (nghi: dáng vẻ, dung mạo)

d. - hội ngộ (ngộ: gặp mặt)

- đãi ngộ (đối đãi)

a. Quần áo không còn là xu hướng kinh doanh ở thời điểm này.

b. Hà Nội – mảnh đất kinh kì mang dấu vết lịch sử nghìn năm của dân tộc.

c. Phép tắc và lễ nghĩa là cái ngưỡng để đánh giá trình độ, phẩm chất, nhân cách của một con người.

d. Cặp đôi ấy nhận được đãi ngộ đặc biệt nhất.

- chính thể: hình thức tổ chức của một nhà nước

- chỉnh thể: thể, khối thống nhất, trong đó có đầy đủ các bộ phận nằm trong mối quan hệ chặt chẽ, hữu cơ với nhau

Sửa lại:

a. Mỗi tác phẩm văn học là chỉnh thể, trong đó, các bộ phận có quan hệ với nhau rất chặt chẽ.

b. Trên thế giới có nhiều hình thức tổ chức nhà nước, thể hiện sự đa dạng về chính thể.

- cải biên: sửa đổi hoặc biên soạn lại (thường nói về tác phẩm nghệ thuật) cho phù hợp với yêu cầu mới

- cải biến: làm cho thay đổi thành khác trước rõ rệt

Điều tạo nên sự khác nhau về nghĩa của hai từ đó là sự khác nhau về nghĩa của yếu tố “biên” và “biến”.

* Phép thuật của Sơn Tinh và Thủy Tinh thể hiện cụ thể như sau:

- Sơn Tinh: “phi bạch hổ trên cạn”; “núi từng dải”; “nhà lớn, đồi con lổm cổm bò”; “niệm chú đất nẩy vù lên cao”; “vẫy hùm, voi, báo”; “đuôi quắp, nhe nanh, giơ vuốt đồng”; “đạp long đất núi, gầm, xông xáo”; “máu phọt phì reo muôn ngấn hồng”

- Thủy Tinh: “cưỡi lưng rồng uy nghi”; “hô mây to nước cả”; “giậm chân rung khắp làng gần quanh”; “ào ào mưa đổ xuống như thác”; “cây xiêu, cầu gãy, nước hò reo”; “lăn, cuốn, gầm, lay, tung sóng bạc”; “bò lợn, cột nhà trôi theo”; “sóng vỗ nghe như sấm”; “sóng cả gầm reo lăn như chớp”; “cưỡi rồng hung hăng”; “cá voi quác mồm to muốn đớp”; “cá mập quẫy đuôi cuồng nhe răng”; “càng cua lởm chởm giơ như mác”; “tôm kềnh chạy quắp đuôi xôn xao”

* Theo em, người kể chuyện không bộc lộ thái độ thiên vị đối với nhân vật nào vì cả Sơn Tinh và Thủy Tinh đều được tác giả miêu tả với sức mạnh ngang hàng, mỗi người một thế mạnh riêng, Sơn Tinh thì oai phong cưỡi hổ, Thủy Tinh thì uy nghi cưỡi rồng.

- Những chi tiết miêu tả Mị Nương: “xinh như tiên trên trần”, “tóc xanh”, “viền má hây đỏ”, “miệng nàng hé thắm như san hô”, “tay ngà trắng nõn, hai chân nhỏ”

- Những chi tiết trên cho ta thấy Mị Nương là một người xinh đẹp tuyệt trần khiến bao người mê đắm.

- Cảnh giao tranh giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh được nhà thơ miêu tả bằng những chi tiết sau:

+ Choàng nghe sóng vỗ reo như sấm.

+ Bạch hổ dừng chân, lùi, vểnh tai

+ Sơn Tinh trông thấy càng dương oai.

+ Sóng cả gầm reo lăn như chớp

+ Thuỷ Tinh cưỡi lưng rồng hung hăng.

+ Cá voi quác mồm to muốn đớp.

+ Cá mập quẫy đuôi cuồng nhe răng

+ Càng cua lởm chởm giơ như mác

+ Tôm kềnh chạy quắp đuôi xôn xao.

+ Sơn Tinh hiểu thần ghen, tức khắc

+ Niệm chú, đất nẩy vù lên cao.

+ Hoa tay thần vẫy hùm, voi, báo

+ Đuôi quắp, nhe nanh, giơ vuốt đồng,

+ Đạp long đất núi, gầm, xông xáo.

+ Máu vọt phì reo muôn ngấn hồng.

+ Mây đen hăm hở bay mù mịt,

+ Sấm ran, sét động nổ loè xanh.

+ Tôm cá xưa nay im thin thít,

+ Mở quác mồm to kêu thất thanh.

- Chi tiết gây ấn tượng mạnh đối với em:

“Cá voi quác mồm to muốn đớp.

Cá mập quẫy đuôi cuồng nhe răng”

Chi tiết này vừa cho thấy sức mạnh to lớn của Thủy Tỉnh có thể điều khiển mọi vật trên biển cả dù là những loài vật to lớn và hung dữ nhất như cá voi, cá mập đồng thời giúp người độc hình dung khung cảnh trận chiến đang diễn ra vô cùng ác liệt.

- Tính chất kì ảo trong câu chuyện kể bằng thơ được thể hiện bằng việc miêu tả về ngoại hình, tài năng và phép thuật của hai nhân vật Sơn Tinh và Thủy Tinh.

- Những yếu tố kì ảo được miêu tả dồn dập, liên tiếp thông qua hai nhân vật chính và đặc biệt là trong trận quyết chiến. Ở các chi tiết này, tác giả đã mượn cả những loài vật trên núi cùng dưới biển để bổ trợ cho việc miêu tả sức mạnh của Sơn Tinh, Thủy Tinh và tô đậm thêm tính chất ác liệt của trận chiến giữa hai vị thần. Điều này giúp bài thơ trở nên sinh động, đặc sắc và tạo nên sức hút đặc biệt cho bài thơ.

Điều làm nên sức hấp dẫn của bài thơ Sơn Tinh – Thủy Tinh là việc tác giả sử dụng yếu tố kí ảo kết hợp với việc sử dụng các từ ngữ đặc sắc, các biện pháp tu từ linh hoạt giúp người đọc thấy được những liên tưởng mới mẻ và sáng tạo khi tiếp cận một câu chuyện dân gian từ xa xưa ở hình thức một bài thơ.

- Vai trò của yếu tố kì ảo:

+ Tạo sự mới lạ, huyền bí và hấp dẫn cho câu truyện; khơi gợi trí tò mò nơi người đọc để khám phá tác phẩm

+ Tạo sự liên kết, logic cho mạch truyện; có vai trò quan trọng tạo nên những nút thắt và gỡ bỏ nút thắt cho các nhân vật

+ Góp phần phản ánh tối tăm, thối nát trong xã hội đương thời

+ Chứa đựng thông điệp mang tính nhân văn sâu sắc của tác giả

- Thế giới kì ảo và thế giới hiện thực có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, vừa bổ sung vừa thống nhất với nhau nhằm tạo nên không gian và thời gian nghệ thuật đặc sắc cho tác phẩm đồng thời góp phần thể hiện giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo mà tác giả muốn truyền đạt đến độc giả.

- Các đặc điểm cơ bản của thể loại truyện truyền kì là:

+ Đề tài xoay quanh các vấn đề liên quan tới cuộc sống xã hội con người.

+ Có sử dụng yếu tố kì ảo, có sự kết hợp linh hoạt giữa yếu tố hiện thực và yếu tố kì ảo.

+ Hệ thống nhân vật đa dạng, phong phú và mang những đặc điểm kì lạ

+ Không gian và thời gian nghệ thuật có sự pha trộn giữa thực và ảo.

+ Cốt truyện mô phỏng cốt truyện dân gian, cốt truyện được tổ chức dựa trên chuỗi sự kiện sắp xếp theo trật tự tuyến tính, có hệ nhân quả.

- Những tình huống truyện li kì kết hợp với các chi tiết đậm chất hoang đường:

+ Trên thiên đình, Ngọc Hoàng kén rể cho con gái

+ Sơn thần, Thủy thần sử dụng phép thuật thể hiện tài năng.

· Sơn thần: chỉ vào cung khuyết biến thành gò núi, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang rừng, hổ gầm gấu rống,….

· Thủy thần: vạn ngô ngàn cửa biến thành biển, nước bạc vỗ trời, sóng to xoát đất, sông dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm,….

Chiến tranh Đại Việt – Xiêm La lần 1 (1718) là cuộc tấn công của quân Ayutthaya (Một vương quốc của người Thái tồn tại từ năm 1351 – 1767) vào Hà Tiên, phần lãnh thổ Đàng Trong dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chu. Kết quả quân ta thất bại, quân Xiêm cướp phá Hà Tiên.

- Những cuộc tiễn đưa trong hoàn cảnh bình thường của cuộc sống chỉ là sự chia ly tạm thời. Họ vẫn có thể gọi điện, viết thư để giữ liên lạc với đối phương.

- Những cuộc tiễn đưa trong chiến tranh có thể là sự chia ly vĩnh viễn. Súng đạn “không có mắt”, bất kỳ chiến sĩ nào cũng có thể hy sinh trong quá tình làm nhiệm vụ.

- Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát thể hiện trong đoạn trích “Nỗi niềm chinh phụ” là:

+ Cứ 2 câu 7 chữ là 1 cặp lục bát.

+ Cặp lục bát sử dụng vần lưng: hiệp vần ở tiếng thứ 6 ở câu sáu với tiếng thứ 6 ở câu tám (Dương – Tương, đường – trường,…).

+ Ở hai câu 7 tiếng, tiếng cuối câu trên hiệp vần tiếng cuối câu dưới (vọng – bóng, trống – bỗng,…)

+ Tuân thủ quy tắc thanh điệu.

- So sánh sự khác biệt đặc điểm thể thơ song thất lục bát và thể thơ lục bát:

- Có thể chia bố cục thành 2 phần:

+ Phần 1: 12 câu đầu: Cảnh chia li của người chinh phụ và chinh phu.

+ Phần 2: Còn lại: Sự bồn chồn, lo lắng của người chinh phụ với người chồng và nỗi mong mỏi đoàn viên.

- Phương án ngắt nhịp:

Chốn Hàm Kinh/ chàng còn ngoảnh lại,

Bến Tiêu Tương/ thiếp hãy trông sang.

Khói Tiêu Tương/ cách Hàm Dương,

Cây Hàm Dương/ cách Tiêu Tương/ mấy trùng.

- Tác dụng của cách ngắt nhịp trên:

+ Tạo sự nhịp nhàng cho câu thơ.

+ Giúp độc giả cảm nhận khoảng cách xa xôi muôn cách trùng trở giữa người chinh phu và người chinh phụ.

- Người chinh phụ tiễn người chinh phu ra trận với tâm trạng:

+ Ngẩn ngơ, thẫn thờ.

+ Buồn rầu, đau khổ, nhớ nhung da diết.

+ Lo lắng, xót xa.

+ Bồi hồi, trông ngóng người chinh phu.

- Qua tâm trạng đó của người chinh phụ, em hiểu thêm về giá trị cuộc sống:

+ Phải học cách trân trọng những mối quan hệ xung quanh, đặc biệt là người thân trong gia đình; yêu thương, chia ngọt sẻ bùi, đùm bọc lẫn nhau.

+ Đời đời khắc ghi công lao của các vị anh hùng, người lính/ chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ Tổ quốc.

+ Trân trọng cuộc sống hòa bình có được ngày hôm nay; vì vậy nên chúng ta phải cố gắng không ngừng học hỏi và hoàn thiện để trở thành công dân toàn càu.

Trong văn bản, em ấn tượng nhất với hình ảnh:

Cùng trông lại thì càng chẳng thấy,

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu.

Ngàn dâu xanh ngắt một màu,

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?

Vì:

- Diễn tả sự bất lực, nỗi nhớ nhung vô cùng vô tận của người chinh phu đối với người ra trận.

- Biện pháp tu từ điệp, hiệp vần được sử dụng một cách linh hoạt tạo tính nhạc cho câu thơ, gợi cho người đọc nhiều liên tưởng thú vị.

- Một trường hợp sử dụng biện pháp tu từ chơi chữ trong ca dao tục ngữ:

“Bà già đi chợ cầu Đông
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói xem quẻ nói rằng.

Lợi thì có lợi, nhưng răng không còn.”

- Tác dụng:

+ Thể hiện sự hài hước, dí dỏm của thầy bói khi nhắc khéo bà già: Răng không còn (già) thì lấy chồng làm gì nữa.

Một âm thanh, một bản nhạc khiến em xúc động đó là bài hát “Nối vòng tay lớn” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

- Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong bài thơ “Tiếng đàn mưa”:

+ Một cặp câu 7 tiếng xen kẽ một cặp lục bát.

+ Bài thơ chia thành 4 khổ.

+ Sử dụng vần lưng, vần chân.

+ Ngắt nhịp: lẻ trước chẵn sau.

- Bố cục: Chia làm 2 phần:

+ Phần 1: Mưa hoa rụng… mưa cùng nước non: Miêu tả cảnh mưa rơi ngày xuân với các hình ảnh hết sức độc đáo.

+ Phần 2: Còn lại: Tâm trạng của vị khách tha hương và nỗi nhớ quê hương da diết, bồi hồi.

- Trong bài thơ, những từ ngữ được sử dụng nhiều lần là:

+ Mưa.

+ Nước non.

+ Hoa xuân.

+ Rơi.

+ Rụng.

+ Ý khách.

+ Bóng dương.

- Tác dụng:

+ Miêu tả cảnh mưa xuân ở nhiều trạng thái, khung cảnh khác nhau.

+ Qua việc miêu tả chi tiết khung cảnh mưa xuân, nỗi nhớ của vị khách tha hương cũng được người đọc cảm nhận một cách rõ ràng, chân thực, sâu sắc.

- Đặc điểm chung của những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa xuất hiện trong văn bản là:

+ Được lặp đi lặp lại nhiều lần.

+ Gợi nhiều hơn tả.

+ Miêu tả theo chiều không gian từ gần đến xa, từ chân thực, rõ ràng đến mơ hồ, vô hình.

+ Những sự vật xuất hiện cùng mưa được miêu tả hết sức thơ mộng, sinh động, tươi tắn.

- Tác giả muốn khắc họa tâm trạng của nhân vật “khách tha hương”:

+ Thể hiện nỗi nhớ quê nhà da diết, bồi hồi qua từng cảnh vật.

+ Thể hiện khát vọng được quay về quê hương.

- Mối liên hệ:

+ Ba khổ thơ đầu: Hình ảnh nước non được miêu tả hết sức hùng vĩ, rộng lớn, bao la.

+ Hai câu thơ cuối: Hình ảnh nước non được tác giả miêu tả đượm buồn, u sầu bởi “Cảnh buồn người có vui đâu bao giờ”. Khung cảnh càng rộng lớn, hùng vĩ bao nhiêu thì càng làm nổi bật tâm trạng cô đơn, bồi hồi, xúc động, da diết nhớ quê hương bấy nhiêu.

- Em ấn tượng nhất với cách tác giả miêu tả cảnh mưa xuân trong ba khổ thơ đầu của bài.

- Vì:

+ Khung cảnh hùng vĩ, nên thơ của trời mưa xuân được miêu tả qua ngòi bút tinh tế, giàu cảm xúc của tác giả giúp người đọc hình dung một đất nước bình yên, êm ả.

+ Sự tài năng, tâm hồn yêu nghệ thuật, yêu quê hương đất nước của nhà thơ Bích Khuê được bộc lộ một cách rõ nét.

a. Khóc anh không nước mắt

Mà lòng đau như thắt

Gọi anh chửa thành lời

Mà hàm răng dính chặt.

- Biện pháp điệp thanh: Điệp các thanh trắc (khóc, nước, mắt, thắt, gọi, chửa, dính, chặt).

- Tác dụng:

+ Giúp câu thơ có tính nhạc.

+ Khắc họa tâm trạng đau đớn, khắc khoải của người phụ nữ với người chồng đã hy sinh trên chiến trường.

+ Thể hiện sự đồng cảm, thương xót của tác giả đối với những người phụ nữ mất chồng. Đồng thời, qua đó, nhà thơ muốn người đọc hiểu thêm về nỗi mất mát, chia ly và sự quý giá của hòa bình có được ngày hôm nay.

b. Ô hay buồn vương cây ngô đồng

Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông…

- Biện pháp tu từ điệp thanh: Cả bài thơ sử dụng các tiếng thanh bằng.

- Tác dụng:

+ Tạo sự nhẹ nhàng, uyển chuyển, mềm mại cho ý thơ khi miêu tả về mùa thu.

+ Miêu tả không gian mùa thu nên thơ, trữ tình, bao la, mênh mông đặc trưng của miền Bắc.

+ Thể hiện tinh thần yêu thiên nhiên, phong cảnh nước non của nhà thơ, đặc biệt là sự gắn bó và hòa quyện với mùa thu của đất trời.

c. Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

- Biện pháp tu từ điệp thanh: Sử dụng thanh trắc ở ba câu thơ đầu (dốc, khúc, khuỷu, dốc, thẳm, hút, súng, ngửi, thước) và thanh bằng ở câu thơ cuối.

- Tác dụng:

+ Tạo tính nhạc cho câu thơ.

+ Miêu tả khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, thăm thẳm nhưng hết sức khắc nghiệt và đầy hiểm nguy. Đây là nơi sinh sống, chiến đấu của những người lính bảo vệ biên giới. Qua đó, có thể thấy không chỉ nhiệm vụ khó khăn cản bước họ mà chính điều kiện thời tiết khắc nghiệt, “khúc khuỷu”, “thăm thẳm” cũng là “hòn đá” cản bước chân các anh chiến sĩ.

+ Qua đó, tác giả muốn thể hiện sự trân trọng đối với những người lính đã hy sinh thân mình để bảo vệ Tổ quốc.

- Tác dụng của biện pháp tu từ điệp thanh theo từng nhóm âm tiết trong cùng một câu thơ là:

+ Tạo nhịp điệu, tính nhạc, giúp bài thơ trở nên sinh động, có hồn, uyển chuyển hơn.

+ Giúp người đọc cảm nhận sự nhịp nhàng, tuần hoàn, lặp đi lặp lại của các sự vật, hiện tượng được miêu tả.

+ Khắc họa hình ảnh thiên nhiên thơ mộng, hùng vĩ và nỗi nhớ quê nhà da diết, bồi hồi của vị khách tha hương.

a. Rơi hoa hết mưa còn rả rích,

Càng mưa rơi càng tịch bóng dương

Bóng dương với khách tha hương

Mưa trong ý khách muôn hàng lệ rơi

- Biện pháp tu từ điệp vần được sử dụng trong đoạn thơ là: “ương”, “ich”.

- Tác dụng:

+ Giúp câu thơ thêm tính nhạc.

+ Miêu tả tâm trạng buồn thương, bồi hồi, xót xa của vị khách tha hương khi trông mưa mà nhớ về quê cũ.

b. Tôi lại về quê mẹ nuôi xưa

Một buổi trưa, nắng dài bãi cát

Gió lộng xôn xao, sóng biển đu đưa

Mát rượu lòng ta ngân nga tiếng hát…

- Biện pháp tu từ điệp vần được sử dụng trong đoạn thơ là: “ưa” và “át”.

- Tác dụng:

+ Tăng tính nhạc cho câu thơ, giúp tác giả diễn đạt ý thơ được mềm mại, uyển chuyển và nhẹ nhàng.

+ Thể hiện cảm xúc trân trọng, thiết tha, vui sướng của nhà thơ Tố Hữu khi miêu tả cảnh làng quê Việt Nam.

+ Thể hiện niềm yêu quê hương, đất nước da diết của tác giả, đồng thời bày tỏ sự trân thành, biết ơn đối với những người mẹ Việt Nam anh hùng.

Theo thông tin trong văn bản, thể thơ song thất lục bát ra đời trong thời gian khoảng thế kỷ XV – XVI, xuất hiện trước sau không lâu.

- Những đặc điểm hình thức giúp thơ song thất lục bát giàu nhạc tính là:

+ Những câu thơ dài ngắn đan xen.

+ Mật độ tiếng gieo vần lớn.

- Theo văn bản, thể thơ song thất lục bát vẫn được sử dụng để sáng tác trong thời kì hiện đại vì:

+ Vẻ đẹp, sức truyền cảm đặc biệt của thể thơ.

+ Biểu hiện tâm trạng, cảm xúc trữ tình bi thương, kết tinh những giá trị nhân văn và hiện thực sâu sắc.

- Những nỗi niềm xúc cảm của người chinh phụ (Chinh phụ ngâm) và khách tha hương (Tiếng đàn mưa) có điểm chung là:

+ Sự nhớ nhung, khắc khoải da diết.

+ Sự mong chờ, ngóng trông.

+ Sầu khổ, buồn tủi trước số phận.

- Thể thơ song thất lục bát có thế mạnh khi thể hiện những nỗi niềm xúc cảm, những khát vọng riêng tư của con người:

+ Những câu dài ngắn đan xen, mật độ gieo vần lớn không một thể thơ nào ra đời trước đó có thể sánh bằng, khiến những câu thơ song thất lục bát luôn phối hợp hài hòa với nhau, tạo nên âm hưởng du dương, giàu nhạc tính.

+ Giàu nhạc tính là một điểm mạnh được thơ song thất lục bát giúp phát huy nét trữ tình.

+ Song thất lục bát có sức truyền cảm đặc biệt giúp tác giả thể hiện những nỗi niềm, xúc cảm, khát vọng riêng tư.

- Một tác phẩm thơ song thất lục bát viết về người phụ nữ: “Thân phận đàn bà” – Ngọc Chi.

- So sánh:

+ Giống nhau: Cuộc đời của hai người phụ nữ trong hai tác phẩm nhiều khổ đau, bất hạnh. Tưởng rằng đã tìm được bến đỗ đời mình nhưng hạnh phúc chẳng bao lâu thì đấng trượng phu đã phải rời xa.

+ Khác nhau: Người chinh phụ trong tác phẩm “Chinh phụ ngâm” bị nỗi nhớ nhung da diết giày vò hàng đêm. Nỗi nhớ thường trực khiến nàng thấp thỏm lo âu, sầu muộn suốt đêm dài đằng đẵng. Người phụ nữ trong “Thân phận đàn bà” tương lai mờ mịt, chỗ dựa của nàng biến mất, cuộc sống không biết nương nhờ ai, phải chịu mọi nỗi tủi nhục.

“Chinh phụ ngâm” là một trong những tác phẩm nổi tiếng của tác giả Đặng Trần Côn. Tác phẩm nói về nỗi buồn chia li của đôi lứa, nỗi đau của người phụ nữ có chồng đi chinh chiến. Trong nền văn học Việt Nam thế kỉ XVII có rất nhiều tác phẩm về chia li nhưng có lẽ “Chinh phụ ngâm” là tác phẩm lấy đi nhiều cảm xúc nhất trong lòng người đọc. Đặc biệt 8 câu thơ từ 216 đến 224 là cung đàn tiễn biệt cô đơn, lẻ loi , nhớ mong nhất của người chinh phụ:

“Gà eo óc gáy sương năm trống,

Hoè phất phơ rủ bóng bốn bên.

Khắc giờ đằng đẵng như niên,

Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa

Hương gượng đốt hồn đà mê mải

Gương gượng soi lệ lại châu chan

Sắt cầm gượng gảy ngón đàn

Dây uyên kinh đứt, phím loan ngại chùng.”

Từ xưa đến nay, lấy cảnh tả tình không còn là thủ pháp xa lạ: “Cảnh buồn người có vui đâu bao giờ”. Khi con người ta tâm trạng buồn phiền thì sao có thể nhìn thấy cảnh đẹp. Cho dù xung quanh có đẹp thì cũng đều khoác lên màu u ám buồn bã. Trong đoạn giữa này cũng vậy, bức chân dung người phụ nữ chinh phụ không hề hiện lên bằng hình dáng cụ thể mà thông qua hình ảnh không gian, thời gian để miêu tả nỗi buồn:

“Gà eo óc gáy sương năm trống

Hòe phất phơ rủ bóng bốn bên”

Hai câu thơ trên nói về thời gian canh khuya với tiếng gà gáy óc eo và tiếng “hòe phất phơ” nghe mới buồn não làm sao. Trong cái không gian tĩnh lặng ấy là tiếng gà óc eo cô quạnh, âm thanh thưa thớt vang lên trong một không gian rộng lớn. Cho thấy thời gian đã về đêm, nỗi nhớ dài dằng dặc suốt đêm. Khi đêm xuống, người vợ mới lắng nghe được mọi cảm xúc của âm thanh xung quanh, những âm thanh ấy nó cũng buồn và cô đơn vô cùng. Tác giả đã dùng hình ảnh ước lệ để nói lên tâm trạng của người chinh phụ. Qua hai câu thơ chúng ta có thể hình dung ra bóng dáng cô đơn của người vợ, sự thờ ơ dài dằng dặc của đêm khuya và cảnh vật “rủ bóng bốn bên” buồn sầu não. Trong mắt người vợ chờ chồng, thời gian giờ dài quá, cảnh vật cũng u buồn theo. Câu thơ tuy không tả chi tiết hình ảnh người vợ, nhưng qua thời gian, không gian cho thấy nỗi buồn trùm kín tâm tư.

“Khắc giờ đằng đẵng như niên

Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa”

Hai câu thơ tiếp theo càng khắc thêm nỗi sầu đêm vắng. Đặc biệt tác giả sử dụng từ láy : “Đằng đẵng và dằng dặc” như thể hiện sự chán chường, mệt mỏi kéo dài. Nghe có vẻ hữu hình mà thật cụ thể, tâm tư của người chinh phụ được miêu tả chi tiết, chính xác bằng những cụm từ láy ấy. Câu thơ nói rõ nỗi nhớ “miền biển xa” – đó chính là nỗi nhớ chồng, người đi không biết bao giờ trở lại. Chiến tranh khốc liệt, có thể vài năm, nhiều năm và mãi mãi. Người vợ có chồng đi chiến tranh không khác gì “ngồi trên đống lửa”, sinh li tử biệt, vậy nên nỗi nhớ mới da diết, dằng dặc, đếm từng giờ, từng phút.

“Hương gượng đốt hồn đà mê mải

Gương gượng soi lệ lại châu chan

Sắt cầm gượng gảy ngón đàn

Dây uyên kinh đứt, phím loan ngại chùng”

Đặc biệt trong 4 câu thơ tiếp theo là những hành động vô cùng gượng gạo. Khi nỗi nhớ đã trào dâng và cảm xúc điều khiển hành động, tất cả những việc mà người chinh phụ làm đều vô cùng gượng gạo, ép uổng. Động từ “gượng” được nhắc đi nhắc lại nhiều lần cho thấy người chinh phụ đang cố gắng thoát ra khỏi nỗi cô đơn, nhưng cố gắng thế nào cũng vô cùng mệt mỏi. Nàng cố đốt hương, cố soi dòng lệ, cố gảy đàn nhưng đều thấy sự oan oái đớn đau. Cuộc sống hàng ngày vẫn phải diễn ra, nàng chỉ là đang cố diễn cho tròn vai nhưng vai diễn lại quá gượng gạo. Nàng tìm đến gương để chỉnh nhan sắc lại chỉ thấy những giọt sầu. Nàng tìm đến âm nhạc để giải tỏa nỗi buồn thì lại nghĩ đến mối duyên cầm sắt và tình loan phượng bế tắc hiện nay.

Sắt cầm gượng gảy ngón đàn

Dây uyên kinh đứt, phím loan ngại chùng”

Trong hai câu thơ trên cho thấy, tình duyên đứt đoạn, phím loan ngại ngùng. Vậy là người vợ xa chồng cũng đã biết được tương lai hoàn cảnh của mình, duyên bẽ bàng. Vợ chồng bên nhau ngắn ngủi vậy mà chiến tranh lại cướp mất người thương, cả đời phải sống với chữ “thủy chung” và “tam tòng tứ đức” giết chết cuộc đời và hạnh phúc người phụ nữ. Nhưng xã hội phong kiến với những hủ tục hà khắc làm sao có thể chống lại, làm sao có thể đòi quyền bình đẳng.

Một phím đàn đứt ngang không khác gì một cuộc tình trái ngang. Nỗi cô đơn của người chinh phụ đã được tác giả miêu tả dựa trên không gian, thời gian rất chi tiết và mang lại nhiều sự cảm thông sâu sắc của độc giả. Ta cảm thông cho số phận hẩm hưu của phụ nữ trong xã hội cũ, phải gánh trên mình “tam tòng tứ đức”, hạnh phúc lệ thuộc vào đàn ông và không được quyết định cuộc đời của mình bởi định kiến xã hội. Ta cảm thông cho nỗi cô đơn, bế tắc, oan trái của người chinh phụ. Nỗi cô đơn về người vợ mới có chồng đã lìa xa và không hẹn ngày trở lại.

Trong 8 câu thơ là nỗi cô đơn kéo dài đằng đẵng, triền miên từ đêm này qua đêm khác, cảnh vật héo hon như chính tâm trạng người chinh phụ. Nỗi héo hon ấy đang giết chết tinh thần người vợ. Qua đây cho thấy sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với nhân vật của mình. Nó cũng thể hiện khao khát về quyền bình đẳng, giải phóng người phụ nữ trong xã hội xưa.

Khổ thơ giữa bài Tình cảnh lẻ loi người Chinh Phụ đã vẽ lên bức tranh tâm trạng về người chinh phụ khi có chồng ra chiến trận. Đồng thời nó cũng tố cáo chiến tranh phong kiến xưa đã chia rẽ đôi lứa và nói lên khát vọng hạnh phúc, khát vọng sống của phụ nữ trong xã hội xưa.

- Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích:

+ Cách hiệp vần.

+ Cứ 2 câu thất là một cặp câu lục bát.

+ Sử dụng cách ngắt nhịp lẻ trước chẵn sau.

Nội dung chủ đề của đoạn trách: Số phận bất hạnh của cô cung nữ tài sắc vẹn toàn nhưng cuộc sống nhiều trắc trở, biến cố.

Một số nét đặc sắc về nghệ thuật được tác giả Nguyễn Gia Thiều thể hiện trong đoạn trích:

+ Tả cảnh ngụ tình.

+ So sánh.

+ Đảo ngữ.

Chuyện tình Lan và Điệp là câu chuyện tình yêu hư cấu đầy cảm động để lại cho em những ấn tượng đẹp. Câu chuyện được giới thiệu trong cuốn tiểu thuyết Tắt lửa lòng của nhà văn nổi tiếng Nguyễn Công Hoan (xuất bản năm 1933). Chuyện kể về mối tình lãng mạn nhưng đẫm nước mắt của Lan và Điệp. Họ đến với nhau xuất phát từ những rung cảm mạnh mẽ của tình yêu đôi lứa. Gia đình hai bên đã hứa hôn với nhau, chỉ còn chờ ngày kết tóc se duyên. Nhưng trớ trêu thay, Điệp đã mắc phải mưu kế gian xảo của quan Phủ nên chàng đã phụ tình vị hôn thê của mình là Lan, để cưới Thúy Liễu – con gái ông Phủ. Biết chuyện, Lan đau khổ tột cùng, ôm mối tình tuyệt vọng đến chùa để cắt tóc đi tu. Đỉnh điểm của nỗi đau ấy là khi Điệp tìm được ngôi chùa mà Lan ở thì cũng là lúc nàng trút hơi thở cuối cùng, mang theo mối tình khắc cốt ghi tâm mà từ biệt trần thế. Câu chuyện tình yêu cảm động của Lan và Điệp đến nay vẫn để lại trong lòng độc giả nhiều day dứt và tiếc nuối.

- Nhân vật: Kim Trọng, Thúy Kiều, Thúy Vân và chàng Vương.

- Sự việc: Kim Trọng đến thăm mộ Đạm Tiên và vô tình tình gặp chị em Thúy Kiều. Ngay từ lần gặp đầu tiên, Kim Trọng đã đem lòng yêu mến Thúy Kiều. Chính điều này đã tạo nên những cảm xúc sâu đậm, phức tạp trong tâm hồn của cả Kim Trọng và Thúy Kiều, hé lộ những bị kịch sắp xảy đến trong cuộc đời họ.

- Ở mười hai dòng thơ đầu, nhân vật Kim Trọng được giới thiệu và miêu tả bằng lời người kể chuyện.

- Hình dung về nhân vật: Kim Trọng được khắc họa với vẻ đẹp hoàn hảo. Mọi cử chỉ, hành động đều toát lên vẻ thư sinh, nho nhã. Không những thế, chàng còn xuất thân trong một gia đình giàu sang, bản tính thông minh, tài năng, cốt cách hào hoa, phong nhã.

- Trong mười dòng thơ tiếp theo, Nguyễn Du đã tập trung miêu tả cảm xúc, tâm trạng của hai nhân vật: Thúy Kiều và Kim Trọng.

- Phân tích từ ngữ tiêu biểu thể hiện cảm xúc, tâm trạng của nhân vật:

+ “Tình trong như đã mặt ngoài còn e”: miêu tả tinh tế những trạng thái cảm xúc của tình yêu mới chớm nở giữa Kim Trọng và Thúy Kiều. Họ đã nảy sinh tình cảm với nhau nhưng còn ngại ngùng, bối rối chưa dám nói ra.

+ “Chập chờn cơn tỉnh cơn mê”: họ không xác định được cảm xúc của bản thân nhưng tình cảm họ dành cho nhau vẫn nồng nàn và say đắm.

+ “Chẳng tiện dứt về”: họ lưu luyến, không muốn nói lời từ biệt nhau.

+ “Người còn nghé theo”: diễn tả cảm xúc vấn vương, quyến luyến của trái tim người con gái khuê các – Thúy Kiều.

a. Phân tích đặc điểm của bức tranh thiên nhiên.

b. Chỉ ra lời người kể chuyện và lời nhân vật.

- Lời người kể chuyện: từ “Dưới cầu nước chảy trong veo” đến “Giọt sương gieo nặng cành xuân la đà”.

- Lời nhân vật: từ “Người mà đến thế thì thôi” đến “Trăm năm biết có duyên gì hay không?”.

Hình thức thể hiện lời nhân vật và cách nhận biết hình thức ngôn ngữ đó:

- Hình thức thể hiện lời nhân vật: lời độc thoại nội tâm.

- Cách nhận biết hình thức ngôn ngữ: lời độc thoại của nhân vật được đặt trong dấu ngoặc kép.

c. Những cảm xúc, suy nghĩ mà nhân vật bộc lộ trong lời nói của mình.

- Sự xuất hiện của chàng Kim đã khiến tâm hồn nàng Kiều bị xao xuyến, rung động, những cảm xúc chân thành này đang dâng trào mãnh liệt trong lòng nàng.

- Nỗi sợ hãi, lo lắng rằng tình yêu của nàng và Kim Trọng sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách. Nàng không biết liệu cuối cùng họ có thể vượt qua mọi chông gai để được sum họp bên nhau.

- Tâm trạng bồi hồi, khắc khoải vừa có nỗi âu lo vừa có niềm mong ước, hi vọng khi nghĩ về Kim Trọng.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật được Nguyễn Du khắc họa ở hai phương diện:

+ Con người bên ngoài: ngoại hình, lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật được miêu tả một cách cụ thể, sinh động.

+ Con người bên trong: tâm trạng, cảm xúc, suy nghĩ nội tâm của các nhân vật được miêu tả một cách sâu sắc và chân thật.

+ Kết hợp nhiều phương tiện nghệ thuật: bút pháp tả cảnh ngụ tình (gắn liền giữa cảnh vật bên ngoài và tâm trạng nhân vật); lời kể (tạo cảm giác trực tiếp, sống động); lời độc thoại nội tâm (đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật).

- Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ:

+ Phát huy sự phong phú, kì diệu của tiếng Việt: Nguyễn Du đã tài tình sử dụng và phát huy được những tiềm năng, tính đa dạng của tiếng Việt, khám phá và khai thác được vẻ đẹp, sự uyển chuyển và tính biểu đạt phong phú của ngôn ngữ mẹ đẻ.

+ Sáng tạo các yếu tố ngôn ngữ vay mượn: nhà thơ đã vận dụng một cách sáng tạo các từ Hán Việt tiếp thu và kếp hợp chúng vào hệ thống từ vựng tiếng Việt để làm phong phú thêm vốn từ của tiếng mẹ đẻ.

+ Việt hóa hệ thống từ Hán Việt: các từ Hán Việt được Nguyễn Du sử dụng theo xu hướng Việt hóa, kết hợp một cách nhuần nhuyễn với các từ thuần Việt, tạo nên sự hài hòa, đồng nhất trong ngôn ngữ sáng tác.

- Chủ đề của đoạn trích: tình yêu nồng nàn, say đắm của Thúy Kiều và Kim Trọng.

- Nhận xét về tư tưởng, tình cảm của tác giả: Nguyễn Du đã đề cao và thể hiện thái độ trân trọng đối với con người, đặc biệt là người phụ nữ trong xã hội phong kiến; đồng thời cũng chia sẻ, đồng cảm với khát vọng tình yêu của họ.

Trong đoạn trích Kim – Kiều gặp gỡ, Nguyễn Du đã miêu tả khung cảnh thiên nhiên rất lãng mạn và thơ mộng. Dòng thơ “Gương nga chênh chếch dòm song” gợi lên một không gian yên tĩnh với hình ảnh ánh trăng ảo diệu tạo nên một khung cảnh nên thơ cho sự gặp gỡ của Kim – Kiều. Tiếp đến, dòng thơ “Vàng gieo ngấn nước cây lồng bóng sân” mang đến một bức tranh thiên nhiên lộng lẫy. Nổi bật là hình ảnh ánh trăng vàng óng ả, đang lả lướt chiếu rọi xuống mặt nước, xuyên qua tán lá cây và in bóng huyền ảo trên nền sân. Đặc biệt, tác giả đã sử dụng từ “lồng” gợi lên cảm giác bao bọc, ôm ấp, như thể những tán cây đang che chở, bao phủ cả không gian. Các sự vật như ánh trăng, mặt nước, cây cối được miêu tả một cách tinh tế, tạo nên một không gian yên bình, trong lành. Tất cả đã góp phần tô điểm thêm sự ngọt ngào, lãng mạn của khoảnh khắc gặp gỡ giữa Thúy Kiều và Kim Trọng.

Việc sáng tạo chữ Nôm, ông cha ta đã thể hiện tinh thần tự cường, tự tôn dân tộc; đánh dấu bước phát triển vượt bậc về văn hóa và khẳng định vị trí, vai trò của tiếng Việt.

Một số tác phẩm mà em biết: Truyện Kiều (Nguyễn Du), Qua đèo ngang (Bà Huyện Thanh Quan), Thương vợ (Trần Tế Xương), Bánh trôi nước (Hồ Xuân Hương), Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi);…

- Em đọc Truyện Kiều thông qua bản in chữ Quốc ngữ.

- Theo em, hiện này Truyện Kiều cần được lưu truyền bằng hình thức văn tự - chữ Nôm - mà Nguyễn Du đã dùng để sáng tác. Vì đây là hình thức văn tự mà tác giả đã sử dụng và phản ánh đầy đủ ý đồ sáng tạo của ông. Đồng thời, điều này góp phần gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.

- Nhân vật anh hùng mà em yêu thích nhất là Hai Bà Trưng.

- Nhân vật Hai Bà Trưng gây ấn tượng với em bởi tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và ý chí kiên cường, bất khuất. Hai Bà Trưng đã mạnh mẽ đứng lên chống lại sự thống trị của nhà Hán, không chịu khuất phục trước ách đô hộ của phương Bắc. Với tài cầm quân và chiến lược tài tình, Hai Bà Trưng đã giành nhiều chiến thắng vang dội trước quân Hán, khiến kẻ thù phải kính nể.

- Đoạn trích được chia làm 3 phần:

+ Phần thứ nhất: từ “Vân Tiên ghé lại bên đàng” đến “Bị Tiên một gậy thác rày thân vong”: Lục Vân Tiên một mình xông vào đánh bại nhóm cướp để cứu Kiều Nguyệt Nga.

+ Phần thứ hai: từ “Dẹp rồi lũ kiến chòm ong” đến “Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi”: lòng biết ơn của Kiều Nguyệt Nga đối với Lục Vân Tiên.

+ Phần thứ ba: sáu dòng thơ cuối: Lục Vân Tiên bày tỏ quan niệm sống và quan niệm về người anh hùng.

- Lời người kể chuyện:

+ “Vân Tiên ghé lại bên đàng/ Bẻ cây làm gậy nhắm làng xông vô”.

+ Từ “Vân Tiên tả đột hữu xông” đến “Dẹp rồi lũ kiến chòm ong”.

- Lời đối thoại của các nhân vật:

+ Từ “Kêu rằng: “Bớ đảng hung đồ” đến “Truyền quân bốn phía phủ vậy bịt bùng”.

+ Từ “Hỏi: “Ai than khóc ở trong xe nầy?” đến “Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”.

a. Các lí do khiến Lục Vân Tiên quyết định ra tay trừng trị bọn cướp.

- Lục Vân Tiên vô cùng phẫn nộ khi chứng kiến bọn cướp giở thói côn đồ, bất lương để gây hại cho dân chúng.

- Lục Vân Tiên là người dũng cảm và gan dạ, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác, mà không màng đến nguy hiểm của bản thân.

b. Một số từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu thể hiện tính cách của nhân vật Lục Vân Tiên.

- Từ ngữ “xông vô”: thể hiện sự dũng cảm, không sợ nguy hiểm của Lục Vân Tiên khi chứng kiến một cô gái yếu đuối, đơn độc bị một nhóm cướp bao vây.

- Hình ảnh:

+ Bẻ cây làm gậy nhắm làng xông vô: thể thiện tính quyết đoán, kiên định, dũng cảm, không khoan nhượng với kẻ ác của Lục Vân Tiên.

+ Vân Tiên tả đột hữu xông: Lục Vân Tiên là người rất linh hoạt, nhanh nhạy.

c. Thái độ, tình cảm của người kể chuyện đối với nhân vật Lục Vân Tiên.

- Thông qua cách miêu tả, phân tích tính cách và hành động của Lục Vân Tiên, người kể chuyện đã thể hiện rõ sự ngợi ca, thán phục với nhân vật.

- Cảm nhận về nhân vật Kiều Nguyệt Nga: Kiều Nguyệt Nga là một cô gái có phẩm chất tốt, biết giữ gìn nhân cách và danh dự. Nàng còn là người khiêm tốn, biết cư xử đúng mực trong mọi tình huống. Đặc biệt, Nàng rất trọng ân nghĩa, luôn biết ơn những người đã giúp đỡ mình.

- Những từ ngữ, hình ảnh khiến em có cảm nhận như vậy:

+ Từ ngữ: quân tử, chàng, thiếp, đền ơn.

+ Hình ảnh: Kiều Nguyệt Nga quỳ lạy Lục Vân Tiên.

- Những câu nói của Lục Vân Tiên đã thể hiện quan niệm của nhân vật về người anh hùng:

+ Làm ơn há dễ trông người trả ơn.

+ Nào ai tính thiệt so hơn làm gì.

+ Nhớ câu kiến nghĩa bất vi/ Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.

- Em hoàn toàn đồng ý với quan niệm này của Lục Vân Tiên. Bởi là người anh hùng thì phải xả thân vì nghĩa, sẵn sàng cứu giúp và đem lại điều tốt đẹp cho mọi người mà không chút so đo tính toán thiệt hơn, không cần trả ơn.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật:

+ Tác giả đã sử dụng những câu thoại để miêu tả một cách sinh động, phong phú về tâm lí, tình cảm, cảm xúc của nhân vật.

+ Tác giả sắp xếp các nhân vật xuất hiện trong những tình huống phù hợp, giải quyết được những điểm cao trào của câu chuyện.

- Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ: giản dị, gần gũi, đậm chất địa phương; vận dụng thành thạo các từ Hán Việt và điển tích, điển cố; tạo nên vẻ đẹp thanh nhã, trang trọng phù hợp với truyền thống thơ ca Việt Nam.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: nhân vật chủ yếu được khắc họa qua ngoại hình, lời nói, cử chỉ, hành động,…

Trong đoạn trích Lục Vân Tiên đánh cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga, em rất ấn tượng với nét tính cách của nhân vật Kiều Nguyệt Nga. Những nét tính cách ấy được thể hiện rõ thông qua lời nói, cử chỉ, điệu bộ của nàng. Trước hết, Kiều Nguyệt Nga được miêu tả là một cô gái yếu đuối. Khi bị những tên cướp bao vậy, nàng không thể tự bảo vệ mình mà chỉ biết khóc lóc, van xin. Tuy nhiên, nhờ sự cứu giúp của Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga đã bộc lộ một nét tính cách khác – dịu dàng, khiêm tốn, cư xử đúng mực, trọng ân nghĩa. Nàng khiêm nhường gọi Lục Vân Tiên là “quân tử” và xưng mình là “tiện thiếp”, cách xử hô này của nàng rất dịu dàng, mực thước. Hay khi trả lời Vân Tiên, nàng trình bày rất rõ ràng, khúc chiết, vừa đáp ứng đầy đủ thông tin thăm hỏi vừa tỏ lòng cảm kích, biết ơn chàng. Qua đoạn trích này, em thấy được sự dịu dàng, nết na, lương thiện của nàng. Đây chính là điểm nổi bật của nhân vật Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích.

a. Một số điểm mốc quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển chữ quốc ngữ.

- Chữ quốc ngữ được hình thành từ đầu thế kỉ XVII, trong quá trình các tu sĩ Dòng Tên truyền đạo Thiên Chúa tại Việt Nam. Trong đó những người có công lớn nhất là giáo sĩ Phran-xít-xcô đờ Pi-na và giáo sĩ A-lếch-xăng đờ Rốt.

- Nhiều tri thức người Việt Nam đã có đóng góp quan trọng trong việc truyền bá, phổ biến chữ quốc ngữ thời kì đầu như: Trương Vĩnh Ký, Huỳnh Tịnh Của,…

- Sau khi ra đời, chữ quốc ngữ được chỉnh lí, thay thế dần chữ Hán và chữ Nôm; đến đầu thế kỉ XX, trở thành văn tự chính thức của quốc gia.

b. Điểm giống và khác nhau cơ bản nhất giữa chữ quốc ngữ và chữ Nôm.

- Tác động tích cực: chữ quốc ngữ dễ học và được sử dụng rộng rãi hơn chữ Nôm nên việc sử dụng chữ quốc ngữ sẽ thúc đẩy sự phát triển của văn học hiện đại. Ngoài ra, việc sử dụng chữ quốc ngữ còn giúp tăng cường giao thương, hội nhập kinh tế, góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của Việt Nam trên các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, kinh tế và hội nhập quốc tế.

- Tác động tiêu cực: nhiều tác phẩm, công trình văn học, lịch sử được viết bằng chữ Nôm có nguy cơ bị mai một, khó tiếp cận. Điều này dẫn đến mất mát một phần di sản văn hóa truyền thống của Việt Nam. Đặc biệt là người cao tuổi, họ vẫn gắn bó với chữ Nôm và có tâm lí khó thích nghi với việc chuyển sang sử dụng chữ quốc ngữ.

- Trường hợp âm /ch/ được viết bằng hai con chữ: ch, tr (ví dụ: cha, trắng).

- Trường hợp âm /s/ được viết bằng hai con chữ: s, x (ví dụ: sang, xanh).

- Trường hợp âm /k/ được viết bằng hai con chữ: k, q, c (ví dụ: kính, cá, quả).

- Những lỗi chính tả thường gặp: “rùa” thành “giùa”; “mơ” thành “mờ”;…

- Lí do mắc những lỗi đó:

+ Các chữ cái có âm đọc gần giống nhau nên dễ gây nhầm lẫn.

+ Do viết thiếu hoặc thừa dấu thanh. Sự phân biệt các dấu thanh trong tiếng Việt có tính tinh tế nên dễ gây nhầm lẫn.

+ Những lỗi chính tả do bất cẩn, cẩu thả.

- Thể thơ: thất ngôn bát cú Đường luật.

- Đề tài: số phận của người phụ nữ khi sống trong xã hội phong kiến.

- Bố cục: được chia thành 2 phần.

+ Phần 1: 6 câu thơ đầu: khung cảnh thiên nhiên như đang cùng nhân vật chia sẻ nỗi buồn tê tái.

+ Phần 2: 2 câu thơ cuối: nỗi uất ức, bất bình của người phụ nữ trước thái độ khinh thường nữ giới trong xã hội phong kiến.

- Thời gian: vào buổi sáng sớm.

- Không gian: yên tĩnh, vắng vẻ.

- Tâm trạng: buồn bã, bi quan; uất ức, oán hận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến khi họ phải chịu nhiều cảnh ngộ bất hạnh.

- Hai câu thực: thể hiện trạng thái cảm xúc ủ dột, u sầu; đau buồn, bi thương đang trào dâng mạnh mẽ trong tâm hồn nhân vật trữ tình.

- Hai câu luận: thể hiện cảm xúc mệt mỏi, chán nản khi bị xã hội lên án; cuộc sống của nhân vật trữ tình như bóng cây xiêu vẹo, mỏng manh, liên tục bị lời nói cay nghiệt bủa vây. Duyên phận thì lỡ làng, bất hạnh như trái chín sắp úa tàn và rơi rụng giữa cuộc đời.

Sự chuyển mạch cảm xúc của bài thơ trong hai câu thơ kết được thể hiện ở chỗ: từ giận hờn, trách móc “Tài tử văn nhân ai đó tá?” ám chỉ những người đa tình nhưng lại không chung thủy. Rồi bà liền chuyển sang kiên định tự tin “Thân này đâu đã chịu già tom” thể hiện ý chí quyết tâm bảo vệ tuổi xuân và kiên trì chờ đợi tình yêu đích thực.