Giải Sinh học lớp 10 Bài 3 (Cánh diều): Giới thiệu chung về các cấp độ tổ chức của thế giới sống

Luyện tập 2 trang 20 Sinh học 10: Lấy ví dụ về khả năng tự điều chỉnh của cơ thể người?

Trả lời:

Ví dụ về khả năng tự điều chỉnh của cơ thể người: Khi trời nóng, hệ mạch dưới da sẽ dãn ra, lỗ chân lông giãn mở, mồ hôi tiết ra làm mát cơ thể. Khi trời lạnh, các mạch máu dưới da co lại, xuất hiện hiện tượng run để làm ấm cơ thể.

III. Quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống

Câu hỏi 5 trang 21 Sinh học 10: Trình bày quan hệ phụ thuộc nhau giữa các cấp độ tổ chức sống.

Trả lời:

Quan hệ phụ thuộc nhau giữa các cấp độ tổ chức sống:

- Về mặt cấu trúc: Cấp độ tổ chức lớn hơn được hình thành từ cấp độ tổ chức nhỏ hơn liền kề.

- Về mặt chức năng: Các cấp độ tổ chức lớn hơn có thể thực hiện được chức năng là do các cấp độ tổ chức nhỏ hơn cùng thực hiện một chức năng nhất định đồng thời các cấp độ tổ chức nhỏ hơn cũng chỉ tồn tại và thực hiện chức năng khi ở trong một hệ thống mang tính toàn vẹn.

Luyện tập 3 trang 21 Sinh học 10: Quan sát hình 3.2, mô tả mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống ở cơ thể người?

Trả lời:

Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống ở cơ thể người:

- Về cấu trúc: Các cấp độ tổ chức sống của cơ thể người có quan hệ thứ bậc; cụ thể, tế bào cấu tạo nên mô, mô cấu tạo nên cơ quan, cơ quan cấu tạo nên hệ cơ quan, hệ cơ quan cấu tạo nên cơ thể. Ví dụ: Các cấp độ tổ chức tạo nên hệ tiêu hóa trong cơ thể người là tế bào biểu mô ruột → biểu mô ruột → ruột non → hệ tiêu hóa → cơ thể.

- Về chức năng: Chức năng của mỗi cấp độ tổ chức sống được tạo ra do sự tương tác của các cấp độ tổ chức sống nhỏ hơn. Như vậy, mỗi cấp độ tổ chức sống thực hiện một chức năng nhất định nhưng có sự liên hệ chặt chẽ với nhau để đảm bảo tính thống nhất trong cơ thể. Ví dụ: Tế bào biểu mô ruột thực hiện chức năng hấp thụ chất dinh dưỡng, nhờ đó ruột non và hệ tiêu hóa thực hiện được chức năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng của cơ thể người.

Lý thuyết Sinh học 10 Bài 3: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

I. Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

1. Khái niệm cấp tổ chức sống

- Các cấp độ tổ chức của thế giới sống:

+ Khái niệm: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống là tập hợp tất cả các cấp tổ chức từ nhỏ nhất đến lớn nhất trong thế giới sống.

- Gồm: nguyên tử, phân tử, bào quan, tế bào, mô, cơ quan, hệ cơ quan, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái, sinh quyển.

- Các cấp độ tổ chức sống:

+ Khái niệm: Các cấp độ tổ chức sống là các cấp độ tổ chức biểu hiện các đặc trưng của sự sống như chuyển hóa vật chất và năng lượng, sinh trưởng và phát triển, sinh sản, cảm ứng,…

+ Gồm: phân tử, bào quan, tế bào, mô, cơ quan, hệ cơ quan, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái, sinh quyển.

- Các cấp độ tổ chức sống cơ bản gồm tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã - hệ sinh thái.

2. Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

- Các cấp độ tổ chức của thế giới sống từ thấp đến cao là: Nguyên tử → phân tử → bào quan → tế bào → mô → cơ quan → hệ cơ quan → cơ thể → quần thể → quần xã - hệ sinh thái → sinh quyển.

3. Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống

Các cấp độ tổ chức sống có mối quan hệ chặt chẽ với nhau về cấu trúc và chức năng:

- Về cấu trúc: Cấp độ tổ chức nhỏ hơn sẽ làm nền tảng để hình thành cấp độ tổ chức cao hơn.

- Về chức năng: Các cấp độ tổ chức hoạt động luôn thống nhất với nhau để duy trì các hoạt động sống.

II. Đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống

1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc

- Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc được thể hiện như sau:

+ Tổ chức sống cấp dưới làm cơ sở để hình thành nên tổ chức sống cấp trên.

+ Tổ chức sống cấp cao hơn vừa có những đặc điểm của tổ chức sống thấp hơn, vừa mang những đặc tính nổi trội mà tổ chức cấp dưới không có.

+ Đặc tính nổi trội được hình thành là do sự tương tác giữa các bộ phận cấu thành.

- Ví dụ: Một loại tế bào ở dạ dày chỉ thực hiện một chức năng nhất định (tế bào chính tiết ra pepsinogen – enzyme pepsin ở trạng thái chưa hoạt động, tế bào viền tiết ra HCl, hoặc tế bào cơ chỉ có tác dụng co dãn) nhưng khi có nhiều loại tế bào hợp lại, dạ dày vừa có chức năng tiết dịch vị vừa co bóp để tiêu hóa thức ăn.

Dạ dày được cấu tạo từ nhiều loại tế bào

2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh

- Các cấp độ tổ chức sống là hệ thống mở:

+ Các cấp độ tổ chức sống luôn diễn ra quá trình trao đổi chất và năng lượng với môi trường. Nhờ có quá trình trao đổi chất mà giữa sinh vật và môi trường có mối quan hệ gắn kết, sinh vật không chỉ chịu tác động của môi trường mà còn góp phần làm thay đổi môi trường.

+ Ví dụ: Thông qua quá trình thoát hơi nước mà thực vật hấp thụ khí CO₂ cung cấp cho quá trình quang hợp. Đồng thời, hơi nước thoát ra làm giảm nhiệt độ môi trường, O₂ được giải phóng từ quang hợp góp phần điều hòa khí quyển.

Quang hợp ở thực vật có sự trao đổi chất giữa cây và môi trường

- Các cấp độ tổ chức sống có cơ chế tự điều chỉnh:

+ Vai trò: nhằm duy trì và điều hòa các hoạt động sống trong hệ thống để tồn tại và phát triển.

+ Ví dụ: Sự điều chỉnh đường huyết trong máu.

Sơ đồ điều chỉnh đường huyết trong máu

3. Thế giới sống liên tục tiến hóa

- Sự sống được tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác nhờ quá trình sinh sản. Trong đó:

+ Quá trình nhân đôi DNA giúp các đặc tính được ổn định và kế thừa qua các thế hệ.

+ Các cơ chế phát sinh biến dị (đột biến gene, đột biến nhiễm sắc thể) luôn diễn ra, giúp tạo ra các sự đa dạng về mặt di truyền.

- Ngoài ra, môi trường sống thay đổi buộc sinh vật phải có sự thích nghi để tồn tại nên quá trình chọn lọc tự nhiên đã giúp loại bỏ những dạng sống kém thích nghi và giữ lại những dạng sống thích nghi với những môi trường khác nhau.

→ Các loài sinh vật luôn tiến hóa để thích nghi và tạo ra thế giới sống vô cùng đa dạng ngày nay.

Sự tiến hóa của thế giới sống từ tổ tiên chung

Xem thêm lời giải bài tập Sinh học lớp 10 Cánh diều hay nhất, ngắn gọn khác:

Ôn tập phần 1 (trang 22)

Bài 4: Khái quát về tế bào

Bài 5: Các nguyên tố hóa học và nước

Bài 6: Các phân tử sinh học

Bài 7: Tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực