Chuyên đề Lịch sử 12 (Chân trời sáng tạo) Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai (1945 – 1973)

Giải Chuyên đề Lịch sử 12 Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai (1945 – 1973)

Mở đầu trang 20 Chuyên đề Lịch Sử 12: Lịch sử Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay đã trải qua những thời kì nào? Sự chuyển biến qua từng thời kì ra sao? Sự phát triển đó đã để lại những bài học gì?

Lời giải:

- Các giai đoạn phát triển của lịch sử Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay:

+ 1945 – 1952, Nhật Bản bị quân đội Đồng minh chiếm đóng. Bộ Chỉ huy tối cao các lực lượng Đồng minh (SCAP) đã thi hành một số biện pháp “phi quân sự hoá” và thực hiện “dân chủ hoá” Nhật Bản. Những chính sách cải cách của SCAP đã góp phần quan trọng đưa đến những chuyển biến lớn trong đời sống chính trị - kinh tế và xã hội của Nhật Bản.

+ 1952 – 1973, Nhật Bản đạt được sự tăng trưởng cao về kinh tế

+ Từ 1973 – hiện nay, sự phát triển của Nhật Bản đan xen với những đợt khủng hoảng, suy thoái ngắn.

- Những bài học rút ra từ thành công của Nhật Bản:

+ Coi trọng nhân tố con người.

+ Phát huy vai trò của nhà nước trong việc quản lí, điều tiết nền kinh tế.

+ Cải tiến hệ thống tổ chức, quản lí sản xuất

+ Bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống về lịch sử, văn hóa.

Câu hỏi trang 23 Chuyên đề Lịch Sử 12: Nêu những chuyển biến về chính trị, kinh tế, xã hội của Nhật Bản trong thời kì bị chiếm đóng (1945-1952).

Lời giải:

♦ Chuyển biến về chính trị:

- Bộ Chỉ huy tối cao các lực lượng Đồng minh (SCAP) đã thi hành một số biện pháp “phi quân sự hoá” và thực hiện “dân chủ hoá” Nhật Bản.

+ Giải tán lực lượng vũ trang của Nhật Bản, tiến hành xét xử tội phạm chiến tranh, thanh trừng những người có hành vi liên quan tới chiến tranh phát xít.

+ Hiến pháp mới được ban hành năm 1947, thay đổi nền chính trị Nhật Bản. Về thể chế, Nhật Bản là nước quân chủ lập hiến nhưng theo chế độ dân chủ đại nghị, dựa trên ba nguyên tắc cơ bản là: chủ quyền của toàn dân, vai trò tượng trưng của Thiên hoàng và hoà bình, tôn trọng những quyền cơ bản của con người.

+ Nhật Bản cam kết vĩnh viễn từ bỏ chiến tranh, không đe doạ hay sử dụng lực lượng quân sự làm phương tiện giải quyết các tranh chấp quốc tế, không duy trì quân đội thường trực, không đưa các lực lượng vũ trang ra nước ngoài,...

=> Kết quả: Xây dựng một nền chính trị dân chủ, chủ quyền của toàn dân, tôn trọng những quyền cơ bản của con người.

♦ Chuyển biến về kinh tế:

- SCAP cũng tuyên bố thực hiện các chính sách cải cách về kinh tế, như:

+ Giải thể Dai-bát-xư (các tập đoàn, công ty độc quyền do một dòng họ sở hữu và chi phối).

+ Thực hiện cải cách ruộng đất.

- Nhờ thực hiện những chính sách cải cách này, đời sống kinh tế của Nhật Bản đã có nhiều chuyển biến, như:

+ Sự cạnh tranh trong các ngành công nghiệp tăng lên mạnh mẽ, mở rộng sở hữu tư bản.

+ Năng suất nông nghiệp tăng nhanh và tạo sự ổn định trong xã hội nông thôn.

♦ Chuyển biến về xã hội:

- Việc đân chủ hoá quyền lợi người lao động thông qua các đạo luật về lao động đã giúp làm tăng số lượng nghiệp đoàn và số lao động tham gia, phát triển phong trào công đoàn của công nhân...

- Năm 1947, Luật Giáo dục được ban hành, đặt cơ sở xây dựng nền giáo dục mới khoa học và tiến bộ, đáp ứng mục tiêu dân chủ hoá nước Nhật.

Câu hỏi 1 trang 25 Chuyên đề Lịch Sử 12: Giải thích nguyên nhân phát triển thần kì của nền kinh tế ở Nhật Bản?

Lời giải:

- Nguyên nhân phát triển “thần kì” của Nhật Bản:

+ Áp dụng các thành tựu khoa học - kĩ thuật hiện đại để nâng cao năng suất, chất lượng, hạ giá thành sản phẩm

+ Coi con người là vốn quý nhất, là nhân tố quyết định hàng đầu.

+ Nhiều tập đoàn và công ty có tầm nhìn xa, quản lí tốt, có tiềm lực và sức cạnh tranh cao.

+ Vai trò lãnh đạo, quản lí có hiệu quả của nhà nước.

+ Chi phí cho quốc phòng thấp (không vượt quá 1 % GDP), có điều kiện tập trung vốn đầu tư cho kinh tế.

+ Tận dụng tốt các yếu tố bên ngoài để phát triển như nguồn viện trợ Mỹ, lợi nhuận từ các cuộc chiến tranh ở Triều Tiên (1950 - 1953), ở Việt Nam (1954 - 1975),…

Câu hỏi 2 trang 25 Chuyên đề Lịch Sử 12: Phân tích nét chính về tình hình chính trị, xã hội của Nhật Bản giai đoạn 1952 – 1973.

Lời giải:

- Về chính trị:

+ Từ năm 1955, Đảng Dân chủ Tự do (LDP), liên tục cầm quyền, mở ra thời kì mới cho nền chính trị Nhật Bản.

+ Thời kì 1960-1964, Nhật Bản chủ trương xây dựng một nhà nước phúc lợi chung và đưa ra kế hoạch tăng thu nhập quốc dân lên gấp đôi trong 10 năm (1960-1970).

- Về đối ngoại:

+ Nhật Bản chủ trương liên minh chặt chẽ với Mỹ. Hiệp ước An ninh Mỹ-Nhật Bản kí năm 1951 nhằm đảm bảo an ninh cho Nhật Bản, tạo nền tảng quan hệ giữa hai nước.

+ Nhật Bản xây dựng chính sách đối ngoại chủ động, đa dạng.

+ Năm 1956, Nhật Bản bình thường hoá quan hệ ngoại giao với Liên Xô và trở thành thành viên Liên hợp quốc, thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc (1972), Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (1973),...

- Tình hình xã hội:

+ Điều kiện giáo dục, y tế được cải thiện; đời sống của nhân dân được nâng cao.

+ Dân số tăng trưởng nhanh, tuổi thọ tăng lên đáng kể. Đầu những năm 1970, Nhật Bản trở thành nước có trình độ dân trí cao.