Chuyên đề Lịch sử 11 (Kết nối tri thức) Một số danh nhân trong lĩnh vực khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo

Giải Chuyên đề Lịch sử 11 Một số danh nhân trong lĩnh vực khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo

1. Tuệ Tĩnh

Câu hỏi trang 51 Chuyên đề Lịch Sử 11: Theo em, vì sao Tuệ Tĩnh được coi là “ông Tổ” của nghề thuốc nam?

Lời giải:

- Danh y Tuệ Tĩnh được coi là “ông Tổ” của nghề thuốc nam, vì:

+ Danh y Tuệ Tĩnh là người mở đầu trong sự nghiệp nghiên cứu các bài thuốc Nam, xây dựng nền móng cho Y học cổ truyền dân tộc Việt Nam.Với phương châm “Nam dược trị nam nhân”, ông đã dạy nhân dân cách trồng thuốc nam để tự chữa bệnh. Đồng thời, ông cũng hướng dẫn nhân dân cách chăm sóc sức khỏe, phương pháp vệ sinh để phòng chống bệnh tật.

+ Những năm sinh sống tại quê nhà, Tuệ Tĩnh dốc tâm lực vào việc trồng thuốc, sưu tầm kinh nghiệm chữa bệnh, khảo cứu, tập hợp được khoảng 200 chứng bệnh với gần 4.000 phương thuốc chữa trị. Những bài thuốc của ông được tập hợp, ghi chép lại trong các bộ sách như: Nam dược thần hiệu, Hồng Nghĩa giác tư y thư,... Cho đến hiện nay, nhiều bài thuốc nam của danh y Tuệ Tĩnh vẫn được kế thừa và phát huy.

2. Lê Quý Đôn

Giải Chuyên đề Lịch sử 11 trang 52

Câu hỏi 1 trang 52 Chuyên đề Lịch Sử 11: Vì sao các nhà sử học đánh giá Lê Quý Đôn là nhà bác học uyên thâm nhất của Việt Nam trong thế kỉ XVII?

Lời giải:

- Lê Quý Đôn được coi là nhà bác học uyên thâm nhất của Việt Nam trong thế kỉ XVII. Ông đã để lại cho hậu thế khoảng 40 công trình khảo cứu có giá trị trên nhiều lĩnh vực:

+ Về sử học, ông biên soạn Đại Việt thông sử, Phủ biên tạp lục, Kiến văn tiểu lục....

+ Về triết học, có Dịch Kinh phu thuyết, Xuân thu lược luận, Quần thư khảo biện;

+ Về văn học có: Hoàng Việt văn hải, Quế đường thi văn tập;

+ Về khoa học có Vân đài loại ngữ.

- Lê Quý Đôn không chỉ nổi tiếng về trí tuệ mà còn là tấm gương lao động cần cù, miệt mài và liên tục. Để biên soạn các bộ sách, ông đã khảo cứu một khối lượng tài liệu đồ sộ. Ví dụ: để biên soạn bộ Vân đài loại ngữ, ông đã tham khảo hơn 500 tập sách, trong đó có nhiều sách của châu Âu dịch sang chữ Hán mà ông đọc trong thời gian đi sứ ở Trung Quốc.

Câu hỏi 2 trang 52 Chuyên đề Lịch Sử 11: Nêu nhận xét của em về những đóng góp chính của Lê Quý Đôn đối với lịch sử, khoa học, văn hóa - giáo dục của dân tộc.

Lời giải:

- Nhận xét: Lê Quý Đôn là nhà bác học lỗi lạc của Việt Nam thời trung đại, ông đã có nhiều cống hiến, thúc đẩy sự phát triển của nền lịch sử, khoa học, văn hóa - giáo dục nước nhà

Luyện tập và Vận dụng (trang 52)

Luyện tập 1 trang 52 Chuyên đề Lịch Sử 11: Theo em, vì sao khi giảng dạy và học tập lịch sử cần tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp và những đóng góp chính của các danh nhân?

Lời giải:

- Khi giảng dạy và học tập lịch sử cần tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp và những đóng góp chính của các danh nhân, vì: bằng tài năng trên các lĩnh vực cụ thể của đời sống xã hội, các danh nhân đã để lại những dấu ấn sâu sắc trong tiến trình lịch sử dân tộc, góp phần thúc đẩy tiến bộ xã hội và văn hóa dân tộc.

Luyện tập 2 trang 52 Chuyên đề Lịch Sử 11: Sử dụng tư liệu về các danh nhân đã học ở trong bài, lập bảng tóm tắt những đóng góp của họ đối với lịch sử dân tộc.

Lời giải:

(*) Bảng tóm tắt:

Lĩnh vực	Danh nhân tiêu biểu
	Tên danh nhân	Đóng góp đối với lịch sử dân tộc
Chính trị	Đinh Bộ Lĩnh	- Chấm dứt tình trạng cát cứ, thống nhất đất nước và lập ra Nhà nước Đại Cồ Việt. - Cho thi hành nhiều chính sách, biện pháp tích cực nhằm: ổn định tình hình đất nước; tổ chức bộ máy chính quyền của nhà nước độc lập và thiết lập quan hệ bang giao với các nước láng giềng.
	Lê Thánh Tông	- Tiến hành công cuộc cải cách đất nước một cách toàn diện, trên nhiều lĩnh vực, đưa vương triều Lê sơ phát triển đến đỉnh cao. - Mở rộng bờ cõi Đại Việt. - Là một nhà văn hóa lớn của dân tộc.
Quân sự	Trần Quốc Tuấn	- Danh tướng kiệt xuất, thống lĩnh quân đội nhà Trần giành thắng lợi trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên. - Là nhà lí luận quân sự xuất sắc, có đóng góp lớn cho sự phát triển của khoa học quân sự Việt Nam.
	Võ Nguyên Giáp	- Tổ chức và phát triển lực lượng quân đội Việt Nam theo hướng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại và xây dựng nền quốc phòng vững mạnh. - Trực tiếp chỉ huy nhiều chiến dịch lớn, quan trọng có ảnh hưởng quyết định tới kết quả của hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, cứu nước. - Có nhiều đóng góp cho sự phát triển của khoa học quân sự Việt Nam.
Văn hóa	Nguyễn Trãi	- Có nhiều đóng góp lớn trong thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, xây dựng Vương triều Lê sơ, khôi phục và phát triển đất nước. - Là một nhà văn hóa lớn, có nhiều đóng góp cho sự phát triển của văn hóa dân tộc.
	Nguyễn Du	- Là một nhà văn hóa lớn của dân tộc Việt Nam. Ông đã để lại cho hậu thế một khối lượng di sản đồ sộ, trong đó, tiêu biểu nhất là kiệt tác Truyện Kiều. - Đặt nền móng cho sự phát triển của ngôn ngữ văn học hiện đại Việt Nam.
Khoa học - công nghệ; văn hóa - giáo dục	Tuệ Tĩnh	- Đặt nền móng cho nền y học cổ truyền Việt Nam
	Lê Quý Đôn	- Là nhà bác học uyên thâm, có nhiều đóng góp lớn trên các lĩnh vực văn hóa - giáo dục và khoa học của Việt Nam. - Trong thời gian làm quan dưới triều Lê - Trịnh, ông đã có nhiều đề xuất nhằm phát triển đất nước và có đóng góp lớn trong quan hệ bang giao giữa Đại Việt với các nước láng giềng.

Vận dụng 1 trang 52 Chuyên đề Lịch Sử 11: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo và internet để xây dựng bài giới thiệu (khoảng 300 chữ) về một danh nhân mà em ấn tượng nhất.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Giới thiệu về Nguyễn Huệ

- Nguyễn Huệ (1753 - 1792) còn được gọi là Nguyễn Quang Bình (hoặc Hồ Thơm), sinh tại thôn Kiên Mỹ, ấp Kiên Thành, huyện Hoài Nhơn, phủ Quy Nhơn (nay thuộc xã Bình Thành, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định).

- Năm 1771, khi 18 tuổi, Nguyễn Huệ cùng Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa ở vùng Tây Sơn, được đông đảo nhân dân hưởng ứng. Nhờ có sách lược khôn khéo và sự ủng hộ của nhân dân, từ năm 1771 đến năm 1788, nghĩa quân đã lần lượt lật đổ chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong, tiêu diệt chính quyền Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài, bước đầu xóa bỏ tình trạng chia cắt lãnh thổ, đặt cơ sở cho sự nghiệp thống nhất đất nước.

- Cuối năm 1784, 5 vạn quân Xiêm kéo vào Gia Định. Đầu năm 1785, Nguyễn Huệ chủ động cho quân mai phục chặn đánh địch ở Rạch Gầm - Xoài Mút. Chỉ trong vòng một ngày, quân Tây Sơn đã tiêu diệt hầu hết quân Xiêm.

- Cuối năm 1788, nhà Thanh điều động 29 vạn quân tràn vào Đại Việt. Trong bối cảnh đó, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế ở Phú Xuân, lấy hiệu là Quang Trung, rồi hạ lệnh xuất quân ra Bắc. Với lối đánh chủ động, thần tốc và quyết liệt, với sự chỉ huy của Quang Trung, nghĩa quân Tây Sơn nhanh chóng hạ đồn Gián Khẩu, Hà Hồi rồi tấn công Ngọc Hồi và Đống Đa, đánh bại quân Thanh, đập tan hoàn toàn mưu đồ xâm lược của nhà Thanh.

- Sau khi chiến thắng quân Thanh, Quang Trung thiết lập vương triều mới, định đô ở Phú Xuân. Trong thời gian trị vì, ông đã ban hành nhiều chính sách tiến bộ nhằm ổn định và phát triển đất nước, như ban Chiếu khuyến nông, Chiếu khuyến học, Chiếu cầu hiền,...

Vận dụng 2 trang 52 Chuyên đề Lịch Sử 11: Tìm hiểu các hoạt động tôn vinh một số danh nhân tiêu biểu ở địa phương em (tỉnh/huyện) sinh sống và chia sẻ với bạn.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Một số hoạt động tôn vinh danh nhân Nguyễn Huệ của nhân dân tỉnh Bình Định:

+ Sử dụng tên của danh nhân để đặt tên cho các đường phố, trường học, viện bảo tàng,…

+ Lập đền thờ để tưởng nhớ công lao của danh nhân (ví dụ: đền thờ Tây Sơn Tam Kiệt ở thị trấn Phú Phong, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định,…).

+ Tổ chức các lễ hội để vinh danh, tưởng nhớ công lao của danh nhân (ví dụ: Lễ hội Đống Đa Tây Sơn được tổ chức vào ngày mùng 4, mùng 5 tết âm lịch hằng năm; Lễ giỗ vua Quang Trung được tổ chức vào ngày 29/7 âm lịch hằng năm,…)

+ Hằng năm, tổ chức việc bình xét và trao giải thưởng Quang Trung cho các học sinh (quê ở Bình Định) có thành tích học tập xuất sắc.

+ …

Xem thêm các bài giải Chuyên đề Lịch sử 11 sách Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

IV. Cuộc đấu tranh vì hòa bình của nhân dân thế giới trong và sau chiến tranh lạnh

I. Khái quát về danh nhân trong lịch sử dân tộc

II. Một số nhà chính trị nổi tiếng của Việt Nam thời cổ - trung đại

III. Một số danh nhân quân sự Việt Nam

IV. Một số danh nhân văn hóa Việt Nam

Xem thêm các chuyên đề Lịch sử 11 Kết nối tri thức khác:

Chuyên đề 1: Lịch sử nghệ thuật truyền thống Việt Nam

Chuyên đề 2: Chiến tranh và hòa bình trong thế kỉ XX