Chuyên đề Lịch sử 10 (Cánh diều) Một số bản hiến pháp của Việt Nam từ năm 1946 đến nay

Giải bài tập Chuyên đề Lịch sử 10 Phần 4: Một số bản hiến pháp của Việt Nam từ năm 1946 đến nay

1. Sự ra đời của các bản hiến pháp từ năm 1946 đến nay

Câu hỏi trang 50 Chuyên đề Lịch sử 10: Đọc thông tin và tư liệu hãy nêu bối cảnh ra đời của các bản hiến pháp trong lịch sử Việt Nam.

Trả lời:

- Bối cảnh ra đời của Hiến pháp năm 1946:

+ Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ngày 3/9/1945, phiên họp đầu tiên của Chính phủ đã xác định xây dựng hiến pháp dân chủ là một trong những nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ.

+ Ngày 9/11/1946, tại kì họp thứ hai Quốc hội khoá I đã thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Bối cảnh ra đời của Hiến pháp năm 1959:

+ Từ năm 1954, sau khi cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, miền Bắc đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, miền Nam tiếp tục đấu tranh hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. => Tình hình và nhiệm vụ cách mạng mới đặt ra yêu cầu phải bổ sung, sửa đổi Hiến pháp năm 1946.

+ Ngày 31/12/1959, tại kì họp thứ 11, Quốc hội khoá I đã thống nhất thông qua bản Hiến pháp sửa đổi thay thế cho Hiến pháp năm 1946.

- Bối cảnh ra đời của Hiến pháp năm 1980:

+ Sau Đại thắng Mùa xuân năm 1975, cả nước bước vào thời kì xây dựng chủ nghĩa xã hội.

+ Ngày 18/12/1980, tại kì họp thứ 7 Quốc hội khoá VỊ đã nhất trí thông qua Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Bối cảnh ra đời của Hiến pháp năm 1992:

+ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 12/1986) đề ra đường lối đổi mới. Công cuộc đổi mới đất nước đặt ra yêu cầu cần có một bản hiến pháp mới.

+ Ngày 15/4/1992, tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khoá VIII đã nhất trí thông qua Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Bối cảnh ra đời của Hiến pháp năm 2013:

+ Sau 20 năm thực hiện Hiến pháp năm 1992, Việt Nam có nhiều biến đổi về kinh tế, xã hội, một số nội dung của Hiến pháp năm 1992 không còn phù hợp.

+ Ngày 28/11/2013, Quốc hội đã thông qua bản hiến pháp mới (Hiến pháp năm 2013).

2. Một số điểm chính của các bản hiến pháp Việt Nam

Câu hỏi trang 50 Chuyên đề Lịch sử 10: Đọc thông tin hãy nêu những điểm chính của các bản hiến pháp trong lịch sử Việt Nam.

Trả lời:

- Những điểm chính của các bản hiến pháp trong lịch sử Việt Nam:

+ Xác định những vấn đề cơ bản và quan trọng nhất của đất nước, như chế độ chính trị, bản chất nhà nước, tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước ở trung ương và địa phương, quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, chính sách phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội…

+ Thể hiện những quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với từng giai đoạn phát triển của đất nước.

+ Thể hiện tính dân chủ và quyền lực của nhân dân.

3. Một số bản hiến pháp tiêu biểu

Hiến pháp năm 1946

Câu hỏi trang 50 Chuyên đề Lịch sử 10: Đọc thông tin hãy nêu một số nét chính và phân tích ý nghĩa của Hiến pháp năm 1946.

Trả lời:

- Hiến pháp năm 1946 gồm có 7 chương, 70 điều

- Một số nội dung chính trong Hiến pháp 1946:

+ Ghi nhận thành quả của Cách mạng tháng Tám 1945. Xóa bỏ chế độ quân chủ và chinh quyền thực dân.

+ Khẳng định quyền bình đẳng và nghĩa vụ công dân.

+ Quy định nước Việt Nam là nước dân chủ cộng hoà. Trong cơ cấu hệ thống chính trị: Nghị viện nhân dân là cơ quan có quyền cao nhất; Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất của toàn quốc, Chính phủ gồm có: Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch nước và Nội các; Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố, thị xã hoặc xã cử ra Uỷ ban hành chính,...

- Ý nghĩa của Hiến pháp 1946:

+ Là sự khẳng định chủ quyền pháp lí, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam.

+ Đặt nền tảng cho tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước.

Hiến pháp năm 1992

Câu hỏi trang 51 Chuyên đề Lịch sử 10: Đọc thông tin hãy nêu một số nét chính của Hiến pháp năm 1992.

Trả lời:

- Hiến pháp năm 1992 gồm 12 chương, 147 điều.

- Một số nội dung chính trong Hiến pháp 1992:

+ Quy định cụ thể về chế độ chính trị; cơ cấu, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước…

+ Thể chế hoá mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lí, nhân dân làm chủ,...

- Ý nghĩa của Hiến pháp 1992: là cơ sở chính trị-pháp lí quan trọng để thực hiện công cuộc đổi mới đất nước.

Hiến pháp năm 2013

Câu hỏi trang 52 Chuyên đề Lịch sử 10: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 3.6 hãy phân tích điểm mới của Hiến pháp năm 2013.

Trả lời:

- Những điểm mới của Hiến pháp năm 2013:

+ Tư tưởng dân chủ được cụ thể hóa bằng quyền làm chủ của người dân về mọi mặt, nghiêm trị các hành động xâm phạm lợi ích của nhân dân

+ Cơ cấu nhà nước xác định rõ tính phần quyền giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp.

+ Kĩ thuật lập hiến: cấu trúc chặt chẽ gồm 11 chương 120 điều; diễn đạt rõ ràng, minh bạch.

Câu 1 trang 52 Chuyên đề Lịch sử 10: Điền thông tin chính về đặc điểm mô hình nhà nước quân chủ Việt nam vào bảng dưới dây.

 

Tổ chức bộ máynhà nước	Đặc điểm
Thời Lý (1009-1225)	?
Thời Trần (1226-1400)	?
Thời Lê sơ (từ sau năm 1460)	?
Thời Nguyễn (từ sau năm 1832)	?

Trả lời:

Tổ chức bộ máynhà nước	Đặc điểm
Thời Lý (1009 - 1225)	- Nhà nước quân chủ chuyên chế mang tính quý tộc:
Thời Trần (1226 - 1400)	- Nhà nước quân chủ chuyên chế mang tính quý tộc
Thời Lê sơ(từ sau năm 1460)	- Nhà nước quân chủ chuyên chế tập quyền mang tính quan liêu
Thời Nguyễn(từ sau năm 1832)	- Nhà nước quân chủ chuyên chế tập quyền cao độ mang tính quan liêu.

Câu 2 trang 52 Chuyên đề Lịch sử 10: Hoàn thiện bảng dưới đây về vai trò của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong kháng chiến chống ngoại xâm và xây dựng đất nước giai đoạn 1945-1976.

Vai trò Thời gian	Trong kháng chiến chống ngoại xâm	Trong xây dựng đất nước
1945 - 1946
1946 - 1954
1954 - 1975
1975 - 1976

Trả lời:

Vai trò Thời gian	Trong kháng chiến chống ngoại xâm	Trong xây dựng đất nước
1945 - 1946	- Lãnh đạo nhân dân đấu tranh chống thù trong giặc ngoài, tích cực chuẩn bị và tiến hành kháng chiến chống thực dân Pháp.	- Giải quyết “giặc đói”, “giặc dốt”, khó khăn về tài chính.
1946 - 1954	- Tổ chức thắng lợi cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp.	- Tổ chức chính phủ kháng chiến, xây dựng nền kinh tế kháng chiến, thiết lập quan hệ ngoại giao với nhiều nước, xây dựng nền văn hóa - giáo dục mới.
1954 - 1975	- Tổ chức thắng lợi cuộc kháng chiến toàn quốc chống Mỹ, cứu nước.	- Hoàn thành cải cách ruộng đất, bước đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, chi viện cho miền Nam
1975 - 1976		- Hoàn thành thống nhất đất nước về mặt nhà nước.

Câu 3 trang 52 Chuyên đề Lịch sử 10: Trên cơ sở sưu tầm tư liệu về Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ, hãy chỉ ra một số điều khoản theo em vẫn có giá trị trong đời sống xã hội hiện đại.

Trả lời:

Một số điều khoản trong Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ vẫn còn giá trị trong đời sống xã hội hiện đại:

- Một số điều khoản trong Quốc triều hình luật:

+ Điều 338: “những nhà quyền thế mà ức hiếp để cưới con gái lương dân thì xử phạt, biếm hay đồ”

+ Điều 388: Con gái được quyền chia tài sản như con trai

=> Ý nghĩa: bảo vệ quyền lợi của người phụ nữ

+ Điều 79: “sứ thần đi ra nước ngoài hay sứ thần nước ngoài vào trong nước mà trò chuyện riêng hoặc lấy của hối lộ mà tiết lộ công việc của nhà nước đều bị chém. Các vị chánh, phó sứ và các nhân viên cùng đi, biết mà cố ý dung túng thì cũng cùng một tội. Nếu không biết thì được giảm tội” => Ý nghĩa: bảo vệ độc lập, chủ quyền của quốc gia, dân tộc.

+ Điều 707: “Ngục giám vô cớ hành hạ tù nhân đến bị thương thì xử theo luật đánh người bị thương. Nếu xén bớt áo quần, cơm, đồ ăn của tù nhân thì căn cứ vào việc bớt xén đó kết tội ăn trộm; hoặc bởi đánh đập, bớt cơm mà tù nhân chết thì bị xử đồ hay lưu. Ngục quan và giám ngục quan biết sự việc không tố giác thì cũng bị tội trên, nhưng được giảm một bậc” => Ý nghĩa: thể hiện tính nhân đạo đối với những người phạm tội.

+ Điều 294: “Ở những phường hẻm hay trong kinh thành hoặc ở hương thôn, xã có người bệnh tật không ai nuôi nấng, nằm ở dọc đường sá, cầu, điếm, chùa, quán thì cho phép quan bản phường xã đó dựng lều cho họ ở, chăm sóc che chở, cấp cơm cháo, thuốc men cứu sống họ, không được bỏ mặc họ rên rỉ, khốn khổ. Không may kẻ ấy chết thì trình quan trên, liệu bề chôn cất, không được để hài cốt phơi bày ra đó. Nếu trái lệnh này thì quan phường xã bị biếm hay bị bãi chức…” => Ý nghĩa: thể hiện sự quan tâm,tính nhân đạo của nhà nước đối với những người có hoàn cảnh khó khăn, không có nơi nương tựa

- Một số điều khoản trong Hoàng Việt luật lệ

+ Điều 369: “Lão, ấu bất khảo tấn” => Ý nghĩa: không được tra tấn người già và trẻ nhỏ

+ Điều 312: quan lại nhận tiền thì tuỳ theo tang vật mà định tội từ thu hồi sắc vua ban đến cách chức => Ý nghĩa: phòng chống tham nhũng

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Câu 4 trang 52 Chuyên đề Lịch sử 10: Sưu tầm tư liệu và giới thiệu về thành tựu của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập.

Trả lời:

- Một số thành tựu của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập:

+ Năm 1995, Việt Nam gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Hoa Kì.

+ Việt Nam 2 lần đắc cử vị trí Ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (năm 2008 – 2009 và 2020 – 2021).

+ Năm 2008, Việt Nam  đã ra khỏi nhóm nước và vùng lãnh thổ thu nhập thấp để gia nhập nhóm nước và vùng lãnh thổ thu nhập trung bình thấp, đất nước thoát khỏi tình trạng kém phát triển.

+ Năm 2020, Việt Nam có quan hệ hữu nghị hợp tác với 189 quốc gia, trong đó có 17 nước đối tác chiến lược và 13 nước đối tác toàn diện, có quan hệ kinh tế với hơn 230 nền kinh tế, đã kỉ 15 hiệp định thương mại tự do (FTA), Việt Nam đảm nhận vai trò là Chủ tịch ASEAN, Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

+ Năm 2020, dù chịu nhiều tác động của đại dịch Covid-19, song nền kinh tế Việt Nam vẫn đạt mức tăng trưởng 2.91% - thuộc nhóm những quốc gia có mức tăng trưởng cao nhất thế giới.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Câu 5 trang 52 Chuyên đề Lịch sử 10: Hãy lựa chọn một số trong số các điều cụ thể của Hiến pháp năm 2013 để tuyên truyền, vận động người thân thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân.

Trả lời:

(*) Bài tham khảo 1:

- Tuyên truyền vận động người dân thực hiện quyền và nghĩa vụ bầu cử

- Hình thức thực hiện: vẽ tranh cổ động

(*) Bài tham khảo 2:

- Tuyên truyền vận động người dân thực hiện nghĩa vụ bảo vệ môi trường

- Hình thức thực hiện: vẽ tranh cổ động

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Xem thêm lời giải bài tập Chuyên đề Lịch sử lớp 10 Cánh diều với cuộc sống hay, chi tiết khác:

I. Nhà nước và pháp luật trong lịch sử Việt Nam (trước năm 1858)

II. Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1945 – 1976)

III. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam từ năm 1976 đến nay

I. Thông sử và lịch sử theo lĩnh vực

II. Một số lĩnh vực của lịch sử Việt Nam