Bố cục Sự sống và cái chết hay, chính xác nhất - Kết nối tri thức

Bố cục Sự sống và cái chết - Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức

Bài giảng Ngữ văn 10 Sự sống và cái chết - Kết nối tri thức

A. Bố cục Sự sống và cái chết

Chia văn bản thành 4 phần

- Đoạn 1: Từ đầu đến “các loài theo thời gian”: Khái quát về lịch sử sự sống trên Trái Đất.

- Đoạn 2: Tiếp theo đến “làm bạn sợ cứng người”: Sự sống trên Trái Đất cách đây 3 tỉ năm và 140 triệu năm thông qua sự có mặt của các sinh vật.

- Đoạn 3: Tiếp theo đến “các loài chiếm giữ”: Sự ra đời và tuyệt chủng của một số sinh vật.

- Đoạn 4: Còn lại: Tìm ra nguyên nhân vì sao các loài tiến hóa và tự hoàn thiện.

B. Nội dung chính Sự sống và cái chết

Văn bản khái quát về lịch sử sự sống trên Trái Đất. Sự sống trên Trái Đất cách đây 3 tỉ năm và 140 triệu năm thông qua sự có mặt của các sinh vật. Sự ra đời và tuyệt chủng của một số sinh vật. Cuối cùng tác giả tìm ra nguyên nhân vì sao các loài tiến hóa và tự hoàn thiện.

C. Tóm tắt tác phẩm Sự sống và cái chết

Văn bản bàn về sự sống và cái chết của muôn loài trên Trái Đất, thông qua việc tái hiện tiến trình phát triển của các loài sinh vật, bài viết chỉ ra sự song hành của sự sống và cái chết cũng như ý nghĩa của cái chết đối với sự sống.

D. Tác giả, tác phẩm Sự sống và cái chết

I. Tác giả

- Trịnh Xuân Thuận sinh ngày 20 tháng 8 năm 1948 là nhà khoa học người Mỹ gốc Việt trong lĩnh vực vật lý thiên văn, ông đồng thời là một nhà văn đã viết nhiều quyển sách có giá trị cao về vũ trụ học và về những suy nghĩ của bản thân trong mối tương quan giữa khoa học và Phật giáo. 

- Giáo sư Trịnh Xuân Thuận đã được độc giả trong nước biết đến qua những tác phẩm nổi tiếng đã được dịch ra tiếng Việt như: Giai điệu bí ẩn, Trò chuyện với Trịnh Xuân Thuận, Hỗn độn và hài hòa, Cái vô hạn trong lòng bàn tay (Từ Big Bang đến giác ngộ), Những con đường của ánh sáng, Nguồn gốc…

II. Tác phẩm văn bản Sự sống và cái chết

1. Thể loại: Văn bản thông tin

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Trích Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao

3. Phương thức biểu đạt: Nghị luận

4. Tóm tắt văn bản Sự sống và cái chết

Văn bản trình bày những vấn đề về sự sống trên Trái Đất

5. Bố cục văn bản Sự sống và cái chết

- Đoạn 1: Từ đầu đến “các loài theo thời gian”: Lịch sử sự sống trên Trái Đất diễn ra đồng thời theo hai hướng dọc và ngang.

- Đoạn 2: Tiếp theo đến “làm bạn sợ cứng người”: Theo thời gian, các sinh vật ngày càng tiến hóa nhiều và đa dạng.

- Đoạn 3: Tiếp theo đến “các loài chiếm giữ”: Sự xuất hiện của các dạng động vật mới

- Đoạn 4: Còn lại: Lý do các loài sinh vật tiến hóa và tự hoàn thiện.

6. Giá trị nội dung văn bản Sự sống và cái chết

- Văn bản đã giúp nhận ra sự hữu hạn và nhỏ bé của con người trong lịch sử sự sống của Trái Đất.

- Văn bản giúp người đọc suy ngẫm nhiều hơn đến ý nghĩa của cuộc sống, và bản thân cần làm gì để duy trì sự sống.

7. Giá trị nghệ thuật văn bản Sự sống và cái chết

- Lập luận chặt chẽ, lí lẽ dẫn chứng sắc bén, chính xác cụ thể.

- Ngôn ngữ khoa học chính xác dễ hiểu

- Văn phong cô động, xúc tích

E. Đọc tác phẩm Sự sống và cái chết

1. Lịch sử sự sống trên Trái Đất diễn ra đồng thời theo hai hướng dọc và ngang. Hướng dọc được thể hiện bằng sự phức tạp ngày càng tăng theo tuổi Trái Đất (cơ thể con người phức tạp hơn rất nhiều so với một vi khuẩn đơn bào). Hướng ngang được thể hiện bởi sự đa dạng đáng kinh ngạc của sự sống và sự đa dạng hoá ngày càng lớn của các loài theo thời gian.

2. Chúng ta hãy về thăm Trái Đất cách đây 3 tỉ năm: các bạn sẽ chỉ gặp các vi khuẩn và vi khuẩn cổ sinh. Các sinh vật lúc đó chưa tiến hoá nhiều và cũng chưa đa dạng. Ngược trở lại 500 triệu năm: bạn vẫn thấy hai dạng vi khuẩn, nhưng bạn cũng còn thấy vô số tảo, bọt biển, rêu và nấm, một ít sâu bọ, bọ ba thuỳ, tôm, cua và động vật nhuyễn thể. Du hành ngược về 140 triệu năm, thì toàn bộ thế giới nhỏ bé này vẫn ở đó để đón tiếp bạn (trừ loài bọ ba thuỳ), nhưng hơn thế, các bạn còn được chiêm ngưỡng cảnh tượng đa sắc của hoa và những cánh bướm tung tăng, được nghe tiếng vo ve của ong tiếng chim hót ru, thích thú với sự phát triển của các loại cá trong biển, và loáng thoáng thấy những động vật có vú nhỏ nhoi len lỏi trong rừng rậm. Nhưng khủng long ăn thịt và thằn lằn tiền sử lảng vảng trong khung cảnh sẽ làm bạn sợ cứng người.

3. Sự xuất hiện của các dạng động vật mới có khả năng thích nghi hơn không nhất thiết đồng nghĩa với sự đào thải các dạng kém tiến hoá hơn. Tất cả đều có chỗ cho mình. Bên cạnh các sinh vật đơn bào như trùng đế giày và các loại động vật nguyên sinh khác, còn có các động vật đa bào như nhím biển và sứa, chim đại bàng và chim hoạ mi, chuột và con người. Nhưng điều đó cũng không có nghĩa là một loài nào đó, khi đã sinh ra, sẽ tồn tại mãi mãi. Một số cành hoặc nhánh của cây đời sẽ bị cắt cụt, và có những loài bị tuyệt chủng hoàn toàn. Chẳng hạn, loài bọ ba thuỳ đã không chống chọi được cái lạnh khủng khiếp bao trùm Trái Đất vào cuối kỉ Péc-mi (Permi), và một tiểu hành tinh điên rồ đến đâm vào Trái Đất cách đây 65 triệu năm đã kết liễu loài khủng long. Sự tuyệt chủng này đã giải phóng các ổ sinh thái để chúng nhanh chóng được các loài khác chiếm giữ.

4. Các loài tiến hoá và tự hoàn thiện dần bởi vì chúng phải đấu tranh để sinh tồn và bởi vì cái chết đang chờ chúng ở cuối con đường. Cái chết cho phép sự sống tiến lên. Nó là một phần không thể tách rời của sự sống. Nó nằm trong trật tự của vạn vật. Gần như lúc nào cũng vậy, trước cái chết và sự đe doạ tuyệt

chủng, sự sống đã chứng tỏ một sức đề kháng mãnh liệt và bật dậy bằng cách thể hiện một súc sáng tạo mới để tìm lời giải cho các vấn đề gặp phải. Tình hình hoàn toàn khác với các vật vô sinh: sở dĩ các hạt cơ bản và các nguyên tử không tiến hoá, chính là bởi vì chúng không cần đấu tranh sinh tồn, vì chúng không bị đe doạ tuyệt chủng, và bởi vì chúng không phải tuân theo chọn lọc tự nhiên. Một hạt ánh sáng được tạo ra 300 000 năm sau Bích Beng (Big Bang) có chính xác các đặc điểm của một hạt ánh sáng sinh ra ngày nay, 13,7 tỉ năm sau vụ nổ khởi thuỷ.

F. Ý nghĩa nhan đề tác phẩm Sự sống và cái chết

Đề cập đến sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất, lịch sử hình thành và sự đa dạng của các loài sinh vật.

Xem thêm các bài Bố cục Ngữ văn lớp 10 sách Kết nối tri thức hay, ngắn gọn khác:

Bố cục Nghệ thuật truyền thống của người Việt

Bố cục Phục hồi tầng ozone Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu

Bố cục Tính cách của cây

Bố cục Về chính chúng ta

Bố cục Con đường không chọn