Bài thu hoạch BDTX Giáo viên tiểu học Module 4 (Môi trường dạy học lớp ghép)

Bài thu hoạch BDTX Giáo viên tiểu học Module 4

(Môi trường dạy học lớp ghép)

1. Môi trường học tập lớp ghép

* Lớp ghép:

Dạy học lớp ghép (DHLG) là một hình thức tổ chức dạy học mà một GV có trách nhiệm tổ chức dạy học cho HS ở hai hay nhiều trình độ khác nhau đạt đến những mục tiêu giáo dục đã đặt ra. Như vậy, LG là lớp học gồm HS ở các trình độ (TĐ) khác nhau và trong mỗi lớp có hai hay vài nhóm trình độ (NTĐ) khác nhau. Hình thức dạy học LG khác với hình thức tổ chức dạy học phổ biến ở nước ta hiện nay ở chỗ trong mỗi LG có một GV, cùng một lúc dạy HS ở các TĐ khác nhau. Định nghĩa trên cũng nhấn mạnh rằng người GV cùng một lúc phải tổ chức cho HS các NTĐ học tập. Hơn nữa, khái niệm này cũng làm rõ đặc điểm của LG về sự đa dạng của mục tiêu giáo dục của HS ở các NTĐ khác nhau. Do vậy, có rất nhiều yêu cầu đặt ra cho người GV dạy LG trong công tác tổ chức dạy học Dạy học LG ở nước ta đã có lịch sử khá lâu dài. Ngày nay, các LG chủ yếu được thấy ở những vùng xa xôi hẻo lánh, dân cư thưa thớt với đa số HS là người dân tộc thiểu số. Các LG được thành lập ở những thôn xóm, bản làng để thu hút trẻ em trong độ tuổi đi học trong cộng đồng đến trường học mà không phải đi xa nên tránh được những rủi ro trên quãng đường đi học cho các em. Trong hoàn cảnh thiếu GV, thiếu phòng học, tổ chức cho các trẻ em ở một vài NTĐ cùng học với nhau trong một lớp do một GV quản lí được coi là hình thức tổ chức dạy học tiết kiệm và phù hợp nhất. Trong những năm qua, LG đã góp phần thực hiện mục tiêu Giáo dục cho mọi người cũng như mục tiêu Phổ cập giáo dục tiểu học cho trẻ em những vùng khó khăn. Lớp ghép có thể gồm 2, 3, 4 hay thậm chí 5 NTĐ cùng học với nhau, nhưng phổ biến là các lớp ghép có 2 NTĐ. Các LG có thể gồm các NTĐ sát nhau như LG 1+2, 1+2+3, 2+3 hoặc 3+4+5; cũng có LG gồm các NTĐ không liền nhau, ví dụ: 1+4, 2+5 hoặc 1+2+4. Trong thực tế, các LG gồm các NTĐ liền nhau đầu tiểu học chiếm tỉ lệ cao nhất.

Lớp học gồm học sinh có hai hay nhiều trình độ khác nhau do một giáo viên giảng dạy. Được hình thành chủ yếu ở cấp tiểu học. LG ở Việt Nam đã có một lịch sử lâu đời. Trong nền giáo dục phong kiến, đã tồn tại hình thức LG sơ khai, một thầy đồ chịu trách nhiệm giảng dạy cho nhiều học trò có các trình độ khác nhau. Ngày nay, LG vẫn tồn tại ở các nước phát triển như Nga, Hoa Kì, Ôxtrâylia... Đã đóng góp quan trọng trong việc thực hiện phổ cập giáo dục tiểu học.

*Môi trường dạy học tích cực ở lớp ghép

Trong LG, HS ở các NTĐ khác nhau nên có độ tuổi khác nhau và khả năng khác nhau. Vì thế, môi trường LG có những đặc điểm của một xã hội hay một gia đình: có người lớn tuổi hơn, có người ít tuổi hơn, có người có khả năng hơn và có người kém hơn cùng hoạt động và sinh hoạt chung. Chính những đặc điểm này sẽ tạo điều kiện để khuyến khích các em quan tâm, giúp đỡ và hỗ trợ lẫn nhau trong học tập và trong cuộc sống. Trong LG ở nước ta, các nhóm HS ở những TĐ khác nhau nên các em theo học những chương trình và mục tiêu riêng, do vậy nhiệm vụ học tập và các hoạt động của HS trong cùng một LG cũng khác nhau. Chính sự đa dạng này đòi hỏi LG phải được trang bị những nguồn tài liệu và đồ dùng dạy học hết sức phong phú để đáp ứng được các nhu cầu đa dạng của HS. Trong LG một GV có trách nhiệm chuyên môn đối với một vài NTĐ khác nhau nên người GV không thể cùng một lúc giảng dạy trực tiếp cho tất cả các nhóm mà phải phối hợp tổ chức đan xen các hoạt động dạy của thầy với các hoạt động độc lập của trò. Môi trường LG là nơi những kĩ năng học tập tự lập của HS phải được hình thành và rèn luyện từ rất sớm.

- Môi trường học tập thân thiện ở LG có hiệu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm môi trường vật chất và môi trường tinh thần.

- Môi trường vật chất là toàn bộ không gian diễn ra quá trình dạy-học mà ở đó có bảng, bàn, ghế, ánh sáng, âm thanh, không khí...).

- Môi trường tinh thần gồm các mối quan hệ: GV, HS, nhà trường, cộng đồng.

- Các yếu tố trong môi trường vật chất và môi trường tinh thần liên hệ chặt chẽ với nhau trong môi trường học tập thân thiện ở LG.

- Môi trường tập huấn của chúng ta cũng như vậy, cần đảm bảo cả về yêu cầu vạt chất lẫn tinh thần.

Một số cách sắp xếp chỗ ngồi của HS và GV tạo nên môi trường học tập thân thiện ở lớp ghép

2- HS ngồi quay về một hướng theo hình chữ U

3- HS ngồi hướngvào nhau theo nhóm nhỏ

1- HS ngồi quay về một hướng đối diện với GV

Lĩnh vực vật chất:

Đảm bảo cơ sở vật chất phòng học theo quy định.

Sử dụng không gian phòng học hợp lí, cụ thể:

+ Bàn ghế phù hợp, ngay ngắn;

+ Đồ dùng được sắp xếp gọn gàng, đủ tài liệu, sách vở;

+ Lớp học sáng sủa, đường ra vào dễ dàng và thông thoáng;

+ Lớp học sạch sẽ, gọn gàng;

+ Lớp học được trang trí và trưng bày bằng các đồ dùng dạy học tích cực tự làm của GV và sản phẩm của HS;

+ Thay đổi cách trang trí theo bài học trong tuần...

Lĩnh vực tinh thần:

Các lĩnh vực liên quan đến HS mà GV cần biết:

Lĩnh vực gia đình

Làm thế nào để có môi trường sạch sẽ, ngăn nắp?

Để có môi trường lớp học sạch sẽ, ngăn nắp GV cần chú ý:

- Nâng cao ý thức trách nhiệm của tất cả các thành viên liên quan: GV, HS, cha mẹ HS;

- Phân công cụ thể các việc hằng ngày; nêu rõ nhiệm vụ của HS trong việc giữ gìn lớp học sạch sẽ, ngăn nắp;

- Tận dụng sự giúp đỡ hiệu quả của cộng đồng.

2. Không gian hoạt động của giáo viên và học sinh

Không gian phòng học

- Tận dụng không gian phòng học (trang trí ảnh, đồ dùng dạy học, bài làm tốt của HS; bố trí các góc bộ môn hợp lý; sắp xếp bàn ghế theo cách tổ chức các hoạt động) là một yếu tố quan trọng để kích thích, lôi cuốn trẻ đến trường và học có hiệu quả.

- Không gian phòng học cần thường xuyên thay đổi (trừ những quy định treo ảnh lãnh tụ, 5 điều Bác Hồ dạy, ...) để tạo nên nét tươi mới, sức hấp dẫn đối với HS và đảm bảo phù hợp với từng môn học và từng thời gian sử dụng.

- Sự an toàn cho HS cũng rất cần được chú ý (vật treo phải chắc chắn, không rơi; vật bày phải gọn gàng, không cản trở hoạt động của HS...)

3. Tổ chức thiết bị, đồ dùng trong phòng học ở lớp ghép

Lĩnh vực vật chất:

Đảm bảo cơ sở vật chất phòng học theo quy định.

sử dụng không gian phòng học hợp lí, cụ thể:

+ Bàn ghế phù hợp, ngay ngắn;

+ Đồ dùng được sắp xếp gọn gàng, đủ tài liệu, sách vở;

+ Lớp học sáng sủa, đường ra vào dễ dàng và thông thoáng;

+ Lớp học sạch sẽ, gọn gàng;

+ Lớp học được trang trí và trưng bày bằng các đồ dùng dạy học tích cực tự làm của GV và sản phẩm của HS;

+ Thay đổi cách trang trí theo bài học trong tuần.

Sắp xếp thiết bị, đồ dùng trong phòng học nhằm mục đích gì?

- Quy định những nơi nào của phòng học (thường là tường) là thích hợp để trưng bày những sơ đồ, họa đồ, bài viết, tranh vẽ của HS.

- Lựa chọn những góc bộ môn: chỗ để các mô hình, thiết tham bị; chỗ để đồ dùng tự làm của GV, HS. Góc để sách, tài liệu khảo, khu vực đọc... tùy theo hình thể kích thước của phòng học, người sử dụng và số lượng nhóm HS và những mục tiêu cần đạt, có thể có những cách sắp xếp khác nhau.

- Các mảng tường: dùng để trang trí các góc bộ môn. Tùy từng hoạt động, từng chủ điểm, từng môn học và điều kiện có thể trang trí lên tường:

+ Các loại tranh ảnh in.

+ Những bảng biểu, sơ đồ, mô hình do HS, GV, cha mẹ HS. Sưu tầm hoặc tự làm.

+ Vị trí, màu sắc treo các đồ dùng: Đồ dùng nào sử dụng lâu dài treo lên cao, đồ dùng theo chủ đề treo ở nơi thích hợp để dễ tháo gỡ, thay đổi. Màu sắc cần đảm bảo tính mĩ thuật và vệ sinh học đường

Các góc bộ môn

+ Góc Toán

+ Góc Tiếng Việt

+ Góc Tự nhiên và Xã hội

+ Góc các bộ môn

Bảng: Trong phòng học bảng đen được đặt ở vị trí sao cho:

+ HS dễ quan sát.

+ GV và HS sử dụng tối đa diện tích của bảng.

+ Mỗi NTĐ cần có một bảng

- Tủ, giá sách: + Tủ nên đặt ở góc phòng.

+ Giá sách đặt ở nơi gần cửa sổ.

+ Đồ dùng, tài liệu, hồ sơ để trong tủ và giá cần được sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp thuận tiện cho việc sử dụng.

Bàn, hòm để thiết bị dạy - học:

Một số bàn kê dưới mảng tường của các góc bộ môn để trưng bày những sản phẩm tự làm, thiết bị dành cho môn học đó. Sản phẩm trưng bày cần có nhãn ghi tên. Một số bàn kê ở góc phòng để đặt hòm thiết bị ứng với từng tiết học.

Thực hành xây dựng môi trường dạy học tích cực lớp ghép ở một số giờ học:

Trong giờ học này mỗi NTĐ có nhiệm vụ khác nhau, vì vậy cần tạo cho mỗi nhóm một khoảng không gian phù hợp với các hoạt động sẽ diễn ra cùng một thời gian trong môi trường học tập LG. Việc sắp xếp không gian bao gồm: sắp đặt đồ dùng dạy - học, thiết bị theo nội dung môn học ở các góc bộ môn cần được tiến hành trước giờ dạy và đúng với nội dung bài học của các NTĐ.

4. Môi trường dạy học tích cực lớp ghép ở một số giờ học

Trong giờ học này mỗi NTĐ có nhiệm vụ khác nhau, vì vậy cần tạo cho mỗi nhóm một khoảng không gian phù hợp với các hoạt động sẽ diễn ra cùng một thời gian trong môi trường học tập LG. Việc sắp xếp không gian bao gồm: sắp đặt đồ dùng dạy - học, thiết bị theo nội dung môn học ở các góc bộ môn cần được tiến hành trước giờ dạy và đúng với nội dung bài học của các NTĐ.

1. Môi trường học tập LG bao gồm môi trường vật chất và môi trường tinh thần.

- Môi trường vật chất là toàn bộ không gian diễn ra quá trình dạy - học mà ở đó có bảng, bàn, ghế, ánh sáng, âm thanh, không khí... .

- Môi trường tinh thần gồm các mối quan hệ: GV, HS, nhà trường, cộng đồng.

- Các yếu tố trong môi trường vật chất và môi trường tinh thần liên hệ chặt chẽ với nhau trong môi trường học tập LG.

Sơ đồ: Môi trường vật chất lớp ghép 3 trình độ

* Môi trường tinh thần trong môi trường dạy học LG bao gồm

GV: Là yếu tố bên ngoài ảnh hưởng trực tiếp tới HS trong quá trình học tập. GV điều chỉnh mối quan hệ của mình trên mối quan hệ mật thiết, gắn bó với HS để tạo nên môi trường học tập thân thiện.

Nhà trường: Là nơi trẻ em học về quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi cá nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho mối quan hệ tốt giữa HS với HS, HS với người lớn. Nhà trường giáo dục, dạy kiến thức, chăm lo ý thức xã hội, phát triển nhân cách cho HS.

Gia đình: Những điều kiện của gia đình ảnh hưởng nhiều đến hoạt động học tập của HS. Chất lượng của mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, giữa cha mẹ và thầy cô góp phần nâng cao chất lượng học tập của HS và kích thích thầy, cô giáo trong vai trò người hướng dẫn.

Cộng đồng: Với các truyền thống, giá trị, định hướng kinh tế, chính trị và tôn giáo ảnh hưởng gián tiếp đến việc dạy và việc học.

HS: Cá nhân, nhóm HS có ảnh hưởng đến môi trường học tập LG của HS và việc dạy của GV.

Không gian hoạt động của giáo viên và học sinh

* Môi trường dạy học lớp ghép ở một số giờ học

Trong giờ học này mỗi NTĐ có nhiệm vụ khác nhau, vì vậy, cần tạo cho mỗi nhóm một khoảng không gian phù hợp với các hoạt động sẽ diễn ra cùng một thời gian trong môi trường học tập LG.

Giờ dạy cần có thời gian cho hoạt động chung của cả lớp.

GV dạy LG có vai trò quan trọng trong việc tạo dựng môi trường học tập LG trong một phòng học cụ thể. Không gian phòng học LG được sử dụng, sắp xếp linh hoạt và phù hợp với các nhóm HS khác nhau đồng thời giúp GV tổ chức các hoạt động đa dạng một cách dễ dàng.

5. Vai trò của giáo viên trong việc xây dựng môi trường dạy học lớp ghép có hiệu quả

Trong dạy học hiện đại, người ta đề cao vai trò của người GV trong việc tổ chức, hướng dẫn hoạt động học tập của HS hơn là việc cung cấp cho HS những kiến thức có sẵn trong các sách giáo khoa hay sách hướng dẫn. Người GV giỏi là người biết đặt ra những câu hỏi, nêu ra những vấn đề và đưa ra những gợi ý hợp lí để khuyến khích HS có nhu cầu và tự giác tìm kiếm tri thức, suy nghĩ sáng tạo và thực hành những thao tác để có thể giải quyết những vấn đề được đưa ra. Hình ảnh người GV trên tay cầm cuốn sách để đọc cho HS nghe rồi chép lại đã làm hạ thấp giá trị của người GV trong dạy học. Người GV cần phải là người giúp các em chiếm lĩnh tri thức và có những kĩ năng cần thiết để vươn tới những giá trị của nhân loại. Với vai trò của người tổ chức hoạt động trong LG, GV có thể sử dụng rất nhiều các hình thức tổ chức dạy học khác nhau để đáp ứng những nhu cầu và sự phát triển khác nhau của các cá nhân. Bên cạnh hình thức trực tiếp giảng bài cho cả lớp, cho từng NTĐ, hay cho từng cá nhân, GV còn có thể tổ chức những hình thức học tập khác: một HS điều khiển cả NTĐ thực hiện một số kĩ năng nào đó; HS cùng học tập và làm những công việc với các bạn trong những nhóm nhỏ gồm hai hay một vài em; hoặc từng cá nhân HS thực hiện những nhiệm vụ được giao.