Bài 1: Trẻ em như búp trên cành (trang 5) Tiếng Việt lớp 5 Tập 1 – Cánh diều

Bài 1: Trẻ em như búp trên cành – Tiếng Việt lớp 5

Chia sẻ và đọc: Thư gửi các học sinh trang 5, 6

Tự đọc sách báo: Đọc sách báo về trẻ em, quyền của trẻ em trang 7

Viết: Viết đoạn văn giới thiệu một nhân vật văn học trang 7, 8

Câu hỏi 1 trang 7 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi

Nhân vật chính trong Chuyện con mèo dạy hải âu bay là một chú mèo có tên Giô-ba. Đó là một con mèo đen to đùng, mập ú, sống ở khu bến cảng cùng với cậu chủ nhỏ, người đã cứu thoát nó từ miệng một con bồ nông tham ăn, khi nó còn là một chú mèo con bé tẹo. Giô-ba là con mèo biết giữ lời hứa nhất mà mình từng biết. Khi nhận lời giúp đỡ cô hải âu bị nạn, nó đã chăm lo cho quả trúng mà cô hải âu để lại, nuôi dạy cô bé hải âu con trưởng thành và tìm mọi cách để dạy cô bé bay, đua cô bé về với thế giới hải âu. Giô-ba cũng là con mèo thông minh và có trái tim nhân hậu nhất. Nó đã dạy cho mình biết: Yêu thương là học cách chấp nhận sự khác biệt và không đòi hỏi người khác phải giống mình. Mình yêu quý Giô-ba, con mèo đen to đùng, mập ú, và mong muốn tìm cho riêng mình một chú mèo như Giô-ba.

Minh An

a) Qua câu mở đoạn, em hiểu đoạn văn giới thiệu nhân vật nào, trong cuốn sách nào?

b) Những câu nào cho biết chi tiết về ngoại hình và hoạt động, tính cách của nhân vật đó?

c) Câu kết đoạn thể hiện điều gì?

Trả lời:

a, Qua câu mở đoạn, em hiểu đoạn văn giới thiệu nhân vật chú mèo có tên Giô-ba, trong cuốn sách Chuyện con mèo dạy hải âu bay

b, Những câu thể hiện chi tiết về ngoại hình và hoạt động, tính cách của nhân vật:

- Đó là một con mèo đen to đùng, mập ú, sống ở khu bến cảng cùng với cậu chủ nhỏ, người đã cứu thoát nó từ miệng một con bồ nông tham ăn, khi nó còn là một chú mèo con bé tẹo.

- Giô-ba là con mèo biết giữ lời hứa nhất mà mình từng biết.

- Giô-ba cũng là con mèo thông minh và có trái tim nhân hậu nhất.

c, Câu kết đoạn thể hiện tình cảm của tác giả đối với chú mèo Giô-ba

Câu hỏi 2 trang 8 SGK Tiếng Việt lớp 5: Trao đổi với bạn về dự định giới thiệu một nhân vật trong tác phẩm (câu chuyện hoặc bộ phim, vở kịch) mà em đã đọc (đã xem):

a) Em muốn giới thiệu nhân vật nào? Đó là nhân vật trong tác phẩm nào?

b) Nhân vật đó có những đặc điểm gì?

c) Nêu cảm nghĩ của em về nhân vật đó.

Trả lời:

a) Em muốn giới thiệu nhân vật chú dế mèn. Đó là nhân vật trong tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí

b) Nhân vật đó có những đặc điểm:

- Ngoại hình: Dế Mèn có ngoại hình khỏe khoắn với đôi càng mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Đôi cánh dài kín xuống tận chấm đuôi.

- Tính cách: Dế Mèn thích bắt nạt các con vật nhỏ bé xung quanh, cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm.

c) Cảm nghĩ của em về nhân vật đó.

Em thấy Dế Mèn có vẻ đẹp ngoại hình và những nét chưa đẹp trong tính cách. Nét đẹp của Dế Mèn là có thân hình cường tráng, tính tình hiếu động, biết ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực. Bên cạnh đó, Dế Mèn còn có những nhược điểm tất yếu của tuổi mới lớn như coi trọng hình thức, kiêu ngạo, hung hăng, hay gây gổ, bắt nạt những con vật yếu đuối, thích làm bộ, ra oai với mọi người.

Nói và nghe: Trao đổi: Quyền của trẻ em trang 8, 9

Câu hỏi 1 trang 8 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc thông tin dưới đây về quyền của trẻ em:

Một số quyền của trẻ em được quy định trong Luật Trẻ em:

- Quyền được chăm sóc sức khỏe

- Quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu

- Quyền vui chơi, giải trí

- Quyền bí mật đời sống riêng tư

- Quyền được sống chung với cha, mẹ

- Quyền được bày tỏ ý kiến và hội họp

Trả lời:

Học sinh tự đọc thông tin

Câu hỏi 2 trang 8 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Chọn 1 trong 2 đề sau:

a, Trao đổi với bạn cách hiểu của em về một trong các quyền nêu trên.

b, Trao đổi với bạn về việc em mong muốn cha mẹ (hoặc người lớn) hiểu và giúp đỡ em thực hiện nguyện vọng của mình.

Trả lời:

Gợi ý

Học sinh lựa chọn đề 1

Em lựa chọn quyền được chăm sóc sức khỏe

- Em hiểu quyền được chăm sóc sức khỏe là trẻ em có quyền được chăm sóc tốt nhất về sức khỏe, được ưu tiên tiếp cận, sử dụng dịch vụ phòng bệnh và khám bệnh, chữa bệnh.

- Quyền đó có ý nghĩa là trẻ em luôn được quan tâm, ưu tiên chăm sóc về sức khỏe.

Đọc: Chuyện một người thầy trang 9, 10

Luyện từ và câu: Từ đồng nghĩa trang 11

Nhận xét 1 trang 11 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Xếp các từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau vào nhóm phù hợp:

Trả lời:

Nhóm 1: xinh xắn, đẹp, xinh

Nhóm 2: xe lửa, tàu hỏa

Nhóm 3: nhà nước, non sông, giang sơn, tổ quốc, đất nước

Nhóm 4: cho, biếu

Nhận xét 2 trang 11 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đặt một câu với động từ cho, một câu với động từ biếu. Rút ta nhận xét về cách dùng mỗi từ đó

Trả lời:

- Nay mẹ mua quà sinh nhật cho em

- Bố mẹ đã biếu bà ngoại ít bánh chưng và mứt Tết.

- Nhận xét: Các từ biếu, cho đều là chuyển vật mình đang sở hữu cho người khác mà không đổi lấy gì cả. Tuy nhiên lại khác nhau về sắc thái biểu cảm và đối tượng nói đến khi sử dụng.

+ Từ “cho” thường dùng trong trường hợp người trên/lớn tuổi hơn trao cho người dưới/nhỏ tuổi hơn biểu thị sắc thái bình thường, thân mật.

+ Từ “biếu” thường dùng trong trường hợp người dưới/ nhỏ tuổi hơn trao cho người trên/lớn tuổi hơn biểu thị sợ tôn trọng, thành kính.

Luyện tập 1 trang 11 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tìm từ đồng nghĩa với mỗi từ sau: học trò, siêng năng, giỏi.

Trả lời:

- Học trò: Học sinh, học viên, đệ tử…

- Siêng năng: cần cù, chăm chỉ, kiên trì…

- Giỏi: thông minh, xuất sắc, tài giỏi…

Luyện tập 2 trang 11 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tìm trong đoạn văn sau những từ có nghĩa giống từ mang. Theo em, việc dùng các từ ấy ở mỗi câu có phù hợp không? Vì sao?

Bạn Lê đeo trên vai chiếc ba lô con cóc đựng mấy chai nước uống, haia tay vung vẩy, vừa đi vừa hát véo von. Bạn Thưu điệu đà xách túi đàn ghi ta. Bạn Tuấn “đô vật” vác một thùng giấy đựng nước uống và đồ ăn. Hai bạn Tân và Hưng to khỏe hăm hở khiêng thứ đồ lỉnh kỉnh nhất là lều trại.

Theo sách Tiếng việt 5 (2006)

Trả lời:

- Trong đoạn văn sau những từ có nghĩa giống từ mang là: đeo, xách, vác, khiêng

- Theo em, việc dùng các từ ấy ở mỗi câu là phù hợp vì để tránh lặp từ và để phù hợp với từng ngữ cảnh, cách thức hành động.

Viết: Luyện tập viết đoạn văn giới thiệu một nhân vật văn học trang 12

Câu hỏi trang 12 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Dựa vào bài tập ở Bài viết 1, tìm ý và sắp xếp ý cho đoạn văn giới thiệu một nhân vật văn học mà em đã chọn

Trả lời:

1. - Nhân vật em định giới thiệu là chú Dế Mèn

- Đó là nhân vật trong tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí của Tô Hoài

2

Đọc: Khi bé Hoa ra đời trang 12, 13

Viết: Luyện tập viết đoạn văn giới thiệu một nhân vật văn học trang 13

Câu hỏi trang 13 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Dựa vào các ý đã tìm và sắp xếp ở bài viết 2, hãy viết đoạn văn giới thiệu một nhân vật văn học mà em yêu thích.

Trả lời:

Dế Mèn là một chú dế khỏe mạnh, cường tráng và có lối sống khoa học: “Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm”, “chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng”. Chú có thân hình cường tráng, đôi càng mẫm bóng, những vuốt ở chân và ở khoeo cứng và nhọn hoắt “chỉ cần lia qua là những ngọn cỏ đã ngã rạp xuống”…Chú ta là một chú dế tự tin, yêu đời và luôn tự hào về bản thân mình, luôn hãnh diện với bà con hàng xóm vì vẻ ngoại hình và sức mạnh của mình. Nhưng chính từ sự tự hào và tự tin thái quá của tuổi trẻ mà Dế Mèn lại trở thành kiểu tự cao, tự đắc, kiêu căng và xốc nổi. Dế Mèn đem cái sức mạnh của mình đi để chòng ghẹo hàng xóm chứ không phải là giúp đỡ. Em rất thích chú Dế Mèn vì thông qua chú em rút ra những bài học sâu sắc trong cuộc sống, đó là phải luôn biết khiêm tốn, giúp đỡ người khác và khi mắc lỗi phải biết sửa chữa lỗi lầm.

Nói và nghe: Trao đổi: Em đọc sách báo trang 14

Câu hỏi 1 trang 14 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Giới thiệu một tác phẩm (câu chuyện hoặc bài thơ, bài văn, bài báo) mà em đã đọc về trẻ em hoặc về một hoạt động bảo vệ, chăm sóc trẻ em.

Trả lời:

Bài báo. Ấm áp những tấm lòng sẻ chia 'Cơm có thịt' với trẻ vùng cao

Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), Việt Nam là một trong số 34 quốc gia trên toàn cầu đang đối mặt với gánh nặng suy dinh dưỡng cao. Trong đó, trẻ em thuộc các hộ gia đình nghèo có nguy cơ bị còi cọc cao gấp ba lần so với trẻ em từ các hộ gia đình khá giả hơn; vùng Tây Nguyên, trung du và miền núi phía Bắc - nơi có nhiều người dân tộc thiểu số - là khu vực có tỉ lệ cao nhất.

Bên cạnh các chính sách của Chính phủ như Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, trong nhiều năm qua, đã có những tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân quan tâm, chung tay đóng góp với nhiều hoạt động ý nghĩa.

Và "Một triệu bữa cơm có thịt" là một trong những chương trình thiết thực được chính thức khởi động vào tháng 9 vừa qua.

Mục tiêu của chương trình là mang tới những bữa ăn đủ dinh dưỡng, giúp các em học sinh vùng cao đi học nhiều và đều hơn, giáo viên vùng cao ít mất công sức đi vận động học sinh trở lại lớp.

Vào thời điểm hiện tại, có hơn 100 trường vùng cao, chủ yếu ở phía Bắc, với trên 10.000 em nhỏ đang nhận được hỗ trợ cải thiện bữa ăn bán trú từ chương trình, song song với các hoạt động hỗ trợ thiết thực khác.

Mới đây, chương trình "Một triệu bữa cơm có thịt" đã lan tỏa tới điểm Trường phổ thông Dân tộc tiểu học bán trú Đường Thượng (Lùng Pủng, Hà Giang) - nơi mà đường tới trường vô cùng khó khăn, trắc trở.

Trong năm học 2023 - 2024 này, Quỹ Trò nghèo vùng cao đã nhận được sự góp sức, đồng hành của thương hiệu Chin-su.

Ông Nguyễn Anh Tú - phó chủ tịch hội đồng quản lý quỹ kiêm giám đốc Quỹ Trò nghèo vùng cao - cho biết: Chương trình "Một triệu bữa cơm có thịt" cho học sinh nghèo vùng cao là một dấu ấn, một sự khởi đầu vô cùng ý nghĩa và thiết thực về sự chung tay chia sẻ của doanh nghiệp Việt vì cộng đồng.

Hôm nay "Cơm có thịt" bắt đầu lan tỏa rộng khắp tại các tỉnh vùng núi phía Bắc, Tây Nguyên... với sự chung tay của nhãn hàng Chin-su.

Câu hỏi 2 trang 14 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Trao đổi về nội dung của tác phẩm được giới thiệu

Trả lời:

a, Trong bài báo, em thích hình ảnh Chin-su tài trợ chương trình “Một triệu bữa cơm có thịt” vì đây là một hình ảnh ý nghĩa và nhân văn, qua đây nhiều trẻ em ở vùng khó khăn đã được nhận sự hỗ trợ từ mọi người.

b, Bài báo cho ta thấy Đảng và Nhà nước cùng các ban ngành đoàn thể, các doanh nghiệp luôn quan tâm đến trẻ em đặc biệt là những trường hợp khó khăn. Mọi người luôn cố gắng giúp đỡ, tạo điều kiện để cho các em đến trường trong khả năng có thể.

Đọc: Tôi học chữ trang 14, 15

Luyện từ và câu: Luyện tập về từ đồng nghĩa trang 15, 16

Câu hỏi 1 trang 15 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tìm trong mỗi đoạn văn sau các từ đồng nghĩa với từ in đậm:

a, Chúng tôi kể cho nhau nghe về mẹ của mình. Bạn Hùng quê Nam Bộ gọi mẹ là má. Bạn Hòa ở Hà Nam gọi mẹ bằng u. Bạn Thanh ở Phú Thọ gọi mẹ là bầm. Còn bạn Phước người Huế lại gọi mẹ bằng mạ.

b, Nghỉ hè, anh Trung về quê thăm Châu. Qùa của anh làm Châu mê tít. Đó là một bộ đồ chơi bác sĩ nhỏ xíu. Trong bộ đồ chơi đặc biệt đó, cái gì cũng bé. Cái ống nghe bé tí màu hồng. Cái kim tiêm tí hon đủ để không làm em búp bê sợ khi được “bác sĩ” Châu khám bệnh. Một hộp đựng thuốc nhỏ nhắn, mấy viên thuốc màu trắng tí teo rất dễ bị rơi ra. Một chiếc cắp nhiệt độ nhỏ xinh, một dụng cụ kiểm tra tai, một cây kéo và một số đồ vật be bé, xinh xắn khác mà Châu chưa kịp biết tên

Trả lời:

a, Từ đồng nghĩa với từ me: má, u, bầm, mạ

b, Từ đồng nghĩa với từ bé: bé tí, tí hon, nhỏ nhắn, tí teo, nhỏ xinh, be bé

Câu hỏi 2 trang 16 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tìm từ phù hợp trong ngoặc đơn để hoàn chỉnh đoạn văn dưới đây:

Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng – những màu vàng rất khác nhau. […] Màu lúc chín dưới đồng (vàng xuộm, vàng rực) lại. Nắng nhạt ngả màu (vàng rực, vàng hoe). […] Dưới sân, rơm và thóc (vàng khè, vàng giòn). Quanh đó, con gà, con chó cũng (vàng ối, vàng mượt).

Trả lời:

Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng – những màu vàng rất khác nhau. […] Màu lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. […] Dưới sân, rơm và thóc vàng giòn. Quanh đóm con gà, con chó cũng vàng mượt.

Câu hỏi 3 trang 16 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đặt câu nói về một người bạn của em, trong đó có sử dụng hai từ đồng nghĩa.

Trả lời:

Không chỉ em yêu quý bạn Mai mà thầy cô giáo cũng rất thương yêu bạn.

Góc sáng tạo: Nội quy lớp học trang 16

Câu hỏi 1 trang 16 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Cùng các bạn thảo luận, xây dựng Nội quy lớp học và trình bày trên khổ giấy to.

Trả lời:

Câu hỏi 2 trang 16 SGK Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Giới thiệu và bình chọn bản nội quy phù hợp nhất.

Trả lời:

Học sinh tự thực hiện

Tự đánh giá: Rất nhiều Mặt Trăng trang 17, 18