Vội vàng - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 12 - Kết nối tri thức

Tác giả tác phẩm: Vội vàng - Ngữ văn 12

I. Tác giả Xuân Diệu

- Xuân Diệu (1916-1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu

- Sau khi tốt nghiệp tú tài, ông đi dạy học tư và làm viên chức ở Mĩ Tho, sau đó ra Hà Nội sống bằng nghề viết văn.

- Tham gia Cách mạng ông hăng say hoạt động trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật

- Các tác phẩm chính:

+ 15 tập thơ, mở đầu là tập Thơ thơ

+ Một số tập văn xuôi: Phấn thông vàng.

+ Một số tập tiểu luận, phê bình nghiên cứu văn học.

- Phong cách nghệ thuật:

+ Trước Cách mạng tháng Tám Xuân Diệu là nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới

● Một sức sống mới, một nguồn cảm xúc mới: khao khát giao cảm với đời, yêu đời ham sống đến bồng bột.

● Quan niệm sống mới: sống mãnh liệt hết mình, thời gian một đi không trở lại⇒ hối thúc sống vội vàng.

● Quan niệm thẩm mĩ mới: chỉ có con người giữa tuổi trẻ tình yêu là đẹp nhất (thời xưa thiên nhiên là chuẩn mực của cái đẹp).

- Những cách tân nghệ thuật táo bạo: câu từ rất lạ rất tây.

+ Sau cách mạng tháng Tám có nhiều thay đổi.

- Vị trí:

+ Là ông Hoàng thơ tình Việt Nam

+ Là nhà thơ lớn có phong cách nghệ thuật độc đáo.

II. Tìm hiểu văn bản Vội vàng

1. Thể loại

- Tác phẩm Vội vàng thuộc thể loại: thơ tự do.

2. Xuất xứ

- Trích trong tập Thơ thơ, NXB Đời nay, Hà Nội, 1938, tr55-57.

3. Hoàn cảnh sáng tác

“Bài thơ Vội vàng” của Xuân Diệu trong tập “Thơ Thơ” (1938) là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông trước cách mạng rút. Bài thơ này thể hiện tình yêu cuồng nhiệt của tác giả đến với cuộc sống và những cảm xúc nồng nàn tha thiết của một con người khi hạnh phúc hay đau khổ. Điều đặc biệt trong bài thơ này là quan niệm nhân sinh mới mẻ mà Xuân Diệu muốn truyền tải đến độc giả. Đó là những suy nghĩ sâu sắc về cuộc đời và ý nghĩa của nó, với sự tận tâm và cảm xúc chân thành. Các từ ngữ trong bài thơ được chọn lựa kỹ càng, mỗi từ gợi lên một hình ảnh sắc nét, tạo nên một bức tranh hình dung về cuộc sống tươi đẹp, về tình yêu và hy vọng, về những tâm hồn đang dần trưởng thành. Vì vậy, “Vội vàng” không chỉ là một tác phẩm văn học đơn thuần, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật đích thực, mang lại cảm hứng và tinh thần cho người đọc.

4. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: biểu cảm.

5. Ý nghĩa nhan đề

“Vội vàng” là một từ ngữ có nghĩa là muốn sử dụng thời gian một cách nhanh chóng để hoàn thành một việc gì đó. Với Xuân Diệu, nhà thơ được biết đến với biệt danh “Ông hoàng thơ tình”, tiêu đề “Vội vàng” thể hiện một triết lý sống mới của ông. Theo như triết lý này, sống vội vàng không chỉ đơn thuần là sống nhanh, sống gấp rút, sống ích kỉ. Thay vào đó, đó là cách sống biết tận hưởng mọi giá trị tốt đẹp trong cuộc sống và tận hiến cho những giá trị đó trong thế giới hiện tại. Đồng thời, nhà thơ cũng muốn gián tiếp phê phán những lối sống thờ ơ và lãng quên thực tại.

Điều này cho thấy rằng chúng ta cần phải trân trọng từng khoảnh khắc trong cuộc sống, hưởng thụ mọi thứ xung quanh và sống với trách nhiệm với mọi giá trị cuộc sống, để có thể tạo ra một cuộc sống đầy đủ và ý nghĩa hơn.

6. Bố cục đoạn trích

Bố cục văn bản Vội vàng

– Phần 1 (13 câu thơ đầu): bộc lộ tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết.

– Phần 2 ( từ câu 14 đến câu 29): thể hiện nỗi băn khoăn về sự ngắn ngủi của kiếp người, trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian.

– Phần 3 (đoạn còn lại): lời giục giã cuống quýt, vội vàng để tận hưởng những giây phút tuổi xuân của mình giữa mùa xuân của cuộc đời, của vũ trụ.

7. Giá trị nội dung

- Bài thơ là lời giục giã hãy sống mãnh liệt, sống hết mình, hãy quý trọng từng phút, từng giây của cuộc đời mình nhất là những năm tháng tuổi trẻ của một hồn thơ yêu đời ham sống đến cuồng nhiệt.

8. Giá trị nghệ thuật

- Hình thức nghệ thuật điêu luyện: sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa mạch cảm xúc và mạch lí luận, gọng điệu say mê, sôi nổi, những sáng tạo độc đáo về ngôn từ và hình ảnh thơ.

III. Tìm hiểu chi tiết văn bản Vội vàng

1. Tình yêu trần thế tha thiết

a. Ước muốn kì lạ

- Tắt nắng, buộc gió đó đều là những ước muốn không thể thực hiện được ⇒ tác giả muốn níu giữ thời gian,níu giữ những gì đẹp đẽ nhất của cuộc sống, muốn bất tử hóa hương sắc mùa xuân trần thế

- Thể thơ ngũ ngôn cùng điệp từ Tôi muốn được sử dụng hiệu quả

b. Mùa xuân thiên đường trên mặt đất

- Câu thơ bất ngờ kéo dài mở rộng tám chữ để dễ dàng vẽ bức tranh cuộc sống, nhịp thơ nhanh hơn, đồn dập hơn, gợi niềm háo hức say mê

- Điệp từ này đây chỉ sự phong phú, giàu có, đầy đủ, gần gũi muôn màu muôn vẻ của thiên nhiên

- Hình ảnh đẹp đẽ, tươi non tràn đầy xuân sắc, gắn với tình yêu tuổi trẻ: những thảm cỏ xanh non, lá non cành tơ phơ phất, hoa đua nhau khoe sắc dâng mật ngọt, ong bướm đắm say, ái ân tuần tự,....

- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Tháng riêng ngon như một cặp môi gần đầy sáng tạo mới mẻ, thú vị

- Tất cả hài hòa cộng hưởng cùng vẽ nên mùa xuân – thiên đường trên mặt đất

⇒ Nhà thơ muốn nhắn nhủ đến mọi người: sự đẹp đẽ, tinh túy nhất không phải tìm đâu xa mà nó là cuộc sống xung quanh chúng ta, hãy yêu mến gắn bó hết mình với cuộc sống

- Hai câu cuối đoạn thơ 1 là niềm tiếc nuối mùa xuân ngay khi nó còn tồn tại:

Tôi sung sướng nhưng vội vàng một nửa

Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.

2. Quan niệm thời gian, tuổi trẻ, tình yêu

a. Đẹp nhất là con người giữa tình yêu và tuổi trẻ

- Thi nhân xưa luôn coi thiên nhiên là chuẩn mực của cái đẹp

- Xuân Diệu lấy con người giữa tuổi trẻ, tình yêu làm chuẩn mực cho mọi vẻ đẹp ở đời

b. Quan niệm sống mới

- Xuân Diệu đã nồng nhiệt khẳng định thiên đường ở ngay trên mặt đất trong cuộc sống này

- Vậy nên hãy sống cao độ, quý trọng từng phút, từng giây của cuộc đời này nhất là những khoảnh khắc của tuổi trẻ, tình yêu

3. Lí do tiếc nuối mùa xuân, tuổi trẻ

- Với Xuân Diệu mùa xuân, tuổi trẻ là một đi không trở lại thế nên thi sĩ tiếc nuối, lo âu

- Hàng loạt các câu thơ định nghĩa, điệp ngữ nghĩa là đã giúp thi nhân khẳng định chắc nịch mùa xuân, tuổi trẻ sẽ qua sẽ hết sẽ già, sẽ mất

- Giữa cái mênh mông vô cùng, vô tận của vũ trụ, thời gian, sự hiện diện của con người, tuổi trẻ là quá ngắn ngủi mong manh

- Lời thơ chứa đựng nỗi ngậm ngùi mới mẻ mà thấm thía

- Và tác giả đã cảm nhận rõ mồn một sự phoi pha phai tàn đang âm thầm diễn ra: thời gian rớm vị chia phôi, sông núi than thầm tiễn biệt, từ cơn gió xinh đến ngọn lá biếc đến bày chim non đều ngậm ngùi vì sự tàn úa, phôi phai

4. Lời đề nghị và biểu hiện của cách sống vội vàng

- Xuân Diệu giục giã hối thúc mọi người hãy sống chạy đua với thời gian, sống vội vàng: Mau đi thôi mùa chưa ngả chiều hôm

- Câu thơ 3 chữ Tôi muốn ôm rất đặc biệt gợi hình ảnh cái tôi ham hố đang ôm trọn tất cả sự sống mơn mởn

- Thi sĩ muốn tận hưởng tât cả những gì non nhất, ngon nhất của sự sống: đó là mây đưa và gió lượn, cánh bướm với tình yêu, là non nước và cây và cỏ rạng

⇒ Với Xuân Diệu nàng xuân phải thanh tân và quyến rũ

- Đâu chỉ có thế thi sĩ còn muốn tận hưởng thiên nhiên như tận hưởng ái tình và phải đạt đến độ ngây ngất no nê:

Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng

Cho no nê thanh sắc của thời tươi

- Và thậm chí là tận hưởng bằng tất cả các giác quan để rồi lịm đi trong niềm mê đắm ngây ngất: Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi.

IV. Đọc văn bản Vội vàng

Vội vàng

Xuân Diệu

Tôi muốn tắt nắng đi

Cho màu đừng nhạt mất;

Tôi muốn buộc gió lại

Cho hương đừng bay đi.

Của ong bướm này đây tuần tháng mật;

Này đây hoa của đồng nội xanh rì;

Này đây lá của cành tơ phơ phất;

Của yến anh này đây khúc tình si;

Và này đây ánh sáng chóp hàng mi,

Mỗi buổi sớm, thần Vui hằng gõ cửa;

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần;

Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:

Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân,

Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,

Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,

Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.

Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,

Không cho dài thời trẻ của nhân gian,

Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!

Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;

Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi,

Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt...

Con gió xinh thì thào trong lá biếc,

Phải chăng hòn vì nỗi phải bay đi?

Chim rộn ràng bỗng đút tiếng reo thi,

Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?

Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa...

Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm,

Ta muốn ôm

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;

Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,

Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,

Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều

Và non nước, và cây, và cỏ rạng

Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng,

Cho no nê thanh sắc của thời tươi;

– Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào người!

(Theo Thơ thơ, NXB Đời nay, Hà Nội, 1938)

V. Sơ đồ tư duy Vội vàng