Sách bài tập Vật lí 11 Bài 5 (Chân trời sáng tạo): Sóng và sự truyền sóng

Giải SBT Vật lí 11 Bài 5: Sóng và sự truyền sóng

Câu 5.1 (B) trang 20 Sách bài tập Vật Lí 11: Một sóng đang truyền từ trái sang phải trên một dây đàn hồi như Hình 5.1. Xét hai phần tử M và N trên dây. Tại thời điểm xét

A. M và N đều chuyển động hướng lên.

B. M và N đều chuyển động hướng xuống.

C. M chuyển động hướng lên và N chuyển động hướng xuống.

D. M chuyển động hướng xuống và N chuyển động hướng lên.

Lời giải:

Đáp án đúng là D

M đang có li độ cực đại nên ngay sau thời điểm xét, M sẽ chuyển động hướng xuống và N chuyển động hướng lên vì sóng truyền theo chiều từ M đến N.

Câu 5.2 (B) trang 20 Sách bài tập Vật Lí 11: Một sóng truyền trên dây đàn hồi theo chiều từ trái sang phải như Hình 5.2. Chọn nhận xét đúng về chuyển động của điểm M trên dây.

A. M đang chuyển động xuống và có tốc độ lớn nhất.

B. M đang chuyển động lên và có tốc độ lớn nhất.

C. M đang đứng yên và sắp chuyển động lên.

D. M đang đứng yên và sắp chuyển động xuống.

Lời giải:

Đáp án đúng là A

M đang ở vị trí cân bằng nên có tốc độ lớn nhất. Vì sóng truyền từ trái sang phải nên ngay sau thời điểm đã cho thì M sẽ chuyển động xuống dưới vị trí cân bằng.

Câu 5.3 (H) trang 21 Sách bài tập Vật Lí 11: Trên Hình 5.3, đầu A của lò xo được giữ cố định, đầu B dao động tuần hoàn theo phương ngang. Sóng trên lò xo là sóng (1)... vì (2)...

Chọn từ/cụm từ thích hợp trong các đáp án dưới đây để điền vào các chỗ trống.

A. (1) ngang, (2) mỗi điểm trên lò xo dao động theo phương ngang.

B. (1) dọc, (2) mỗi điểm trên lò xo dao động theo phương ngang.

C. (1) ngang, (2) mỗi điểm trên lò xo dao động theo phương thẳng đứng

D. (1) dọc, (2) mỗi điểm trên lò xo dao động theo phương thẳng đứng.

Lời giải:

Đáp án đúng là B

Sóng trên là xo là sóng dọc vì mỗi điểm trên lò xo dao động theo phương ngang trùng với phương truyền sóng.

Câu 5.4 (H) trang 21 Sách bài tập Vật Lí 11: Khi sóng hình thành trên lò xo như Hình 5.3, mỗi vòng trên lò xo sẽ

A. chuyển động dọc theo trục lò xo từ B đến A.

B. chuyển động dọc theo trục lò xo từ A đến B.

C. dao động theo phương dọc theo trục lò xo, qua lại quanh một vị trí cố định.

D. dao động theo phương vuông góc với trục lò xo, qua lại quanh một vị trí cố định.

Lời giải:

Đáp án đúng là C

Các phần tử của môi trường chỉ dao động quanh vị trí cân bằng mà không di chuyển theo sóng.

Câu 5.5 (H) trang 21 Sách bài tập Vật Lí 11: Hai xung truyền trên dây theo hai chiều ngược nhau như Hình 5.4 khi gặp nhau sẽ

A. tạo nên một xung có li độ cực đại.

B. tạo nên một xung có li độ cực tiểu.

C. không ảnh hưởng lẫn nhau.

D. dừng lại và không tiếp tục truyền đi.

Lời giải:

Đáp án đúng là B

Hai xung truyền ngược chiều nhau, có li độ ngược dấu sẽ làm suy giảm nhau

Câu 5.6 (H) trang 22 Sách bài tập Vật Lí 11: Khi sóng nước truyền qua một kẽ hở giữa một dải đất như Hình 5.5, sẽ có hiện tượng

A. giao thoa sóng.

B. nhiễu xạ sóng.

C. phản xạ sóng.

D. truyền sóng.

Lời giải:

Đáp án đúng là B

Hiện tượng nhiễu xạ là hiện tượng sóng lan rộng ra ở phía bên kia của vật cản.

Câu 5.1 (B) trang 22 Sách bài tập Vật Lí 11: Vì sao khi hướng bộ điều khiển từ xa vào bức tường đối diện tivi mà không hướng trực tiếp về phía tivi, ta vẫn có thể điều khiển được tivi?

Lời giải:

Khi hướng bộ điều khiển từ xa vào tường, tia tín hiệu điều khiển (tia hồng ngoại - bản chất là sóng điện từ) trong bộ điều khiển này sẽ bị phản xạ bởi tường và truyền ngược lại về phía tivi.

Câu 5.2 (B) trang 22 Sách bài tập Vật Lí 11: Khi để tay dưới ánh nắng mặt trời một thời gian, tay của em cảm thấy thế nào? Hãy giải thích.

Lời giải:

Sau một thời gian, tay trở nên nóng hơn vì tay đã nhận năng lượng của ánh sáng: Quá trình truyền sóng ánh sáng là quá trình truyền năng lượng.

Câu 5.3 (H) trang 22 Sách bài tập Vật Lí 11: Giải thích vì sao sóng vô tuyến khi được phát ra từ một anten có thể được truyền đi và thu nhận kể cả khi máy thu ở vị trí bị che khuất khỏi thiết bị phát bởi các vật cản. Đó là hiện tượng vật lí gì?

Lời giải:

Sóng vô tuyến có khả năng lan rộng ra phía sau vật cản nên máy thu có thể nhận được sóng mặc dù bị che khuất bởi những vật cản (như Hình bên dưới). Đó là hiện tượng nhiễu xạ sóng.

Câu 5.4 (VD) trang 22 Sách bài tập Vật Lí 11: Hãy dùng hiện tượng khúc xạ ánh sáng để giải thích vì sao để bắt một con cá trong nước, người ta phải phóng mũi lao xuống vị trí thấp hơn vị trí mà mắt thấy cá.

Lời giải:

Chùm tia sáng từ cá đi trong nước ra ngoài không khí (như Hình bên dưới) bị khúc xạ tại mặt phân cách giữa nước và không khí nên có hướng truyền sát mặt nước hơn (góc khúc xạ lớn hơn góc tới). Khi chùm tia sáng này đi vào mắt, làm cho mắt thấy vị trí ảnh (ảo) của cá cao hơn vị trí thực của cá.

Lý thuyết Sóng và sự truyền sóng

1. Quá trình truyền sóng

a. Khái niệm sóng

- Sóng là dao động lan truyền trong không gian theo thời gian. Khi sóng cơ truyền đi, phần tử môi trường không truyền theo phương truyền sóng mà chỉ dao động tại chỗ

b. Quá trình truyền năng lượng của sóng

- Năng lượng sóng được truyền đi theo phương truyền sóng. Do đó, quá trình truyền sóng là quá trình truyền năng lượng

2. Sóng dọc và sóng ngang

- Sóng dọc là sóng có các phần tử dao động theo phương truyền sóng

- Sóng ngang là sóng có các phần tử dao động theo phương vuông góc với phương truyền sóng

3. Một số tính chất của sóng

a. Hiện tượng phản xạ

- Khi sóng truyền từ một môi trường đến mặt phân cách với một môi trường khác, một phần của sóng tới được truyền ngược lại vào môi trường ban đầu. Đây là hiện tượng phản xạ sóng

b. Hiện tượng khúc xạ

- Hiện tượng sóng đổi phương truyền khi đi từ một môi trường này sang một môi trường khác được gọi là hiện tượng khúc xạ

c. Hiện tượng nhiễu xạ

- Phương truyền của sóng khi đi qua khe đã thay đổi làm cho sóng lan rộng ở phía bên kia khe

Sơ đồ tư duy về “Sóng và sự truyền sóng”

Xem thêm các bài giải SBT Vật lí 11 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Bài 6: Các đặc trưng vật lí của sóng

Bài 7: Sóng điện từ

Bài 8: Giao thoa sóng

Bài 9: Sóng dừng

Bài 10: Thực hành đo tần số của sóng âm và tốc độ truyền âm