Lý thuyết Sinh học 10 Bài 31: Virut gây bênh. Ứng dụng của Virut trong thực tiễn

Lý thuyết Sinh học 10 Bài 31: Virut gây bênh. Ứng dụng của Virut trong thực tiễn

Bài giảng Sinh học 10 Bài 31: Virut gây bênh. Ứng dụng của Virut trong thực tiễn

I. CÁC VIRUT KÍ SINH Ở VI SINH VẬT, THỰC VẬT VÀ CÔN TRÙNG

1. Virut kí sinh ở vi sinh vật (phagơ)

- Hiện biết khoảng 3000 loại virut sống kí sinh ở vi sinh vật (vi khuẩn, xạ khuẩn, nấm men, nấm sợi).

- Tác hại: Phagơ gây tác hại nghiêm trọng cho ngành công nghiệp vi sinh vật như sản xuất thuốc kháng sinh, mì chính, thuốc trừ sâu sinh học,…

2. Virut kí sinh ở thực vật

- Hiện biết khoảng 1000 loại virut gây bệnh cho thực vật.

- Con đường xâm nhập, lây nhiễm:

+ Tự virut không có khả năng xâm nhập vào tế bào thực vật. Đa số virut xâm nhập vào tế bào thực vật nhờ côn trùng (bọ trĩ, bọ rầy,… chích). Một số virut xâm nhập qua vết xây sát do nông cụ bị nhiễm gây ra, qua hạt phấn hoặc phấn hoa, giun ăn rễ hoặc nấm kí sinh. Cây bị nhiễm có thể truyền cho thế hệ sau thông qua hạt.

+ Sau khi nhân lên trong tế bào, virut di chuyển sang tế bào khác qua cầu sinh chất nối giữa các tế bào các tế bào và cứ như thế lan rộng ra.

- Tác hại: Cây bị nhiễm virut lá thường bị đốm vàng, nâu, xoăn, héo rồi rụng; thân lùn còi cọc,…

- Cách phòng bệnh do virut ở thực vật:

+ Chọn giống cây sạch bệnh.

+ Vệ sinh đồng ruộng.

+ Tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh.

+ Hiện không có thuốc chống virut thực vật. Khi cây bị nhiễm virut, biện pháp duy nhất là loại bỏ cây đó ra khỏi vùng trồng để tránh lây nhiễm cho các cây khác.

3. Virut kí sinh ở côn trùng

- Virut kí sinh và gây bệnh cho côn trùng (côn trùng là vật chủ) hoặc dùng côn trùng làm ổ chứa rồi thông qua côn trùng gây bệnh cho động vật và người.

- Con đường xâm nhập, lây nhiễm: Khi côn trùng ăn lá cây chứa virut, chất kiềm trong ruột côn trùng phân giải thể bọc, giải phóng virut. Chúng xâm nhập vào tế bào ruột giữa hoặc theo dịch bạch huyết lan ra khắp cơ thể.

- Tác hại: Gây hại cho côn trùng, gây nhiều bệnh nguy hiểm cho người và động vật (bệnh sốt rét, bệnh sốt xuất huyết, bệnh viêm não Nhật Bản,…).

Muỗi là côn trùng trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết cho người

- Cách phòng chống bệnh do virut kí sinh ở côn trùng: giữ gìn vệ sinh, tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh,…

II. ỨNG DỤNG CỦA VIRUT TRONG THỰC TIỄN

1. Trong sản xuất các chế phẩm sinh học

- Dùng virut (phagơ) để làm thể truyền trong kĩ thuật cấy gen để sản xuất prôtêin, hoocmôn, dược phẩm,…

- Cơ sở khoa học: Phagơ chứa đoạn gen không quan trọng có thể cắt bỏ mà không liên quan đến quá trình nhân lên của chúng → Cắt bỏ những gen này của phagơ thay bằng gen mong muốn → Virut trở thành vật chuyển gen.

Dùng virut làm thể truyền để sản xuất intefêron (IFN) giúp hạ giá thành IFN

2. Trong nông nghiệp: thuốc trừ sâu từ virut

- Virut nhân đa diện thuộc nhóm virut Baculo đã được lựa chọn để sản xuất thuốc trừ sâu.

- Thuốc trừ sâu từ virut có nhiều tính ưu việt:

+ Virut có tính đặc hiệu cao, chỉ gây hại cho một số sâu nhất định, không gây độc cho người, động vật và côn trùng có ích.

+ Virut được bảo vệ trong thể bọc nên tránh được các yếu tố môi trường bất lợi. Do đó, có thể tồn tại rất lâu.

+ Dễ sản xuất, hiệu quả diệt sâu cao, giá thành hạ.

Xem thêm các bài tổng hợp lý thuyết Sinh học lớp 10 đầy đủ, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 27: Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng của vi sinh vật

Lý thuyết Bài 28: Thực hành: Quan sát một số vi sinh vật

Lý thuyết Bài 29: Cấu trúc các loại virut

Lý thuyết Bài 30: Sự nhân lên của Virut trong tế bào chủ

Lý thuyết Bài 32: Bệnh truyền nhiễm và miễn dịch