Giải Lịch sử 10 Bài 9 (Kết nối tri thức): Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Giải Lịch sử lớp 10 Bài 9: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Video giải Lịch sử lớp 10 Bài 9: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Mở đầu trang 76 Lịch sử 10: “Tàu Thanh Niên Đông Nam Á - Nhật Bản”, hoạt động thường niên của đại diện thanh niên các nước Đông Nam Á và Nhật Bản, bắt đầu từ năm 1974 đến nay, là chuyến hải trình mà các bạn trẻ đều mong muốn được tham dự. Một trong những hoạt động thu hút các bạn trẻ là tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm về lịch sử, văn hóa Đông Nam Á. Tất cả đều tự hào về nền văn minh lâu đời trong khu vực và mong muốn được chia sẻ với bạn bè quốc tế về các giá trị trường tồn của nó. Vì sao văn minh Đông Nam Á lại là chủ đề thu hút sự quan tâm của các bạn trẻ? Nền văn minh này đã được hình thành trên những cơ sở nào?

Trả lời:

* Nền văn minh Đông Nam Á lại là chủ đề thu hút sự quan tâm của các bạn trẻ bởi vì khu vực Đông Nam Á có hệ thống di tích lịch sử, di sản văn hóa, di sản thiên nhiên phong phú; nhiều dấu ấn lịch sử, văn hóa truyền thống, văn hóa ẩm thực của Đông Nam Á đã và đang được khai thác khoa học, hiệu quả.

* Nền văn minh này đã được hình thành trên những cơ sở:

- Điều kiện tự nhiên:

- Cơ sở xã hội:

- Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ, Trung Hoa:

1. Cơ sở tự nhiên

Câu hỏi trang 76 Lịch sử 10: Xác định trên lược đồ (Hình 1, tr.77) các nước Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo. Xác định và nêu nhận xét của em về vị trí địa lí khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

- Các nước Đông Nam Á lục địa: Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Mianma.

- Các nước Đông Nam Á hải đảo: Malaixia, Singapo, Inđônêsia, Đông Timor, Brunây, Philippin.

- Xác định và nêu nhận xét của em về vị trí địa lí khu vực Đông Nam Á:

+ Đông Nam Á là một khu vực gồm các bán đảo và quần đảo chạy dài tử Thái Bình Dương sang Ấn Độ Dương. Ngày nay, khu vực gồm 11 quốc gia, được phân thành 2 nhóm: Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo.

+ Với vị trí nằm trên con đường hàng hải nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, Đông Nam Á được xem như một ngã tư đường, cầu nối của những nền văn minh lớn trên thế giới.

Câu hỏi 1 trang 80 Lịch sử 10: Xác định trên lược đồ Hình 1 (tr.77) một số sông lớn ở Đông Nam Á.

Trả lời:

- Một số sông lớn ở Đông Nam Á như: sông Mê Công, sông I-ra-oa-đi, sông Chao Phray-a, sông Hồng…

Câu hỏi 2 trang 80 Lịch sử 10: Nêu một số đặc điểm về điều kiện tự nhiên của khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

- Đặc điểm về điều kiện tự nhiên của khu vực Đông Nam Á:

+ Có hệ thống sông ngòi dày đặc, nhiều sông lớn như: sông Mê Công, sông I-ra-oa-đi, sông Chao Phray-a, sông Hồng…cung cấp nguồn nước tưới tiêu, sinh hoạt, sản xuất.

+ Nhiều đồng bằng rộng lớn được bồi đắp phù sa, đất đai màu mỡ, phì nhiêu.

+ Đa số các quốc gia chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa.

+ Hầu hết các quốc gia trong khu vực đều giáp biển (trừ Lào).

Câu hỏi 3 trang 80 Lịch sử 10: Phân tích những tác động của cơ sở tự nhiên đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á.

Trả lời:

- Tác động của cơ sở tự nhiên đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á.

+ Vị trí địa lí thuận lợi cho sự giao lưu giữa Đông Nam Á với các nền văn minh khác

+ Hệ thống sông ngòi dày đặc, đất đai màu mỡ, đa số các quốc gia chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa. => Tạo điều kiện để phát triển ngành nông nghiệp lúa nước, là cơ sở quan trọng để hình thành nền văn minh nông nghiệp lúa nước ở Đông Nam Á.

+ Khí hậu nhiệt đới gió mùa tạo nên sự đa dạng thực vật và động vật, góp phần vào sự hình thành các cảnh quan đa dạng ở khu vực Đông Nam Á.

+ Biển tạo ra nguồn tài nguyền và là đường giao thương cho các nước trong khu vực, cũng như nối Đông Nam Á với các tuyến đường biển quốc tế.

2. Cơ sở xã hội

Câu hỏi trang 81 Lịch sử 10: Theo em, sự đa dạng về cư dân, tộc người có tác động như thế nào đến văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại.

Trả lời:

- Theo em, sự đa dạng về cư dân, tộc người tạo nên nền văn minh bản địa với những sắc thái địa phương phong phú, góp phần làm đa dạng nền văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại.

Câu hỏi 1 trang 81 Lịch sử 10: Các tư liệu 3, 4 cho em biết những thông tin gì về cơ sở xã hội hình thành văn minh Đông Nam Á?

Trả lời:

- Đoạn tư liệu 3 cho biết: tổ chức xã hội cơ bản của cư dân Đông Nam Á cổ đại là làng. Sự xuất hiện phổ biến của các làng đã đặt nền tảng cho sự ra đời của các nhà nước.

+ Đoạn tư liệu 4 cho biết: trước khi tiếp xúc với văn minh Ấn Độ, cư dân Đông Nam Á đã xây dựng được cho mình một nền văn minh mang đậm tính bản địa

Câu hỏi 2 trang 81 Lịch sử 10: Hãy phân tích cơ sở xã hội hình thành văn minh Đông Nam Á.

Trả lời:

- Cơ sở xã hội hình thành nền văn minh Đông Nam Á:

+ Trong quá trình sinh sống, cư dân Đông Nam Á quần tụ lại với nhau trên một địa bàn nhất định, hình thành những tổ chức xã hội đầu tiên. Trong đó, làng là tổ chức xã hội phổ biến ở Đông Nam Á (với tên gọi khác nhau của các vùng).

+ Trải qua thời gian, chính sự sự phát triển của các tổ chức xã hội đó đã tạo cơ sở cho sự ra đời các quốc gia đầu tiên, tạo nền tảng cho sự hình thành văn minh Đông Nam Á.

3. Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ, Trung Hoa

Câu hỏi trang 83 Lịch sử 10: Tư liệu 5 và các hình 7, 8, 9 (tr.82) cho em biết những thông tin gì về ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đối với Đông Nam Á.

Trả lời:

- Đông Nam Á tiếp thu có chọn lọc những ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ thông qua quá trình tiếp xúc, giao thương, chủ yếu là qua con đường buôn bán bằng đường biển.

- Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ được thể hiện trên các lĩnh vực tiêu biểu như chính trị, tư tưởng, tôn giáo, văn hoá, nghệ thuật,...

Câu hỏi 1 trang 84 Lịch sử 10: Em hãy cho biết ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa đối với Đông Nam Á thể hiện những lĩnh vực nào?

Trả lời:

- Ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa đối với Đông Nam Á:

+ Do vị trí địa lí liền kề, việc tiếp xúc, giao thương giữa Trung Quốc với Đông Nam Á diễn ra từ rất sớm, đặc biệt là thông qua quá trình các triều đại phong kiến Trung Quốc xâm lược, thống trị các nước láng giềng.

+ Văn minh Trung Hoa ảnh hưởng đến một số quốc gia ĐNA trên nhiều lĩnh vực (tư tưởng, chính trị, văn hóa, giáo dục, văn hóa - nghệ thuật, kiến trúc, chữ viết,…) ở những mức độ khác nhau, trong đó Việt Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn.

Câu hỏi 2 trang 84 Lịch sử 10: Nêu một số ví dụ cho thấy ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa ở Việt Nam mà em biết.

Trả lời:

- Ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa ở Việt Nam:

+ Người Việt tiếp thu tư tưởng Nho giáo.

+ Người Việt tiếp thu chữ Hán, trên cơ sở chữ Hán sáng tạo ra chữ Nôm.

+ Người Việt tiếp thu một số phong tục tập quán, lế tết của người Trung Quốc nhưng có sự cải biến cho phù hợp với văn hóa dân tộc. Ví dụ: tiếp thu Tết nguyên đán, tết hàn thực, tết trung thu, tết đoan ngọ,…

+ Người Việt tiếp thu các mô hình tổ chức bộ máy nhà nước của các triều đại phong kiến Trung Quốc.

+ Các bộ luật của Việt Nam thời phong kiến như Quốc triều hình luật, Hoàng Việt luật lệ,.. đều có sự học hỏi từ các bộ luật pháp của các triều đại phong kiến Trung Hoa.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Luyện tập và Vận dụng (trang 84)

Luyện tập trang 84 Lịch sử 10: Lập bảng tóm tắt cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á (theo gợi ý sau):

Trả lời:

Vận dụng 1 trang 84 Lịch sử 10: Quan sát hình lá cờ của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), em hãy giải thích vì sao hình ảnh bó lúa vàng được đặt ở vị trí trung tâm của lá cờ?

Trả lời:

Trong lá cờ của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) có hình ảnh bó lúa vàng được đặt ở vị trí trung tâm của lá cờ.

- Bởi vì hình ảnh bó lúa vàng tượng trưng cho ngành kinh tế chủ đạo của các nước Đông Nam Á là nông nghiệp trồng lúa nước

- Hình ảnh bó lúa cũng gợi nhắc về nền văn minh lúa nước – một nền văn minh bản địa của cư dân ở Đông Nam Á.

- Hình ảnh bó lúa (với 10 nhánh lúa) còn tượng trưng cho 10 nước tham gia hiệp hội các nước Đông Nam Á, thể hiện ước mơ cùng nhau gắn kết tạo dựng tình bạn và đoàn kết, nhằm xây dựng cộng đồng ASEAN hòa bình, phát triển vững mạnh và ổn định.

Vận dụng 2 trang 84 Lịch sử 10: Sưu tầm tư liệu và viết bài giới thiệu (khoảng 500 từ) về ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến một nước Đông Nam Á (tự chọn).

Trả lời:

(*) Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến Campuchia

- Nền văn minh Ấn Độ cổ - trung đại có ảnh hưởng khá toàn diện và sâu sắc đến Campuchia (trên các phương diện như: tư tưởng – tôn giáo; chữ viết; văn học; nghệ thuật kiến trúc…). Ví dụ như:

+ Hin-đu giáo và Phật giáo được du nhập vào từ sớm và có ảnh hưởng lớn đời sống văn hóa – xã hội của cư dân. Cho tới hiện nay, Phật giáo (dòng Tiểu thừa) là quốc giáo ở Campuchia.

+ Nghệ thuật kiến trúc của Ấn Độ (gắn với hai tôn giáo chính là Phật giáo và Ấn Độ giáo) đã được truyền bá vào Campuchia ngay từ những thế kỉ đầu công nguyên và liên tục phát huy ảnh hưởng trong thời gian dài. Nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu ở Campuchia là: đền Ăng-co Vát; đền Ăng-co thom…

+ Cư dân Khơ-me đã sáng tại ra chữ Khơ-me cổ dựa trên cơ sở chữ Phạn của Ấn Độ

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên mang tính tham khảo

Lý thuyết Lịch sử 10 Bài 9: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

I. Cơ sở tự nhiên

a) Vị trí địa lí

- Đông Nam Á là một khu vực bao gồm các bản đảo và quần đảo chạy dài từ Thái Bình Dương sang Ấn Độ Dương. Ngày nay, khu vực này gồm 11 quốc gia, được phân thành hai nhóm: Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo

- Đông Nam Á nằm trên con đường hàng hải nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, được xem như một “ngã tư đường”, cầu nối của những nền văn minh lớn trên thế giới.

b) Điều kiện tự nhiên

- Đông Nam Á có hệ thống sông ngòi dày đặc, đất đai màu mỡ, đa số các quốc gia chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa. Hầu hết các quốc gia trong khu vực này đều giáp biển.

- Trên cơ sở điều kiện tự nhiên thuận lợi, ở khu vực Đông Nam Á đã hình thành một nền văn minh bản địa - văn minh nông nghiệp lúa nước trước khi tiếp xúc với văn minh Trung Hoa, Ấn Độ.

- Biển tạo ra nguồn tài nguyền và là đường giao thương cho các nước trong khu vực, cũng như nối Đông Nam Á với các tuyến đường biển quốc tế. Vì vậy, cư dân Đông Nam Á sớm phát triển các hoạt động khai thác biển và buôn bán bằng đường biển

Nông dân cấy lúa trên cánh đồng ở Thái Lan

II. Cơ sở xã hội

a) Cư dân, tộc người

- Đông Nam Á là khu vực đa tộc người với hàng trăm ngóm dân cư. Các nhóm dân cư được phân chia thành các ngữ hệ và nhóm ngôn ngữ khác nhau.

- Ngữ hệ Nam Á:

+ Phân bố chủ yếu ở Đông Nam Á lục địa, trong đó một số nước dùng làm quốc ngữ, ngư: tiếng Việt, tiếng Khơ-me

+ Gồm 2 nhóm ngôn ngữ là: nhóm Môn - Khơme và nhóm Việt - Mường

- Ngữ hệ Thái - Khađai

+ Phân bố chủ yếu ở Lào, Thái Lan, Nam Trung Quốc, vùng núi Mi-an-ma và Việt Nam

+ Gồm 2 nhóm ngôn ngữ là: nhóm Tày - Thái và nhóm Ka-đai

- Ngữ hệ Mông - Dao

+ Phân bố chủ yếu ở Mi-an-ma, Việt Nam, Lào và Thái Lan

+ Gồm nhóm ngôn ngữ Mông - Dao

- Ngữ hệ Nam Đảo

+ Phân bố chủ yếu ở Đông Nam Á hải đảo, có một bộ phận ở vùng Tây Nguyên của Việt Nam, vùng duyên hải của Thái Lan và Mi-an-ma

+ Gồm nhóm ngôn ngữ Malayô - Pôlinêdi

- Ngữ hệ Hán - Tạng:

+ Nhóm Hán phân bố chủ yếu tại các thành phố lớn ở Đông Nam Á ; nhóm Tạng - Miến chủ yếu phân bố ở Đông Nam Á lục địa

+ Gồm 2 nhóm ngôn ngữ là: nhóm Hán và nhóm Tạng - Miến

- Sự đa dạng về tộc người, cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo nên nền văn minh bản địa với những sắc thái địa phương phong phú

b) Tổ chức xã hội

- Cư dân Đông Nam Á quần tụ với nhau trên một địa bàn nhất định, hình thành những tổ chức xã hội đầu tiên. Trong đó, làng là tổ chức xã hội phổ biến ở Đông Nam Á (với tên gọi khác nhau ở các vùng).

- Sự phát triển nội tại của các tổ chức xã hội đó đã tạo cơ sở cho sự ra đời các quốc gia đầu tiên, tạo nền tảng cho sự hình thành văn minh Đông Nam Á.

III. Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ, Trung Hoa

a) Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ

- Đông Nam Á tiếp thu có chọn lọc những ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ thông qua quá trình tiếp xúc, giao thương, chủ yếu là qua con đường buôn bán bằng đường biển.

- Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ được thể hiện trên các lĩnh vực tiêu biểu như chính trị, tư tưởng, tôn giáo, văn hoá, nghệ thuật,...

b) Ảnh hưởng của văn minh Trung Hoa

- Việc tiếp xúc, giao thương giữa Trung Quốc với Đông Nam Á diễn ra từ rất sớm, đặc biệt là thông qua quá trình các triều đại phong kiến Trung Quốc xâm lược, thống trị các nước láng giềng.

- Văn minh Trung Hoa ảnh hưởng đến một số quốc gia Đông Nam Á trên nhiều lĩnh vực (tư tưởng chính trị, văn hoá, giáo dục, văn học - nghệ thuật,...), ở những mức độ khác nhau, trong đó Việt Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn.

Kinh đô Huế (Việt Nam) có sự tiếp thu phong cách kiến trúc cung đình của Trung Hoa

Xem thêm lời giải bài tập Lịch sử lớp 10 Kết nối tri thức với cuộc sống hay, chi tiết khác:

Bài 10: Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á (thời kì cổ - trung đại)

Bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam

Bài 12: Văn minh Đại Việt

Bài 13: Đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam

Bài 14: Khối đại đoàn kết dân tộc trong lịch sử Việt Nam