Giải Lịch sử 10 Bài 8 (Kết nối tri thức): Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

Giải Lịch sử lớp 10 Bài 8: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

Video giải Lịch sử lớp 10 Bài 8: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

Mở đầu trang 68 Lịch sử 10: Em có biết lần đầu tiên trên thế giới một rô-bốt được cấp quyền công dân? Đó là “cô gái” rô-bốt Xô-phi-a đã được Chính phủ A-rập Xê-út cấp quyền Công dân vào ngày 25-10-2017. Ngoài hình dạng giống con người, rô-bốt Xô-phi-a được tích hợp trí tuệ nhân tạo nên có thể giao tiếp, thể hiện cảm xúc, diễn thuyết và thực hiện nhiều hoạt động khác giống như con người với độ chính xác rất cao. Rô-bốt Xô-phi-a là một trong những thành tựu tiêu biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra hiện nay. Vậy trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp nào? Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp ấy có ý nghĩa gì đối với cuộc sống trong từng giai đoạn lịch sử?

Trả lời:

- Trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 và lần thứ 4.

- Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp đó đã để lại ý nghĩa to lớn đối với cuộc sống trong từng giai đoạn lịch sử:

+ Tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm thời gian,…

+ Mở rộng đa dạng hóa hình thức sản xuất, quản lí.

+ Hỗ trợ con người đưa ra các quyết định nhanh và chính xác hơn.

+ Người tiêu dùng tiếp cận nhiều hơn với thương mại toàn cầu.

+ Thúc đẩy quá trình khu vực hóa, toàn cầu hóa kinh tế thế giới,…

1. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba

Câu hỏi 1 trang 71 Lịch sử 10: Hãy trình bày nét chính về bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba.

Trả lời:

- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba ra đời trên cơ sở kế thừa những bước tiến của khoa học, kĩ thuật vào đầu thế kỉ XX. Sự ra đời của lí thuyết nguyên tử hiện đại, đặc biệt là Thuyết tương đối của An-be Anh-xtanh (Đức) đã đặt nền tảng cho các phát minh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba.

- Nhu cầu phục vụ chiến tranh và chạy đua vũ trang đã thúc đẩy chính phủ các nước đầu tư vào nghiên cứu khoa học, hoạt động sáng chế để chế tạo ra nhiều loại vũ khí.

- Sự vơi cạn của các nguồn tài nguyên, thách thức về vấn đề bùng nổ dân số và già hóa dân số.

=> Đặt ra yêu cầu phải tìm các nguồn năng lượng mới, vật liệu thay thế. Trong bối cảnh đó cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 đã diễn ra nửa sau thế kỉ XX, khởi đầu từ nước Mĩ và lan rộng ra các nước khác.

Câu hỏi 2 trang 71 Lịch sử 10: Quan sát cách hình 3-11 (tr. 70 - 71), hãy kể tên một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba. Em ấn tượng với thành tựu nào? Vì sao?

Trả lời:

- Một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba: máy tính cá nhân, máy tự động và hệ thống, người máy, internet, công nghệ thông tin, những vật liệu mới, nguồn năng lượng mới, giao thông vận tải và thông tin liên lạc, công nghệ sinh học, chinh phục vũ trụ,..

- Em ấn tượng với thành tựu: máy tính cá nhân. Bởi: “Máy tính điện tử là một trong những thành tựu kì diệu nhất của con người, vì chúng nâng cao sức mạnh trí óc cũng như công nghệ”. Sự ra đời của máy tính điện tử đã dẫn đến tự động hoá trong quá trình sản xuất. Máy tự động và hệ thống máy tự động không chỉ “làm việc thay con người, mà còn có thể “nghĩ thay con người”. Đến những năm 90 của thế kỉ XX, nhiều lĩnh vực, nhiều ngành nghề đã được điều khiển bằng máy tính.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

2. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

Câu hỏi 1 trang 73 Lịch sử 10: Hãy trình bày khái quát bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Trả lời:

Bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư:

- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư bắt đầu từ những năm 40 của thế kỉ XX trong bối cảnh nhân loại vừa trải qua nhiều cuộc cách mạng công nghiệp với những tiến bộ lớn về khoa học, kĩ thuật và công nghệ.

- Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới đặc biệt là những nước phát triển như Mỹ, Đức, Nhật Bản, Anh, Pháp, nơi có trình độ khoa học, kĩ thuật và công nghệ tiên tiến, đặc biệt là cơ sở hạ tầng phát triển.

Câu hỏi 2 trang 73 Lịch sử 10: Quan sát các hình 12 -14 (tr.72 -73) và khai thác thông tin trong mục 2, em hãy nêu một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Hãy giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu mà em thích nhất.

Trả lời:

- Một số thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4:

+ Trí tuệ nhân tạo (AI) (ứng dụng trong nhà máy thông minh, Rô-bốt thông minh, giao thông vận tải, y tế, giáo dục, xây dựng…)

+ Internet kết nối vạn vật (IoT)

+ Dữ liệu lớn (Big Data)

+ công nghệ sinh học về gen (công nghệ di truyền)

+ Công nghệ Na-nô…

- Giới thiệu về một thành tựu: Trí tuệ nhân tạo (AI) thông qua robot Sophia.

+ Sophia là một robot hình dạng giống con người được phát triển bởi công ty Hanson Robotics ở Hồng Kông.

+ Sophia có làn da như da người được làm từ silicon cao cấp. Robot này được tạo hình như một phụ nữ (lấy khuôn mẫu từ nữ diễn viên Andrew Hepburn). Đôi mắt cô robot này được trang bị máy ảnh video cho phép nó thực hiện giao tiếp bằng mắt. Sophia có thể nhận ra con người và học hỏi từ những gì cô nhìn thấy. Sophia có thể thể hiện 62 nét mặt sắc thái biểu cảm khác nhau trên khuôn mặt.

+ Mục đích chế tạo Sophia là phát minh ra một robot có ý thức, có sự sáng tạo và có khả năng như bất kỳ con người nào để giúp con người trong các vấn đề cuộc sống thường ngày như để phục vụ chăm sóc sức khỏe, điều trị, giáo dục và các ứng dụng dịch vụ khách hàng.

+ Ngày 25 tháng 10 năm 2017, Sophia là Robot đầu tiên được Ả Rập Saudi cấp quyền công dân như con người. “Tôi rất tự hào và vinh dự vì được trở thành công dân chính thức”. “Đây sẽ là dấu mốc lịch sử với tôi vì chưa từng có robot nào được cấp quyền công dân trên thế giới”.

=> Trí tuệ nhân tạo đã góp phần không nhỏ trong việc giúp con người tiết kiệm sức lao động, đẩy nhanh quá trình tự động hoá và số hoá nền kinh tế với chi phí rẻ hơn so với những cách thức truyền thông.

3. Ý nghĩa và tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và thứ tư

Câu hỏi 1 trang 74 Lịch sử 10: Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử nào? Theo em, sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống hiện nay?

Trả lời:

- Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử như máy tính xách tay, máy tính bàn, điện thoại thông minh, máy giặt, máy hút bụi, máy rửa chén,… Hay các thiết bị điện tử có chức năng giải trí, nâng cao đời sống tinh thần như: tivi, máy vi tính, máy chơi game…

- Theo em, sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc sống hiện nay:

+ Giúp mọi hoạt động của con người trở nên dễ dàng hơn.

+ Giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, công sức và làm tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm.

+ Đồng thời các thiết bị điện tử còn có chức năng giải trí, nâng cao đời sống tinh thần, kết nối và giao lưu văn hóa với nhau.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Câu hỏi 2 trang 74 Lịch sử 10: Hãy phân tích ý nghĩa và tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. Lấy ví dụ minh họa.

Trả lời:

* Ý nghĩa của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại:

+ Tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm thời gian,…

+ Mở rộng đa dạng hóa hình thức sản xuất, quản lí.

+ Hỗ trợ con người đưa ra các quyết định nhanh và chính xác hơn.

+ Người tiêu dùng tiếp cận nhiều hơn với thương mại toàn cầu.

+ Thúc đẩy quá trình khu vực hóa, toàn cầu hóa kinh tế thế giới,…

* Tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại:

* Ví dụ minh họa:

- Với sự ra đời của máy tính điện tử, điện thoại thông minh và mạng internet đã giúp cho con người:

+ Tiếp cận nhiều hơn với thương mại toàn cầu thông qua các kênh, trang bán hàng điện tử như shopee, lazada, tiki,…;

+ Có thể làm việc từ xa để tiết kiệm thời gian, chi phí;

+ Tìm kiếm và chia sẻ thông tin nhanh chóng;

+ Giao tiếp và kết nối bạn bè người thân.

- Nhưng việc sử dụng các thiết bị này quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe (thị lực); lệ thuộc vào các thiết bị và nguy cơ đánh cắp các thông tin cá nhân khi tham gia vào các trang mạng xã hội như facebook, zalo,…

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Luyện tập và Vận dụng (trang 75)

Luyện tập 1 trang 75 Lịch sử 10: Theo em, bối cảnh lịch sử của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại có điểm gì khác biệt so với bối cảnh diễn ra các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại?

Trả lời:

(*) Điểm khác biệt về bối cảnh ra đời giữa các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại so với cách mạng công nghiệp thời cận đại

Luyện tập 2 trang 75 Lịch sử 10: Lập bảng thống kê về những thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại theo gợi ý sau:

Trả lời:

(*) Bảng thống kê một số thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

Luyện tập 3 trang 75 Lịch sử 10: Clau-xơ Sơ-goát, người sáng lập và là Chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế thế giới có nhận định: “Cách mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa sản xuất. Bây giờ, Cách mạng công nghiệp thứ tư đang nảy nở từ Cách mạng lần thứ ba, nó kết hợp với các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa Vật lí, kĩ thuật số và Sinh học.”

Em có đồng ý với ý kiến trên không? Vì sao?

Trả lời:

Em đồng ý với ý kiến trên, vì:

- Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã chuyển từ lao động thủ công sang lao động máy móc, mở ra một kỷ nguyên để cơ giới hóa sản xuất bằng việc sử dụng năng lượng nước và hơi nước. Tạo nên một động lực phát triển mạnh mẽ đối với nền công nghiệp và nền kinh tế.

- Cách mạng công nghiệp lần thứ hai, sử dụng năng lượng điện và động cơ điện để tạo ra dây chuyền sản xuất chuyên môn hóa cao, sản xuất hàng loạt, chuyển từ nền sản xuất cơ khí hóa sang nền sản xuất điện khí hóa.

- Cách mạng công nghiệp lần thứ 3 sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa sản xuất. Những thành tựu về máy tính cá nhân, hệ điều hành, internet và trình duyệt web đã đánh dấu sự ra đời của cuộc cách mạng số hóa; tạo cơ sở để các thiết bị điện tử và công nghệ thông tin ra đời; việc áp dụng điện tử, công nghệ thông tin vào sản xuất để thiết lập các dây chuyền tự động hóa.

- Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang nảy sinh từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lí, kĩ thuật số và sinh học”. Cách mạng Công nghiệp 4.0 diễn ra trên 3 lĩnh vực chính gồm Công nghệ sinh học, Kỹ thuật số và Vật lý. Những thành tựu đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc tạo ra các nhà máy thông minh; tạo ra bản sao ảo của thế giới vật lý, cho phép mọi người ở khắp nơi trên thế giới kết nối với nhau thông qua mạng internet dịch vụ qua các thiết bị di động ở mọi lúc, mọi nơi; thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số của sản xuất thông qua việc tích hợp các hệ thống và quy trình khác nhau trước đây thông qua các hệ thống máy tính được kết nối với nhau qua chuỗi cung ứng và giá trị.

Vận dụng trang 75 Lịch sử 10: Trong kỉ nguyên số hiện nay, rất nhiều thông tin được chia sẻ tràn lan trên mạng internet nhưng chưa được kiểm chứng. Nếu là một trong những người nhận được thông tin ấy, em sẽ làm gì?

Trả lời:

- Trong kỉ nguyên số hiện nay, rất nhiều thông tin được chia sẻ tràn lan trên mạng internet nhưng chưa được kiểm chứng. Nếu là một trong những người nhận được thông tin ấy, em sẽ:

+ Tìm hiểu thông tin và kiểm chứng tính chính xác của thông tin qua báo đài, trang web, trang mạng chính thống

+ Không chia sẻ, bình luận về những thông tin sai sự thật.

+ Tìm hiểu về kiến thức về luật an ninh mạng, nâng cao ý thức cảnh giác đối với những nguồn thông tin trên mạng internet.

+ Đồng thời tuyên truyền cho người thân, bạn bè những kiến thức bổ ích, tránh bị lợi dụng và cảnh báo lừa đảo trên các trang mạng internet.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

Lý thuyết Lịch sử 10 Bài 8: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại

I. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba

a) Bối cảnh lịch sử

- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba (còn được gọi là Cách mạng kĩ thuật số), diễn ra trong khoảng nửa sau thế kỉ XX.

- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba ra đời trên cơ sở:

+ Kế thừa những bước tiến của khoa học, kĩ thuật vào đầu thế kỉ XX.

+ Sự ra đời của lí thuyết nguyên tử hiện đại, đặc biệt là Thuyết tương đối của An-be Anh-xtanh (Đức)

Nhà bác học An-be Anh-xtanh

+ Nhu cầu phục vụ chiến tranh và chạy đua vũ trang đã thúc đẩy chính phủ các nước đầu tư vào nghiên cứu khoa học, hoạt động sáng chế để chế tạo ra nhiều loại vũ khí và phương tiện chiến tranh tối tân, hiện đại.

+ Sự vơi cạn các nguồn tài nguyên hoá thạch (dầu mỏ, than đá,...), thách thức về bùng nổ và già hoá dân số, nhu cầu lớn về nguyên vật liệu cho sản xuất đã đặt ra yêu cầu phải tìm ra những nguồn năng lượng mới, vật liệu mới thay thế, cũng như phát triển các ngành sử dụng ít năng lượng.

b) Những thành tựu cơ bản

- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba tạo ra nhiều phát minh lớn về công cụ sản xuất như: máy tính, máy tự động và hệ thống máy tự động, người máy; internet, công nghệ thông tin; những vật liệu mới, nguồn năng lượng mới,...

- Thành tựu quan trọng đầu tiên của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba là sự xuất hiện của máy tính.

- Tự động hoá và công nghệ rô-bốt ra đời đã giúp giải phóng sức lao động của con người, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm công nghiệp

- Sự xuất hiện của mạng internet, việc kết nối giữa các khu vực trên thế giới, chia sẻ thông tin giữa các thiết bị được thực hiện một cách dễ dàng, hiệu quả hơn.

- Sự ra đời của mạng kết nối internet không dây là một bước tiến quan trọng của ngành công nghệ thông tin.

- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba còn gắn với thành tựu trong công cuộc chinh phục vũ trụ của hai cường quốc là Mỹ và Liên Xô.

Con người đặt chân lên Mặt Trăng

II. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

a) Bối cảnh lịch sử

- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (còn gọi là Cách mạng 4.0) bắt đầu từ những năm đầu tiên của thế kỉ XXI và vẫn đang tiếp diễn.

- Cuộc Cách mạng 4.0 diễn ra trong bối cảnh:

+ Nhân loại đã trải qua nhiều cuộc cách mạng công nghiệp với những tiến bộ lớn về khoa học, kĩ thuật và công nghệ.

+ Thừa hưởng thành tựu của Cách mạng Công nghiệp lần thứ ba, trong đó quan trọng nhất là thành tựu trong lĩnh vực công nghệ kĩ thuật số, khi internet ngày càng phổ biến, trí tuệ nhân tạo được ứng dụng rộng rãi hơn trong nhiều lĩnh vực.

- Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ tại nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là những nước phát triển.

b) Những thành tựu cơ bản

- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư gắn liền với những đột phá công nghệ trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây, dữ liệu lớn (Big Data), công nghệ in 3D, tự động hoá, vật liệu mới, Công nghệ gen, công nghệ na-nô,...

- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vừa mới bắt đầu, nhưng hứa hẹn sẽ tạo ra những thay đổi lớn lao trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội của thế kỉ XXI.

Rô-bốt Xô-phi-a

III. Ý nghĩa và tác động của cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư

a) Ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế

- Giúp cho việc mở rộng và đa dạng hoá các hình thức sản xuất và quản lí.

- Con người có thể tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và đầy đủ,... do đó có thể hỗ trợ việc ra quyết định nhanh hơn và chính xác hơn.

- Giúp tăng năng suất lao động gấp nhiều lần, rút ngắn thời gian và tiết kiệm nguyên, nhiên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm,...

- Thương mại điện tử ra đời đã giúp người tiêu dùng có thể lựa chọn, mua sắm hàng hoá, dịch vụ bằng hình thức trực tuyến. Thông qua thương mại điện tử, người tiêu dùng tiếp cận gần hơn với thương mại toàn cầu.

- Thúc đẩy quá trình khu vực hoá, toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới,...

b) Tác động về xã hội, văn hóa

* Về xã hội

- Tác động tích cực:

+ Giải phóng sức lao động của con người, đặc beietj là trong những công việc nguy hiểm, môi trường độc hại.

+ Đưa đến sự phân hóa trong lực lượng lao động, số lượng người có kĩ năng và trình độ chuyên môn hóa ngày càng tăng

+ Con người có thể làm nhiều loại công việc bằng hình thức từ xa, tiết kiệm thời gian…

- Tác động tiêu cực:

+ Khiến nhiều người lao động phải đối diện với nguy cơ mất việc làm

+ Gây ra sự phân hóa trong xã hội, nới rộng khoảng cách giàu - nghèo

+ Con người bị lệ thuộc nhiều hơn vào các thiết bị thông minh; ít quan tâm đến các mối quan hệ gia đình, xã hội

Con người dần bị lệ thuộc vào các thiết bị thông minh

* Về văn hóa

- Tác động tích cực:

+ Việc tìm kiếm, chia sẻ thông tin trở nên thuận tiện và nhanh chóng

+ Con người có thể trao đổi, giao tiếp thông qua các ứng dụng trên Internet, rất thuận tiện, nhanh chóng

+ Quá trình giao lưu văn hóa giữa các quốc gia, khu vực diễn ra dễ dàng và thuận tiện

Thương mại điện tử giúp việc trao đổi, mua bán dễ dàng hơn

- Tác động tiêu cực:

+ Phát sinh các vấn đề liên quan đến bảo mật thông tin cá nhân, tính chính xác của các thông tin được chia sẻ

+ Làm gia tăng sự xung đột giữa nhiều yếu tố, giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại; xuất hiện nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc.

Xem thêm lời giải bài tập Lịch sử lớp 10 Kết nối tri thức với cuộc sống hay, chi tiết khác:

Bài 9: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại

Bài 10: Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á (thời kì cổ - trung đại)

Bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam

Bài 12: Văn minh Đại Việt

Bài 13: Đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam