Việt Bắc - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 12

Việt Bắc - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 12

I. Tác giả văn bản Việt Bắc

a. Tiểu sử:

+ Tố Hữu sinh năm 1920, mất năm 2000, tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành

+ Quê quán: làng Phù Lai, nay thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế

+ Sinh trưởng trong gia đình nho học ở Huế và yêu văn chương

+ Tố Hữu sớm giác ngộ cách mạng và hăng say hoạt động cách mạng và hăng say hoạt động, kiên cường đấu tranh trong các nhà tù thực dân

+ Tố Hữu đảm nhiệm nhiều cương vị trọng yếu trên mặt trận văn hóa và trong bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà nước

b. Đường thơ, đường cách mạng: con đường thơ và con đường hoạt động cách mạng của ông có sự thống nhất, không thể tách rời. Mỗi tập thơ của ông là một chặng đường cách mạng.

- Đường thơ, đường cách mạng: con đường thơ và con đường hoạt động cách mạng của ông có sự thống nhất, không thể tách rời. Mỗi tập thơ của ông là một chặng đường cách mạng.

+ Tập thơ “Từ ấy” (1937-1946)

+ Tập thơ “Việt Bắc” (1946-1954)

+ Tập thơ “Gió lộng” (1955-1961)

+ Tập thơ “Ra trận” và tập “Máu và hoa”

+ Các tập thơ còn lại: thể hiện những chiêm nghiệm về cuộc đời của tác giả

c. Phong cách thơ Tố Hữu:

- Phong cách thơ Tố Hữu:

+ Thơ Tố Hữu là thơ trữ tình – chính trị

+ Thơ Tố Hữu thiên về khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn

+ Thơ Tố Hữu có giọng tâm tình, ngọt ngào

+ Thơ Tố Hữu mang tính dân tộc đậm đà

⇒ Thơ Tố Hữu là tấm gương phản chiếu tâm hồn một người chiến sĩ cách mạng suốt đời phấn đấu, hi sinh vì tương lai tươi đẹp của dân tộc, cuộc sống hạnh phúc của con người.

Bài giảng Ngữ văn lớp 12 Việt Bắc

II. Nội dung văn bản Việt Bắc

   

III. Tìm hiểu chung về tác phẩm Việt Bắc

1. Hoàn cảnh ra đời tác phẩm Việt Bắc

- Chiến thắng Điện Biên Phủ thắng lợi. Tháng 7-1954, Hiệp định Giơ – ne – vơ về Đông Dương được kí kết. Hòa bình lập lại, một trang sử mới mở ra cho toàn dân tộc

- Tháng 10-1954, những người kháng chiến từ căn cứ miền núi trở về miền xuôi, Trung ương Đảng, Chính phủ rời chiến khu Việt bắc về lại thủ đô. Nhân sự kiện có tính lịch sử này, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ.

2. Vị trí đoạn trích 

Đoạn trích thuộc phần 1 của tác phẩm, tái hiện những kỉ niệm cách mạng và kháng chiên

3. Nội dung chính tác phẩm Việt Bắc

Việt Bắc là khúc ca hùng tráng và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến. Thể hiện sự gắn bó, ân tình sâu nặng với nhân dân, đất nước trong niềm tự hào dân tộc.  Việt Bắc là khúc hát ân tình chung của những người cách mạng, những người kháng chiến, của cả dân tộc qua tiếng lòng của nhà thơ.

4. Phương thức biểu đạt:

- Tự sự + miêu tả + biểu cảm

5. Thể thơ tác phẩm Việt Bắc:

- Tác phẩm Việt Bắc được viết theo: Thể thơ lục bát

6. Bố cục tác phẩm Việt Bắc (2 phần)

- Phần 1 (20 câu đầu): Lời nhắn nhủ của người ở lại đối với người ra đi

- Phần 2 (còn lại): Lời của người ra đi với nỗi nhớ Việt Bắc

7. Tóm tắt tác phẩm Việt Bắc:

Tóm tắt tác phẩm Việt Bắc (mẫu 1)

Đoạn trích là tình cảm của bộ đội dành cho người dân Việt Bắc. Sau khi giành lại hòa bình, bộ đội rời chiến khu trở về thủ đô, họ chia tay nhau trong bịn rịn, lưu luyến. Người ở lại nhắc lại những kỉ niệm đã gắn bó cùng chia ngọt sẻ bùi trong gian khó. Họ giành cho nhau tình cảm thủy chung, mặn mà. Nỗi nhớ Việt Bắc là nỗi nhớ về những ngày sinh hoạt cùng nhau học tập, lao động và kháng chiến chống quân thù. Việt Bắc hiện lên với thiên nhiên đặc trưng tươi đẹp của bốn mùa hòa quyện với con người Việt Bắc đậm nghĩa tình, hăng say lao động. Tác giả tái hiện những đêm hành quân anh dũng và thể hiện niềm tin vào cách mạng vào Bác Hồ.

Tóm tắt tác phẩm Việt Bắc (mẫu 2)

Chiến dịch Điện Biên Phủ đã kết thúc thắng lợi, Hiệp định Giơ-ne-vơ về Đông Dương đã được kí kết, hòa bình lập lại, miền Bắc nước ta đang  được giải phóng, hoàn thành vẻ vang của sứ mệnh lãnh đạo cuộc kháng chiến, tháng 10/1954, các cơ quan Trung ương Đảng và Chính phủ đã rời chiến khu Việt Bắc để  về Hà Nội. Nhân sự kiện có tính chất lịch sử này thì  Tố Hữu đã sáng tác được bài thơ Việt Bắc. Việt Bắc là 1 đỉnh cao của thơ ca với  cách mạng Việt Nam của thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp. Tác phẩm đã được chia làm 2 phần như sau: phần đầu đã  tái hiện lên giai đoạn gian khổ nhưng lại rất vẻ vang của cách mạng và kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc thì nay đã trở thành những kỉ niệm rất sâu sâu nặng trong lòng người, phần sau đã  nói về sự gắn bó giữa miền ngược và miền xuôi trong viễn cảnh đất nước hòa bình và ca ngợi những công ơn của Đảng và của Bác đối với dân tộc.

Tóm tắt tác phẩm Việt Bắc (mẫu 3)

Việt Bắc là khúc ca hùng tráng và cũng là khúc tình ca về cách mạng và về cuộc kháng chiến . Thể hiện sự gắn bó, ân tình sâu nặng với nhân dân và đất nước trong niềm tự hào của dân tộc… Việt Bắc là khúc hát ân tình chung của những người cách mạng và của  những người kháng chiến, của cả dân tộc qua tiếng lòng của nhà thơ. Bên cạnh đó, bài thơ còn cất lên được  âm hưởng mà  anh hùng ca vang dội và đưa ta về với một thời kì lịch sử hào hùng và trọng đại của đất nước.

8. Giá trị nội dung tác phẩm Việt Bắc

- Việt Bắc là khúc ca hùng tráng và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến. Thể hiện sự gắn bó, ân tình sâu nặng với nhân dân, đất nước trong niềm tự hào dân tộc…

- Việt Bắc là khúc hát ân tình chung của những người cách mạng, những người kháng chiến, của cả dân tộc qua tiếng lòng của nhà thơ. Bên cạnh đó, bài thơ còn cất lên âm hưởng anh hùng ca vang dội, đưa ta về với một thời kì lịch sử hào hùng, trọng đại của đất nước.

9. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Việt Bắc

- Sử dụng sáng tạo hai đại từ “mình, ta” với lối đối đáp giao duyên trong dân ca, để diễn đạt tình cảm cách mạng

- Bài thơ Việt Bắc thể hiện tính dân tộc đậm đà:

+ Sử dụng thành công thể thơ lục bát truyền thống.

+ Ngôn ngữ, hình ảnh giản dị, quen thuộc, gần gũi, đậm sắc thái dân gian.

+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật tài hoa như điệp từ, liệt kê, so sánh, ẩn dụ tượng trưng…

+ Nhịp điệu thơ uyển chuyển ngân vang, giọng điệu thay đổi linh hoạt

IV. Dàn ý tác phẩm Việt Bắc

I. Mở bài

- Giới thiệu về tác giả Tố Hữu (tiểu sử, con đường cách mạng, phong cách thơ..)

- Giới thiệu về bài thơ Việt Bắc (hoàn cảnh ra đời, khái quát nội dung và nghệ thuật)

II. Thân bài

1. Lời nhắn nhủ của người ra đi và kẻ ở lại

a) Tám câu đầu: Cuộc chia tay đầy lưu luyến, bịn rịn

- Cách xưng hô mình – ta và giọng điệu ngọt ngào của những câu ca dao, những câu hát giao duyên gợi nên khung cảnh chia tay bịn rịn, lưu luyến

- Từ ngữ:

+ Điệp từ “mình về”, “mình có nhớ” gợi lên một khoảng không gian, thời gian đầy ắp kỉ niệm

+ Từ láy: “tha thiết”, “bâng khuâng”, “bồn chồn” gợi tả tâm trạng vấn vương, lưu luyến

+ Điệp từ “nhớ”gợi tả nỗi nhớ triền miên

+ 15 năm ấy: khoảng thời gian gắn bó với những tình cảm mặn nồng, thiết tha

- Hình ảnh:

+ "núi", “sông”, "nguồn" những hình ảnh tiêu biểu của núi rừng Việt Bắc.

+ “cầm tay nhau” diễn tả sự bịn rịn

+ áo chàm (hoán dụ): chỉ người dân VB Với hình ảnh chiếc áo chàm bình dị, chân thành cảm xúc của người ra đi - kẻ ở dâng trào không nói nên lời.

⇒ Tám câu đầu là khung cảnh chia tay đầy tâm trạng, bịn rịn, lưu luyến, bâng khuâng của kẻ ở người đi

b) Lời người ở lại nhắn gửi tới người ra đi

- Lời nhắn gửi được thể hiện dưới hình thức những câu hỏi: nhớ về Việt bắc cội nguồn quê hương cách mạng, nhớ thiên nhiên Việt Bắc, nhớ những địa danh lịch sử, nhớ những kỉ niệm ân tình...

- Nghệ thuật:

+ Liệt kê hàng loạt các kỉ niệm

+ ẩn dụ, nhân hóa: rừng núi nhớ ai

+ điệp từ “mình”

+ Cách ngắt nhịp /4, 4/4 đều tha thiết nhắn nhủ người về thật truyền cảm.

⇒ Thiên nhiên, mảnh đất và con người Việt Bắc với biết bao tình nghĩa, ân tình, thủy chung

2. Nỗi nhớ của người ra đi và niềm tin vào Đảng, Chính phủ và Bác Hồ

a) Nhớ cảnh và người Việt Bắc

- Nỗi nhớ đưuọc so sánh với nỗi nhớ người yêu

- Nhớ thiên nhiên Việt Bắc:

+ Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương

+ Buổi chiều khói bếp hòa quyện với sương núi

+ Cảnh bản làng ẩn hiện trong sương

+ Cảnh rừng nứa, bờ tre...

+ Thiên nhiên Việt Bắc qua 4 mùa với những hình ảnh độc đáo, đặc sắc

- Nhớ về con người Việt Bắc:

+ Nhớ người Việt Bắc trong nghèo khó, vất vả mà vẫn tình nghĩa, thủy chung, gắn bó với cách mạng

+ Nhớ những kỉ niệm đầy ắp vui tươi, ấm áp giữa bộ đội và người dân Việt Bắc: lớp học i tờ, những giờ liên hoan

+ Nhớ hình ảnh những con người mang vẻ đẹp mộc mạc, giản dị của người lao động: “người mẹ”, “cô em gái”.

⇒ Với kết cấu đan xen, cứ một câu tả cảnh, một câu tả người đã làm nổi bật vẻ đẹp hài hoà, sự đan cài quấn quýt giữa thiên nhiên và con người. Đây là vẻ đẹp đậm màu sắc phương đông

b) Nhớ Việt Bắc đánh giặc và Việt Bắc anh hùng

- Nhớ hình ảnh cả núi rừng Việt Bắc đánh giặc: “Rừng....”

- Nhớ hình ảnh đoàn quân kháng chiến: “Quân đi...”

- Nhớ những chiến công ở Việt Bắc, những chiến thắng với niềm vui phơi phới

⇒ Nhịp thơ mạnh, dồn dập như âm hưởng bước hành quân. Hình ảnh kì vĩ... tất cả tạo nên một bức tranh sử thi hoành tráng để ca ngợi sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước, của nhân dân anh hùng

c) Nhớ Việt Bắc niềm tin

- Nhớ cuộc họp cao cấp với nhiều chi tiết, hình ảnh tươi sáng.

- Nhớ hình ảnh ngọn cờ đỏ thắm, rực rỡ sao vàng, có trung ương Đảng, có chính phủ và có Bác Hồ

⇒ Việt Bắc là cội nguồn là quê hương cách mạng

III. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ

+ Nội dung: bài thơ khúc tình ca về cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến. Thể hiện sự gắn bó, ân tình sâu nặng với nhân dân, đất nước trong niềm tự hào dân tộc…

+ Nghệ thuật: đạm chất dân tộc, trong việc sử dụng hình thức đối đáp với cặp đại từ nhân xưng mình – ta, ngôn ngữu, hình ảnh thơ giản dị, nhịp thơ uyển chuyển, sử dụng thể thơ dân tộc – thể thơ lục bát...

- Cảm nhận của bản thân: bài thơ cho chúng ta thấy nghĩa tình của người dân Việt trong những năm tháng khó khăn, gian khổ của cuộc chiến tranh, giành độc lập, tự do cho dân tộc

V. Một số đề văn bài Việt Bắc

Đề bài: Cảm nhận của anh chị về hình tượng thiên nhiên và con người Việt Bắc trong tác phẩm cùng tên

Cảm nhận của anh chị về hình tượng thiên nhiên và con người Việt Bắc trong tác phẩm cùng tên - mẫu 1

    Việt Bắc của Tố Hữu có thể coi là một khúc tráng ca tuyệt đẹp về cuộc kháng chiến chống Pháp. Tác phẩm đã ghi lại cuộc kháng chiến trường kì bằng một giọng thơ đầy ân tình, khắc họa không chỉ sự anh hùng của dân tộc mà còn ánh lên vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Việt Bắc – ân tình, thủy chung. Và vẻ đẹp đó đã được thể hiện đầy đủ trong đoạn thơ:

    Ta về mình có nhớ ta

    Ta về ta nhớ những hoa cùng người

    Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

    Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng

    Ngày Xuân mơ nở trắng rừng

    Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang

    Ve kêu rừng phách đổ vàng

    Nhớ cô em gái hái măng một mình

    Rừng thu trăng rọi hoà bình

    Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung

    Thơ của Tố Hữu, là thơ trữ tình, chính trị, bởi vậy cảm hứng chính trị cũng là cảm hứng chi phối toàn bộ tác phẩm. Nhưng chất chính trị ấy lại hòa điệu nhịp nhàng, nhuần nhuyễn trong chất trữ tình đậm nét, chính điều đó khiến cho tác phẩm của Tố Hữu không chỉ là những bản tuyên truyền khô cứng, giáo huấn đơn thuần mà đó còn là tâm tư, tình cảm rất đỗi chân thành được tác giả gửi gắm trong đó. Hai chất liệu này hòa quyện với nhau, đem đến sự thuyết phục trong lòng bạn đọc

    Cả bài thơ Việt Bắc thấm đượm trong nỗi nhớ nhung khắc khoải, đúng như chính bản thân Tố Hữu đã khẳng định trong bài thơ: “Nhớ gì như nhớ người yêu/ Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương”. Bởi vậy, bài thơ trở nên da diết, thiết tha hơn trong sự hòa quyện của mối quan hệ khăng khít giữa con người và khung cảnh thiên nhiên Việt Bắc. Qua đó vừa làm nổi bật vẻ đẹp rực rỡ, đầy sức sống của thiên nhiên, vừa khẳng định sự ân tình, thủy chung trong con người Việt Bắc.

    Khổ thơ là bức tranh tứ bình đẹp đẽ, mang những đặc điểm riêng của bốn mùa xuân – hạ – thu – đông. Mở đầu bài thơ là bức tranh mùa đông với sắc đỏ nổi bật:

    Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

    Đèo cao nắng ánh, dao gài thắt lưng

    Màu xanh thẫm của đại ngàn được tác giả khắc họa thật đẹp, nhưng nổi bật nhất trong bức tranh ấy không phải là màu xanh bạt ngàn của mà là màu đỏ rực của hoa chuối. Bằng bút pháp chấm phá, Tố Hữu đã khiến cả bức tranh bừng sáng. Dù bức tranh mùa đông, nhưng không hề u ám, lạnh lẽo mà trái lại với sắc đỏ bức tranh càng trở nên ấm nóng, ngập đầy sức sống hơn. Trong bức tranh ấy, con người xuất hiện thật chủ động và khỏe khoắn. Con dao – vật dụng lao động của người dân Việt Bắc, lại một lần nữa được ánh sáng của mặt trời làm cho bừng sáng. Con người ở trong khung cảnh rộng lớn của thiên nhiên nhưng không hề bé nhỏ mà mang trong mình nét hiên ngang, hùng dũng giữa núi rừng.

    Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp, tràn đầy sức sống với sắc trắng tinh khôi của loài hoa mơ:

    “Ngày xuân mơ nở trắng rừng

    Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang”.

    Hoa mơ một loài hoa giản dị, mộc mạc nhưng đầy thanh cao, tinh khiết, sắc trắng của hoa mơ khiến không gian rừng núi càng trở nên đẹp đẽ, tươi sáng hơn. Tương ứng vẻ đẹp thanh khiết của mùa xuân là hình ảnh “người đan nón” với đôi bàn tay tài hoa, khéo léo. Họ hiện lên là những người lao động cần cù, chăm chỉ, khéo léo “chuốt từng sợi giang”.

    Ve kêu rừng phách đổ vàng

    Nhớ cô em gái hái măng một mình

    Vẻ đẹp của thiên nhiên được khắc họa rõ nét nhất trong bức tranh mùa hè, vừa có màu sắc vừa có âm thanh. Màu vàng đặc trưng của mùa hè, và âm thanh ve kêu rộn rã khiến cho sức sống mùa hạ như bừng thức, trỗi dậy. Câu thơ đầu tiên là một câu thơ rất hay và giàu ý nghĩa, có thể hiểu tiếng ve kêu đã tác động, khiến cho rừng phách đổ vàng; nhưng cũng có thể hiểu là tiếng ve kêu trong rừng phách. Dù hiểu theo cách nào thì đây cũng là bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, giàu sức sống. Nổi bật giữa khung cảnh thiên nhiên là người con gái xuất hiện thật thân thương, ngọt ngào “cô em gái”. Giữa con người và thiên nhiên có sự đồng điệu, hô ứng với nhau, cô em gái cũng đang ở độ tuổi đẹp đẽ, tràn đầy sức sống nhất, cũng như thiên nhiên ngập đầy sức sống. Mặc dù cô em gái chỉ xuất hiện một mình nhưng không hề tạo cảm giác cô đơn mà vẫn vô cùng đẹp đẽ, khỏe khoắn.

    Khổ thơ kết lại bằng bức tranh mùa thu: “Rừng thu trăng rọi hòa bình/ NHớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”. Ánh trăng vàng trải dài khắp rừng núi khiến cho bức tranh thêm phần lung linh, huyền hảo. Đồng thời bức tranh đó cũng tái tạo không khí yên bình, thanh tĩnh trong đêm khuya. Bởi vậy ánh trăng không đơn thuần là vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn là biểu tượng của hòa bình. Con người được khai thác qua hình thức sinh hoạt văn hóa đặc trưng của người dân Việt Bắc, đó là những câu hát giao duyên, đầy ân tình, thủy chung.

    Bằng lớp ngôn từ giản dị, giọng điệu tâm tình ngọt ngào, Tố Hữu đã đem đến cho bạn đọc một thiên nhiên Việt Bắc tràn đầy sức sống, một người dân Việt Bắc khỏe khoắn, cần cù, yêu lao động. Đoạn thơ đã cho thấy sự hòa điệp nhịp nhàng, giữa con người và thiên nhiên tạo nên vẻ đẹp hoàn chỉnh cho thiên nhiên và con người nơi đây.

 Cảm nhận của anh chị về hình tượng thiên nhiên và con người Việt Bắc trong tác phẩm cùng tên - mẫu 2

   Việt Bắc là bài thơ tổng kết mười lăm năm kháng chiến trường kì gian khổ của dân tộc. Nó có thể coi như bản trường ca tổng kết lại cả một quá trình đấu tranh đầy mất mát nhưng cũng vô cùng anh dũng, hào hùng. Nhưng tác phẩm không chỉ đề cấp đến chiến công, mà bên cạnh đó còn thể hiện tấm lòng, sự gắn bó thiết tha, sâu nặng với thiên nhiên và con người Việt Bắc. Tình cảm đó đã được ông thể hiện trong đoạn thơ:

         Ta mình về mình có nhớ ta

       …

       Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung

   Trong bài thơ có không ít những câu thơ thể hiện thiên nhiên và con người Việt Bắc như: “Nhớ đèo mây phủ…..” “Nhớ người mẹ nắng cháy lưng/ Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô”,… nhưng ông thật tinh tế, khi lựa ra một bức tranh đẹp đẽ nhất của bốn mùa xuân, hạ, thu, đông để khái quát toàn bộ vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Việt Bắc. Trong nỗi nhớ nhung khắc khoải của tác giả, thiên nhiên hiện lên vô cùng phong phú, con người hiện lên gần gũi, mộc mạc. Hai yêu tố đó hòa hợp, quyện lẫn vào nhau, người tôn lên cảnh, cảnh tôn lên vẻ đẹp của người.

   Mở đầu đoạn thơ là khung cảnh thiên nhiên Việt Bắc vào một ngày đông:

         Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

        Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.

   Nếu như thơ xưa, mùa đông gắn với cái lạnh lẽo, tàn lụi, héo úa, với những cảm xúc thê lương, bi ai: “Thuở đăng đồ mai chưa dạn gió/ Hỏi ngày về chỉ độ đào bông/ Nay đào đã quyến gió đông/ Phù dung lại nở bên sông bờ sờ” (Đặng Trần Cồn). Còn đến với câu thơ của Tố Hữu, ta lại nhận thấy cái ấm trong chính không khí lạnh lẽo đó. Giữa đại ngàn bát ngát một màu xanh của núi rừng, sắc đỏ của cây chuối rừng hiện lên thật đẹp đẽ và vô cùng đặc sắc. Dường như nó trở thành nhãn tự của câu thơ, làm bừng sáng cả một bức tranh thiên nhiên. Sắc đỏ đó khiến ta bất chợt nhớ đến câu thơ của Nguyễn Trãi khi vào hè:

         Hèo lục đùn đùn tán rợp giương

         Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

        Hồng liên trì đã tiễn mùi hương

   Hài hòa với khung cảnh thiên nhiên, là ánh sáng lấp lánh của chiếc dao gài thắt lưng của con người. Con người Việt Bắc hiện lên thật mạnh mẽ, rắn rỏi, làm chủ thiên nhiên. Giữa hoang vu đại ngàn, con người không bị thiên nhiên khuất lấp, mà ngược lại con người trong tư thế làm chủ thiên nhiên, đất trời.

   Bức tranh thiên nhiên – con người thứ hai là bức tranh mùa xuân:

         Ngày xuân mơ nở trắng rừng

       Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang

   Vùng đồng bằng, mỗi độ xuân về đào đỏ bung sắc thắm, còn với núi rừng Việt Bắc nếu lấy đào đỏ có lẽ sẽ không nói được đặc trưng thiên nhiên nơi đây. Tố Hữu lựa chọn hoa mơ – một loại hoa điển hình của núi rừng Tây Bắc để nói về mùa xuân quả là một lựa chọn hoàn hảo. Sắc trắng tinh khôi, nở rộ của hoa mơ khiến cả không gian ngập tràn sức sống, một sự sống thanh khiết, tươi non mơm mởn. Giữa rừng mơ trắng nổi bât hình ảnh người đan nón và hành động cụ thể “chuốt từng sợi giang”. Vẻ đẹp đó là vẻ đẹp của sự cần mẫn, chăm chỉ, chịu thương chịu khó.

   Xuân qua, hạ đến, bức tranh nào, hình ảnh nào sẽ làm nổi bật vẻ đẹp và con người nơi đây? Không để bạn đọc thất vọng, sắc vàng óng trong cả câu thơ khiến bức tranh vừa mơ màng, huyền ão mà cũng tất đỗi lung linh:

         Ve kêu rừng phách đổ vàng

        Nhớ cô em gái hái măng một mình

   Mùa hạ nổi bật với sắc vàng của lá và âm thanh tưng bừng, rộn rã của tiếng ve. Không gian trở nên sống động và tràn ngập sức sống hơn. Con người ở đây được tác giả gọi một cách thật đặc biệt: “cô em gái”. Cô em gái là cách gọi đầy thân thương, rất đỗi tình cảm. Trong không gian tràn đầy màu sắc, hình ảnh người con gái đang hăng say lao động, không khỏi khiến người chiến sĩ xao xuyến, lay động. Đây quả là bức tranh lay thức, làm lòng người động tâm. Cô gái mang trong mình một vẻ đẹp mộc mạc, khỏe khoắn mà vẫn hết sức tình tứ.

   Bức tranh cuối cùng la khung cảnh mùa thu:

         Rừng thu trăng rọi hòa bình

       Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung

   Từ bức tranh mùa đông, Tố Hữu đi đến bức tranh mùa thu – mùa hòa bình. Bức tranh cuối cùng kết lại khổ thơ tứ bình. Phải chăng bức tranh thu hòa bình đó cũng chính là mong muốn, nguyện ước và niềm tin của tác giả. Không gian về đêm yên tĩnh, thanh bình, bức tranh tựa như được vẽ bởi mực tàu, lung linh, huyền ảo dưới ánh sáng của ánh trăng. Trong đem trăng hòa bình ấy, tiếng hát tha thiết, trầm bổng càng xa hơn, ngân nga hơn. Đó là tiếng hát của tấm lòng thủy chung, là sự sắt son như một của kẻ ở, người đi.

   Tuy đoạn thơ hết sức ngắn ngủi nhưng đã thể hiện được tình cảm sâu đậm mà tác giả dành cho thiên nhiên và con người nơi đây. Phải có một tâm hồn tinh tế, tấm chân tình thì mới có thể thấy được vẻ đẹp của từng mùa và khái quát nên những câu thơ đặc sắc đến như vậy.

Đề bài: Phân tích bức tranh thiên nhiên tứ bình trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu.

Phân tích bức tranh thiên nhiên tứ bình trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu - mẫu 1

    Tố Hữu, cây bút trữ tình chính trị xuất sắc nhất của Văn học Việt Nam. Các tác phẩm của ông luôn bám sát từng sự kiện, từng mốc lịch sử của dân tộc. Việt Bắc chính là bản tổng kết về cuộc kháng chiến chống Pháp, đồng thời thể hiện niềm vui, niềm tự hào của ông về chiến thắng của dân tộc. Nhưng đằng sau tính chất sự kiện lịch sử ấy, trong Việt Bắc còn có những vần thơ rất đẹp, rất giàu cảm xúc khi viết về thiên nhiên, đó là bức tranh tứ bình. Có thể coi bức tranh tứ bình là một trong những điểm nhấn quan trọng nhất, tạo nên sự thành công cho tác phẩm.

    Bức tranh tứ bình được trích từ câu 43 đến câu 52 của tác phẩm. Đây là đoạn thơ đặc sắc nhất, hoàn toàn có thể tách riêng như một tác phẩm độc lập. Đoạn thơ gồm có mười câu chia thành hai phần, hai câu đầu là sự khái quát về cảm xúc chủ đạo được nói đến trong đoạn là nỗi nhớ; phần còn lại là vẻ đẹp của bốn mùa, ứng với bốn cặp lục bát. Lối vẽ theo kiểu bộ tứ bình là lỗi khác họa rất được ưa chuộng của văn học trung đại. Sử dụng hình thức này, một lần nữa Tố Hữu tạo nên tính dân tộc đậm đà cho tác phẩm.

    Mở đầu tác phẩm là bức tranh mùa đông:

    Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

    Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng

    Thiên nhiên được khắc họa bằng màu xanh thẫm đặc trưng của đại ngàn và trên nền xanh thẫm ấy, Tố Hữu sử dụng nghệ thuật chấm phá để đưa vào hình ảnh “rừng xanh hoa chuối đỏi tươi” dù chỉ là một bông hoa nhưng sắc đỏ của nó đã làm bừng sáng cả không gian, xua tan cảm giác lạnh lẽo của mùa đông Việt Bắc. Con người lao động xuất hiện trong tư thế khỏe khoắn, một mình đối diện với thiên nhiên nhưng không bị thiên nhiên che khuất mà vượt lên đó trong tư thế là chủ vũ trụ. Ở đây Thiên nhiên dường như còn đang hô ứng để làm bật lên hình ảnh của con người, ánh nắng phản chiếu vào những lưỡi dao tạo nên vẻ đẹp lấp lánh, không hề sắp đặt mà đó là vẻ đẹp tự nhiên.

    Bức tranh mùa xuân lại được Tố Hữu khắc họa hết sức trong sáng, tinh khiết:

    Ngày xuân mơ nở trắng rừng

    Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang

    Điểm nhấn của bức tranh chính là sắc trăng thanh khiết, tao nhã của rừng mơ. Đây là loài hoa đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. Tuy cả bức tranh là một sắc trắng, nhưng không hề tạo ra cảm giác đơn điệu, bởi tác giả đã động từ hóa từ “trắng” kết hợp với động từ “nở” khiến cho người đọc có cảm giác sắc trắng không hề tĩnh lặng mà đang có sự vận động từ một điểm lan ra cả bức tranh. Bởi vậy bức tranh tuy ít chi tiết mà vẫn vô cùng sống động. Tương ứng với vẻ đẹp thiên nhiên, là vẻ đẹp của người dân lao động ở Việt Bắc. Với đôi bàn tay khóe léo, tài hoa, họ chuốt từng sợi giang, đó là vẻ đẹp của tự tài nghệ, thuần thục mà cũng hết sức giản dị.

    Vẻ đẹp của bức tranh mùa hẹ được khắc họa bằng âm thanh, màu sắc rất đặc trưng:

    Ve kêu rừng phách đổ vàng

    Nhớ cô em gái hái măng một mình

    Âm thanh của tiếng ve rộn rã, vui tươi; sắc vàng ấm nóng ngập tràn cả không gian. Tác giả đã rất xuất sắc khi dùng các từ “đổ” để diễn tả quá trình biến đổi màu sắc. Quá trình ấy diễn ra mau lẹ, đột ngột và vô cùng bất ngờ. “Ve kêu rừng phách đổ vàng” là một câu thơ gợi nhiều liên tưởng cho người đọc. Vừa có thể hiểu là tiếng ve kêu trong rừng phách đổ vàng, vừa có thể hiểu tiếng ve kêu làm cho rừng phách đổ vàng, nếu hiểu theo cách này có thể thấy sức sống của bạn vật đang độ viên mãn căng đầy nhất. Hình ảnh con người vẫn tiếp tục ở trạng thái cần cù lao động. Cô em gái xuất hiện một mình nhưng lại không gợi cảm giác buồn bã, đơn độc, bởi có sự đồng điệu, hô ứng với thiên nhiên đang ở độ chín, độ đẹp nhất.

    Bức tranh cuối cùng là bức tranh mùa thu, với ánh trăng lan tỏa khắp nơi:

    Rừng thu trăng rọi hòa bình

    Nhớ ai tiếng hát ân tình, thủy chung

    Trăng vốn là thi đề muôn thuở của thơ ca, và trăng vào mùa thu là lúc trăng tròn và đẹp nhất. Miêu tả trăng của chiến khu Việt Bắc tác giả đã tái tạo không khí bình yên, tĩnh lặng. Vẻ đẹp của vầng trăng không đơn thuần là vẻ đẹp của thiên nhiên, mà còn là vẻ đẹp của hòa bình. Hình ảnh con người được khai thác thong quá hình thức sinh hoạt văn hóa đặc trưng của người dân Việt Bắc đó là lối hát giao duyên, đó là tiếng hát ân tình, thủy chung.

    Với thể thơ lục bát thuần dân tộc, đạt đên độ mẫu mực. Câu thơ ngắt nhịp đều đặn, cùng với hiểu quả vần đã làm cho đoạn thơ đậm chất nhạc. Hình ảnh không cầu kì, song được chọn lọc kĩ lưỡng bởi vừa toát lên sự giản dị vừa thể hiện vẻ đẹp tinh tế.

    Bức tranh tứ bình là đoạn thơ xuất sắc nhất trong bài thơ Việt Bắc. Nếu cắt theo chiều ngang thì đoạn thơ là bức tranh toàn cảnh về bốn mùa trong năm của Việt Bắc. nếu cắt theo chiều dọc lại có thể thấy vẻ đẹp vừa song song, vừa hòa quyện đó là vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Việt Bắc. Đoạn thơ cũng cho thấy bút pháp tài tình, ngôn ngữ thơ tinh tế tài hoa của Tố Hữu.

Phân tích bức tranh thiên nhiên tứ bình trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu - mẫu 2

   Sống ân nghĩa, thủy chung chính là một lối sống văn hóa đẹp đẽ từ ngàn đời nay của dân tộc ta. Nét đẹp đó đã được lưu giữ trong rất nhiều tác phẩm văn học khác nhau và một trong số đó ta không thể không kể đến bức tranh tứ bình trong bài thơ Việt Bắc của nhà thơ Tố Hữu:

       “Ta về mình có nhớ ta

       …

    Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”

   Việt Bắc không đơn thuần chỉ là một địa danh, là một nơi để chiến đấu mà còn là nơi chưa đựng đầy những kỉ niệm, đầy tình người tha thiết, sâu nặng. Bởi vậy, trong khoảnh khắc chia tay bất cứ ai cũng bồi hồi xúc động, nhớ về những kỉ niệm đã qua. Kỉ niệm đó là lớp học, là những ngày tháng liên hoan những năm kháng chiến và còn một nỗi nhớ khác chính là về thiên nhiên và con người Việt Bắc.

   Thiên nhiên Việt Bắc trong bức tranh tứ bình hiện lên vô cùng cô đọng, hàm súc, đại diện cho bốn mùa. Mùa đông là mùa đầu tiên xuất hiện trong bức tranh tứ bình:

       Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

   Khi đọc câu thơ lên, bất chợt trong lòng mỗi người sẽ không hình dung đến mùa đông âm u, lạnh lẽo mà phải là mùa xuân ngập đầy sức sống, hay mùa hạ rực rỡ. Nhưng không, đây lại chính là bức tranh thiên nhiên Việt Bắc vào mùa đông. Trên cái nên xanh ngắt của rừng bạt ngàn là màu đỏ rực của hoa chuối. Cái ấm nóng rực rỡ dù nhỏ nhưng dường như đã làm cả bức tranh bừng sáng, trỗi dậy sức sống tiềm tàng trong đó.

   Bức tranh thứ hai chính là mùa xuân. Ở đây khung cảnh thiên nhiên mang cái thanh khiết, dịu dàng: “Ngày xuân mơ nở trắng rừng”. Câu thơ làm ta bất chợt nhớ đến cảnh:“Ôi sáng xuân nay, Xuân 41/ Trắng rừng biên giới nở hoa mơ/ Bác về.. im lặng. Con chim hóa/ thánh thót bờ lau, vui ngẩn ngờ”. Xuân sang hè đến rực rỡ, muôn màu sắc và âm thanh. Là tiếng ve kêu rộn ràng, như một bản đàn chào đón mùa hè, cùng với đó là sắc rực rỡ của “rừng phách đổ vàng”. Là tiếng ve làm cho rừng phách đổ vàng hay bản thân nó vốn như vậy? Dù hiểu theo cách nào thì khung cảnh hiện lên cũng thật rực rỡ và ấm áp.

   Cuối cùng là bức tranh mùa thu:

       Mùa thu trăng rọi hòa bình

   Ánh trăng dìu dịu của mùa thu lan tỏa khắp không gian. Trong màu sắc ấy, không gian ấy còn bừng lên khát vọng về một cuộc sống tự do, hòa bình. Dưới con mắt quan sát tinh tường của Tố Hữu, mỗi mùa ở nơi đây thiên nhiên hiện lên thật đẹp đẽ, thật đặc biệt. Có lẽ phải gắn bó và tha thiết yêu lắm ông mới có thể nắm bắt trọn vẹn từng nét đẹp tinh túy nhất của cảnh vật như vậy.

   Đan xen ở mỗi bức tranh là hình ảnh của con người Việt Bắc. Ông không chỉ yêu quý, trân trọng thiên nhiên nơi đây mà còn tha thiết, chân thành với con người Việt Bắc. Ở mỗi đối tượng ông đều khám phá, nắm bắt được những vẻ đẹp khu biệt của họ. Là hình ảnh ngời nông dân lên núi làm việc với lưỡi dao lấp lánh dưới ánh nắng của mùa đông. Là bàn tay khéo kéo của người đan nón thanh tĩnh “chuốt từng sợi giang” vô cùng điêu luyện. Bức tranh càng trở nên thơ mộng hơn với “Cô em gái hái măng một mình” ven suối bên tiếng ve kêu rộn rã. Và cuối cùng là tiếng hát tha thiết, trầm bổng vang vọng khăp không gian núi rừng Việt Bắc. Khúc hát vang lên cuối khổ thơ, kết hợp với hình ảnh ánh trăng càng làm rõ hơn nữa khát khao hòa bình, độc lập trong lòng tác giả.

   Khổ thơ thể hiện nỗi nhớ da diết, bởi vậy bao trùm trong từng câu từng chữ là nhịp điệu nhẹ nhàng, trầm bổng từng bước một dẫn con người ta vào quá khứ đẹp đẽ, ân nghĩa, thủy chung. Nhịp điệu ấy cùng với thể thơ lục bát càng khiến cho nỗi nhớ trở nên bâng khuâng, da diết hơn.

   Khép lại khổ thơ, nỗi nhớ bâng khuâng tha thiết vẫn trải dài, vang vọng khắp không gian. Nỗi nhớ ấy như một lời tri âm sâu nặng của tác giả đối với thiên nhiên và con người nơi đây. Đồng thời với việc lựa chọn các hình ảnh bình dị, ngôn ngữ thơ trong sáng dễ hiểu nhưng lại tạo nên một bức tranh tứ bình đặc sắc lại một lần nữa khẳng định tài năng nghệ thuật của Tố Hữu.

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả tác phẩm Ngữ văn 12 hay, chi tiết khác:

Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm)

Đất nước (Nguyễn Đình Thi)

Dọn về làng (Nông Quốc Chấn)

Tiếng hát con tàu (Chế Lan Viên)

Đò lèn (Nguyễn Duy)