Quan thanh tra - Tác giả tác phẩm - Ngữ văn lớp 12 Cánh diều

Tác giả tác phẩm: Quan thanh tra - Ngữ văn 12

I. Tác giả đoạn trích Quan thanh tra

- Tên tuổi: Gô-gôn (1809 – 1852).

- Ông là một văn sĩ, thi sĩ, kịch tác gia và phê bình gia người Nga gốc Ukraina - Ba Lan.

- Ngay từ rất sớm Gô-gôn đã phát triển tính khí bi quan và bí ẩn, thể hiện qua hoài bão vô hạn và tự ý thức về nỗi thống khổ. Cũng từ những ngày ấy, ông đã sớm bộc lộ tài năng bắt chước, điều này về sau giúp ông trở thành độc giả của chính những tác phẩm mình viết nên, và khiến ông ấp ủ ý tưởng trở thành diễn viên.

- Năm 1834, Gô-gôn được bổ nhiệm làm Giáo sư Lịch sử Trung đại của Đại học Tổng hợp Sankt-Peterburg mặc dù ông không đủ điều kiện chuyên môn. Nhận thấy công việc học thuật này hoàn toàn thất bại, ông liền từ chức ngay năm 1835.

- Trong giai đoạn 1832-1836, Gô-gôn dồn hết năng lượng vào công việc. Mặc dù hầu hết tác phẩm của ông đều ít nhiều liên quan đến bốn năm liên hệ trao đổi với Pushkin này, nhưng Gô-gôn vẫn chưa cho rằng thành công trong sự nghiệp văn học đã thỏa mãn hoài bão của ông.

- Từ năm 1836 đến năm 1848, Gô-gôn sống ở nước ngoài, qua lại hai nước Đức và Thụy Sĩ.

- Các tác phẩm tiêu biểu : Người tù binh Kavkaz (truyện ngắn); Nhật ký một người điên (truyện ngắn); Cái mũi (truyện ngắn); Quan thanh tra (hài kịch); Chiếc áo khoác (truyện ngắn); Những linh hồn chết (tiểu thuyết),...

II. Tìm hiểu đoạn trích Quan thanh tra

1. Thể loại

- Đoạn trích Quan thanh tra thuộc thể loại: hài kịch.

2. Xuất xứ

- Tác phẩm được trích trong Quan thanh tra, Vũ Đức Phúc dịch, NXB Lao động – Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây, 2009)

3. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: tự sự.

4. Bố cục đoạn trích

- Phần 1 (từ đầu đến...được ai ủy nhiệm như vậy): thông báo về sự thật đằng sau bức thư mà tên thanh tra “dởm” để lại.

- Phần 2 (tiếp đến...Pê-téc-bua): cuộc trò chuyện giữa các nhân vật xoay quanh nội dung bức thư ấy.

- Phần 3 (đoạn còn lại): những mất mát của cả bọn quý tộc khi bị tên thanh tra dởm lừa.

5. Giá trị nội dung

- Đoạn trích kể về phần đoạn hai quý tộc báo Khlet-xta- cốp là quan thanh tra làm cho quan lại địa phương tưởng anh là quan thanh tra và ra sức đối đãi, mời chào, đút lót lấy lòng. Sự việc vỡ lẽ khi chủ sự bưu điện đọc bức thư mà Khlet-xta-cốp viết. Bức thư mang nội dung chế giễu các quan chức địa phương, lần lượt từng người bị bôi nhọ.

6. Giá trị nghệ thuật

- Vở kịch sử dụng lời thoại, ngôn ngữ đặc sắc, mang đến những tiếng cười châm biếm sâu cay, nhưng không kém phần thời sự trong cuộc sống hôm nay.

III. Tìm hiểu chi tiết đoạn trích Quan thanh tra

1. Sự việc thông báo sự thật về quan thanh tra

- Điều được thông báo là người công chức mà mọi người đều tưởng là quan thanh tra lại không phải là quan thanh tra.

- Chủ sự bưu vụ có được thông tin đó nhờ vào chính bức thư của người công chức viết ( tức là Khlet-xta- cốp).

- Thị trưởng trở nên hoảng hốt và sợ hãi trước hành động của chủ sự bưu vụ vì đã tự tiện mở thư của quan thanh tra mà mọi người vẫn tưởng :“Sao ông lại dám thế? Sao ông lại dám bóc thư của một vị quan lớn được ủy nhiệm như vậy ?”

- Tình huống: Mọi người nhận nhầm Khlet- xta –cốp là quan thanh tra được thủ đô cử tới. Chỉ đến khi chủ sự bưu điện đọc bức thư mà Khlet-xta-cốp viết, mọi người mới nhận ra mình bị lừa bởi một người vô danh rỗng túi. Bức thư mang nội dung chế giễu các quan chức địa phương, lần lượt từng người bị bôi nhọ.

- Xung đột:

+ Bề mặt : Quan chức địa phương >< Khlet-xta-cốp.

+ Bề sâu : Nạn tham ô, tham nhũng, sự ngu dốt và thối nát của quan chức địa phương >< Lý tưởng.

2. Đặc điểm nhân vật trong đoạn trích

- Thị trưởng “ ngu như một con ngựa thiến lông xám”

- Chủ sự bưu vụ “giống thằng Mi- khê – ép...chắc cũng chè rượu và bần tiện như thế”

- Ác-tê-mi-phi-líp-pô-vích : “Thằng viện trưởng viện tế bần là một con lợn chính cống đội mũ nồi”

- Lu-ca lu-kích : “ Thằng kiểm học, người sặc mùi hành”

- An-mốt phi- ô –do- rô – vích : “Thằng chánh án...thật hết sức mô- ve –tông”.

IV. Đọc tác phẩm Quan thanh tra

Quan thanh tra

(trích)

Gô – gôn

Lớp VIII

Các vai trên, thêm chủ sự bưu vụ hớt hơ hớt hải chạy

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Thưa các vị, chuyện lạ quát Người công chức chúng ta tưởng là quan thanh tra, lại không phải là quan thanh tra.

TẤT CẢ: Sao, không phải là quan thanh tra?

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Hoàn toàn không phải. Do cái thư này mà tôi được biết...

THỊ TRƯỞNG; Ông nói gì? Ông nói gì? Do cái thư nào?

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Phải, thư chính tay hắn viết. Có người mang đến Nhà Bưu vụ cho tôi. Tôi nhìn vào bì thư, xem gửi cho ai, thấy đề: Phố Nhà Bưu vụ. Tôi tái mặt, nghĩ thầm: Hừ, chắc hắn biết chuyện gì không tốt về Nhà Bưu vụ, nên báo cho quan trên. Tôi liền bóc ra xem.

THỊ TRƯỞNG: Sao ông lại dám thế?... [...] Sao ông lại dám bóc thư của một vị quan lớn được uỷ nhiệm như vậy?

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Hắn chẳng được ai uỷ nhiệm, cũng chẳng phải quan lớn quan bé gì, thế mới ra chuyện chứ!

THỊ TRƯỞNG: Vậy theo ông, đó là ai?

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Chẳng phải ông cũng chẳng phải thẳng; biết thế quỷ nào được nó là ai.

THỊ TRƯỞNG (tức giận): Chẳng phải ông cũng chẳng phải thẳng là thế nào? Sao ông lại dám gọi Ngài là chẳng phải ông cũng chẳng phải thẳng? Sao ông lại dám nói biết thế quỷ nào Ngài là ai? Tôi hạ lệnh bắt ông.

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Ai? Ông ấy à?

THỊ TRƯỞNG: Phải, tôi.

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Ngài ngắn tay lắm, không bắt được đâu, ngài ạ!

THỊ TRƯỞNG: Ông phải biết Ngài cưới con gái tôi, tôi sẽ thành quan to có uy quyền, tôi sẽ đày ông đi Xi-bia (Siberia), rõ không?

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Ê, An-tôn An-tô-nô-vích (Anton Antonovitr)! Xi-bia quái gì. Xi-bia xa lắm. Khoan, tốt hơn hết là nghe tôi đọc đây này. Thưa các vị, có đồng ý để tôi đọc thư không?

CẢ BỌN: Đọc đi, đọc đi!

CHỦ SỰ BƯU VỤ (dọc): “Cậu Giẻ lau thân yêu, minh vội viết thư cho cậu về một câu chuyện quái lạ, không Chú ý nội dung bức thư thể tưởng tượng được, về mình. Trong khi đi đường, mình đánh bạc với một thằng cha quan ba, bị nhẵn túi không còn gì để trả tiền ăn trọ, mình đang bị chủ quán dọa bỏ tù. Nhưng chỉ vì mình có bộ mặt ra về con người thủ đô, bộ quần áo bảnh bao của khách thị thành, bọn người ở đây liền tưởng nhầm mình là một cụ lớn nguyên soái giữ chức tổng đốc. Hiện nay, mình ở nhà thị trưởng, ăn uống thả cửa, lại tán tỉnh mạnh cả vợ và con gái lão ta [...]. Cậu có nhớ hai thằng chúng mình bị túng quẫn như thế nào không, có nhớ chúng mình đi ăn lừa thế nào không, và một lần thằng cha chủ hiệu bánh nó đã tóm cổ áo mình vì mình ăn bánh ngọt quỵt tiền không? Bây giờ thì hoàn toàn trái lại. Thằng nào cũng cho mình vay tiền, vay bao nhiêu cũng được ngay. Thật là những của hiếm có. Giá cậu được chứng kiến sẽ cười vỡ bụng ra mất. Mình biết cậu vẫn viết báo, vậy cố làm một bài về những thằng cha ở đây nhé. Trước hết là thẳng thị trưởng, ngu như một con ngựa thiến lông xám.”.

THỊ TRƯỞNG: Không thể như vậy được! Trong đó không viết như thế.

CHỦ SỰ BƯU VỤ (giơ lá thư): Đây, ông đọc xem!

THỊ TRƯỞNG (đọc): “Như một con ngựa thiến lông xám”. Không thể như vậy được; chính ông viết ra.

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Ô hay! Tôi viết làm sao được?

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH (ARTEMI PHILIPPOVITR): Đọc đi!

LU-CA LU-KÍCH (LUKA LUKITR): Đọc đi!

CHỦ SỰ BƯU VỤ (tiếp tục dọc): “Thằng thị trưởng ngu như một con ngựa thiến lông xám.”.

THỊ TRƯỞNG: Ô, đồ quỷ bắt! Lại còn phải nhắc lại

nữa! Làm như không nhắc lại thì mấy chữ ấy nó chạy mất.

CHỦ SỰ BƯU VỤ (đọc tiếp): Hừm... hừm... hừm... hừm... “một con ngựa thiến lông xám... Chủ sự bưu vụ cũng là một người tốt bụng…”

(Ngừng đọc). Hừ, chỗ này nó cũng viết bậy về tôi.

THỊ TRƯỞNG: Cứ đọc đi!

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Đọc làm gì?...

THỊ TRƯỞNG: Không, con khỉ, đã đọc thì đọc tất cả. Đọc đi kìa!

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Xin phép, tôi đọc cho. (Đeo kính và đọc). “Chủ sự bưu vụ giống thằng Mi-khê-ép (Mikheev), gác cổng ở bưu vụ như hệt; chắc nó cũng chè rượu và bần tiện như thế.”.

CHỦ SỰ BƯU VỤ (nói với tất cả): Hừ, thằng viết chỉ là một thằng oắt con khốn nạn, đáng đét cho một trận thôi, không có gì lạ cả!

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH (đọc tiếp): Thằng cha viện trưởng viện tế... ... ề .... ề….. (ấp úng).

CÔ-RỐP-KIN (KOROVKIN): Sao ông dừng lại thế?

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Đoạn này viết khó xem; và lại, rõ ràng thẳng này là một đồ xỏ lá.

CÔ-RỐP-KIN: Đưa tôi dọc cho! Tôi chắc tỉnh mắt hơn ông (định cầm lấy thư).

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH (giữ thư lại): Không, có thể bỏ qua đoạn này, từ đây xuống dưới lại dễ đọc.

CÔ-RỐP-KIN: Thôi, xin phép ông, biết tỏng đi rồi.

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Muốn đọc thì tôi sẽ dọc lấy, từ dây xuống dưới quả thật là dễ xem.

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Không, phải đọc cả! Nãy giờ, đọc cả đấy thôi.

MỌI NGƯỜI: Ác-tê-mi Phi-líp-pô-vích, đưa thư đây! Đưa thư đây xem nào.

(Nói với Cô-rốp-kin). Đọc đi!

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Đây (Đưa thư). Nhưng xin phép. (Lấy ngón tay

bịt một đoạn). Đọc từ đây trở đi. (Mọi người xúm lại gần).

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Đọc đi! Đọc đi! Chỉ được cái dấm dớ, đọc tất cả!

CÔ-RÓP-KIN (doc): "Giem-li-a-ni-ca (Zemlianika), thẳng viện trưởng viện tế bần là một con lợn chính cống đội mũ nổi.”.

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH (nói với mọi người): Thật láo toét! Lợn đội mũ nồi! Các vị có thấy lợn đội mũ nồi bao giờ không chứ?

CÔ-RỐP-KIN (đọc tiếp): “Thẳng kiểm học, người sặc mùi hành”.

LU-CA LU-KÍCH (nói với tất cả): Tôi xin thề rằng không ăn hành bao giờ cả.

AM-MỐT PHI-Ô-ĐO-RÔ-VÍCH (AMMOS PHIODOROVITR) (nói riêng): Phúc bảy mươi đời, không có đoạn nào nói về mình.

CÔ-RỐP-KIN (dọc): “Thằng chánh án”...

AM-MỘT PHI-Ô-ĐO-RÔ-VÍCH: Thôi bỏ mẹ rồi! (Nói to). Thưa các vị, tôi thấy bức thư này dài lắm. Vả lại, thư quái quỷ như thế này, đọc làm gì những cái bẩn thỉu như vậy.

LU-CA LU-KÍCH: Không, cứ đọc!

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Không được, đọc đi!

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Không được, đọc đi ông ơi!

CÔ-RỐP-KIN (tiếp tục): “Thằng chánh án Li-áp-kin Ti-áp-kin (Liapkin Tiapkin) thật hết sức mô-ve-tông”. (Ngừng lại). Chắc đây là tiếng Pháp.

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Chà, bố thằng nào biết mô-ve-tông là cái quái gì! Nếu có nghĩa là bịp bợm) thì còn khả trợ; nhưng xem chừng còn tệ hơn thế.

CÔ-RỐP-KIN (đọc tiếp): “Nhưng ngoài ra, chúng nó đều quý khách và tốt bụng

cả. Thôi chào cậu, cậu Giẻ lau thân yêu [...]. (Lật bức thư và đọc địa chỉ). Kính gửi ông I-van Va-xi-li-ê-vích (Ivan Vaxilievitr) Giẻ lau, tại số nhà 97, tầng gác thứ ba bên phải sân, phố Nhà Bưu vụ, Pê-téc-bua (Petersburg)”.

[...] THỊ TRƯỞNG: Thật như bị một búa chết tươi, như bị một búa chết tươi.

Chết rồi, chết rồi, chết hẳn rồi! Tôi chẳng còn nhìn thấy gì nữa. Chung quanh, tôi không thấy mặt người, chỉ thấy toàn mặt lợn; không có gì khác nữa... Bắt lại, bắt nó lại! (Hoa tay).

CHỦ SỰ BƯU VỤ: Bắt nó ở đâu bây giờ! Thật cứ như là giúp nó ấy, tôi lại bảo gác trạm cho nó dùng một cỗ xe ba ngựa, tốt nhất, lại còn cung cấp cho nó cả giấy

công lệnh rồi mới khi chứ! [...]

AM-MỐT PHI-Ô-DO-RÔ-VÍCH: Chó thật, thưa các ngài, nó lại lấy của tôi ba trăm rúp cơ chứ.

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Nó cũng lấy của tôi ba trăm rúp.

CHỦ SỰ BƯU VỤ (thở dài): Ôi, nó cũng lấy của tôi ba trăm rúp.

BỐP-TRIN-XKI (BOBTRINSKI): Nó lấy của tôi và Pi-ốt I-va-nô-vích (Pyot Ivanovitr) sáu mươi nhăm rúp. Đúng thế.

AM-MỘT PHI-Ô-ĐO-RÔ-VÍCH (sững sờ, dang tay ra): Sao thế nhỉ, thưa các ngài? Sao chúng ta lại có thể hở đến thế được nhỉ?

THỊ TRƯỞNG (đập đập tay lên trán): Sao ấy à? Không, tôi chỉ là một thằng già ngu xuẩn thôi! Một con cừu ngốc nghếch như con nít ấy!... Ba mươi năm tôi làm việc quan, không có một thằng nhà buôn, một thẳng thầu khoán nào có thể bịp được tôi, tôi đã lừa được những thằng đểu giả thạo nghề lừa lọc, những thằng cáo già tỉnh ma quỷ quái nhất; tôi đã bịp được cả ba thằng tổng đốc! Tổng đốc ấy!... (Khoa tay). Tổng đốc ấy cũng không đáng kể vào đâu. [...]

Trông này, trông này, cả bàn dân thiên hạ, hết thảy những người tin đạo, mọi người hãy nhìn xem thằng thị trưởng bị lừa này! Nó là đồ ngu ngốc, thằng già ngu ngốc khốn kiếp. (Nắm tay tự đấm dữ vào mặt mình). Hừ, thằng to đầu mà dại kia! Mày đã nhầm một cục đất, một miếng giẻ rách với một nhân vật quan trọng! Thế là bây giờ nó cưỡi xe đi nhong nhong váng lên ở trên đường! Không những thế, nó còn đem chuyện đi khắp thế giới kể ra để mua vui cho thiên hạ... Rồi lại có một thằng cạo giấy, một thằng văn sĩ văn siếc nào đó, nó đưa máy lên sân khấu để làm trò cười, thật là nhục nhã: ngạch bậc, quan tước nó cũng chẳng tha, rồi thiên hạ còn nhe răng cười, vỗ tay hoan hô nó! Các ngài cười gì? Các ngài tự giễu mình đấy!... Hừ... Tất cả bọn văn sĩ văn siếc ấy, hừ, đồ sâu tằm, đồ ưa tự do khốn kiếp, cái giống quỷ quái, ông thì trói tròn tất cả chúng nó lại, ông thì nghiền nát tất cả chúng ra như cám, giẫm bẹp chúng nó, quẳng xác cho quỷ nó tha đi! (Nắm tay, giậm chân xuống sàn. Sau một phút im lặng). Cho đến bây giờ, tôi cũng không thể nào bình tĩnh được. Rõ thật khi nào bị trời trừng phạt thì trước hết trời làm mất trí như thế đấy. Cái thằng vớ vẩn ấy giống quan thanh tra ở chỗ nào? Chẳng giống tí nào. Rõ ràng chẳng giống một mảy may nào cả!

Vậy mà bỗng dưng tất cả đều gào lên: quan thanh tra, quan thanh tra? Hử, đứa nào réo lên đầu tiên cái thằng ấy là quan thanh tra? Trả lời xem nào.

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH (dang tay): Chuyện xảy ra như thế nào, có hỏi đến mấy tôi cũng chịu, không sao giải thích được, đúng như mây mù làm rối beng đầu óc, quỷ thật!

AM-MỘT PHI-Ô-ĐO-RÔ-VÍCH: Thằng nào thả ra tin ấy à! Chính những thằng réo lên đầu tiên đây: hai tướng bạo gan này đây! (Chỉ Đốp-trin-xki (Dobtrinski) và Bốp-trin-xki).

BỐP-TRIN-XKI: Ấy, ấy, không phải tôi, tôi không nghĩ...

ĐÓP-TRIN-XKI: Tôi ấy à, tôi không hề, tôi hoàn toàn không hề...

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Đúng các anh!

LU-CA LU-KÍCH: Còn ai vào đây nữa. Các anh ở quán trọ chạy về như người điên, kêu lên: “Ngài đã đến, Ngài đã đến, ăn không trả tiền...”. Rõ thật là tìm được một nhân vật quan trọng gớm!

THỊ TRƯỞNG: Chính là chúng mày! Đồ hay phao tin bậy ở thành phố, đồ nói nhảm chết tiệt!

ÁC-TÊ-MI PHI-LÍP-PÔ-VÍCH: Đồ bịa chuyện nhăng, sao quý không bắt các anh cùng với quan thanh tra của các anh đi!

THỊ TRƯỞNG: Chúng mày chỉ được cái nghề chạy khắp thành phố, gieo rắc tin tức làm hoang mang tất cả mọi người, đồ chết giẫm hay ngồi lê đôi mách, đồ luôn luôn kiếm chuyện nói cản, lúc nào cũng như con vẹt cụt đuôi. [...]

LỚP CUỐI CÙNG

Các vai trên, thêm một hiển binh,

HIẾN BINH: Theo lệnh trên, quan lớn từ Pê-téc-bua đến cho đòi các quan lại ngay tức khắc để gặp Ngài. Ngài đang nghỉ tại khách sạn. Những lời nói trên như sét đánh làm cả bọn kinh ngạc đờ người. Đảm các bà, các cô đồng thanh thốt lên một tiếng kêu thất kinh: mọi người đột nhiên thay đổi bộ trên sân khấu qua lời chỉ dẫn. điệu. Sợ hãi cứng người lại như hoa thành đá.

(N. GOGOL, Quan thanh tra, VŨ ĐỨC PHÚC dịch, NXB Lao động – Trung tâm Văn hoá Ngôn ngữ Đông Tây, 2009)