Nâng cao trình độ dân trí là gì? Hiện nay cần làm gì để nâng cao trình độ dân trí

1. Nâng cao trình độ dân trí là gì?

Dân trí là khái niệm về trình độ nhận thức hay mặt bằng văn hóa chung của một cộng đồng, một nhóm dân cư hoặc đơn giản hơn dân trí là trình độ học vấn trung bình của người dân.

Ngoài ra, còn có thể hiểu dân trí là sự hiểu biết, ý thức về quyền và trách nhiệm của công dân,...

Vậy nâng cao trình độ dân trí là nâng cao các kiến thức về khoa học - kỹ thuật, về toàn bộ thể chế chính trị, về hiến pháp và pháp luật, về các chuẩn mực đạo đức và luân lý, về quan điểm thẩm mỹ tiến bộ trong thưởng thức nghệ thuật và trong sinh hoạt đời thường.

2. Mục tiêu của nâng cao dân trí là gì?

Theo Luật Giáo dục 2019, mục tiêu giáo dục không chỉ là việc truyền đạt kiến thức mà còn hướng đến sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam. Đây không chỉ là quá trình chế tạo tri thức mà còn là việc tạo lập một tác phẩm nghệ thuật, với những đặc trưng đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc hình thành cá nhân có phẩm chất, năng lực và ý thức công dân, mà còn đặt trọng tâm vào việc gìn giữ lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, và trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Mục tiêu giáo dục còn là một phần quan trọng của sự phát triển dân trí, nâng cao nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Đây không chỉ là việc truyền đạt kiến thức mà còn là việc tạo điều kiện cho mỗi cá nhân phát triển bản thân theo hướng tích cực nhất. Đồng thời, mục tiêu này cũng là sự hội nhập quốc tế, đưa đất nước chúng ta vào cộng đồng toàn cầu và tạo điều kiện cho các thế hệ trẻ đương đầu với những yêu cầu và cơ hội của thế kỷ 21. Giáo dục đại học không chỉ là nơi đào tạo nhân lực trình độ cao mà còn là đỉnh cao nơi bồi dưỡng nhân tài và tạo ra một cộng đồng người học với dân trí được nâng lên đáng kể.

Quá trình đào tạo không chỉ tập trung vào việc truyền đạt kiến thức mà còn là việc khuyến khích tư duy sáng tạo và tạo ra những nền tảng tri thức mới. Nghiên cứu khoa học và công nghệ không chỉ mang lại tri thức mới mà còn tạo ra những sản phẩm tiên tiến, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Điều này không chỉ góp phần vào sự tiến bộ trong các lĩnh vực chuyên môn mà còn bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế, mở rộng cơ hội và thách thức đối với cộng đồng đại học. Nâng cao dân trí không chỉ đơn thuần là một mục tiêu, mà còn là quá trình tạo ra những công dân toàn diện, có trí thức sâu rộng và khả năng đối mặt với thách thức đa dạng của xã hội. Chúng ta đang xây dựng không chỉ là một hệ thống giáo dục, mà là một cộng đồng học thuật nơi mà tư duy và trí tuệ được khuyến khích, và mọi người học trở thành những người sáng tạo, mang lại giá trị thực sự cho cả xã hội và thế giới.

Trong Nghị quyết 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Quốc hội đã đặt ra một mục tiêu đầy tham vọng, nhằm thực hiện một chuyển đổi căn bản và toàn diện trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của giáo dục phổ thông. Mục tiêu này không chỉ giới hạn ở việc truyền đạt kiến thức mà còn mở rộng ra, kết hợp sự dạy chữ với dạy người và định hướng nghề nghiệp, tạo nên một khung cảnh giáo dục đa chiều và thực tế. Chú trọng vào việc chuyển từ hệ thống giáo dục truyền thống, nặng về việc truyền thụ kiến thức, sang một hệ thống giáo dục mới, phát triển toàn diện về cả phẩm chất và năng lực, là một bước quan trọng. Mục tiêu này không chỉ là việc giáo viên truyền đạt thông tin, mà còn là việc xây dựng một môi trường học tập đa chiều, hài hòa đức, trí, thể, mỹ, và khám phá và phát triển tốt nhất tiềm năng cá nhân của từng học sinh.

3. Nâng cao trình độ dân trí hiện nay cần hướng tới những điểm nào?

Trong thời kì đổi mới như hiện nay, mở rộng hoạt động dạy học hay nói cách khác là khai trí là điều quan trọng nhất và cũng là biện pháp duy nhất để nhân dân hòa mình được vào những cuộc đổi mới hiện nay và về sau. Hiện nay để nâng cao trình độ dân trí chúng ta cần phải hướng đến một số vấn đề như sau:

- Xây dựng hệ thống giáo dục thường xuyên nhằm đáp ứng nhu cầu học tập của người lao động có trình độ học vấn khác nhau, tạo ra những hình thức đào tạo đa dạng phù hợp với nhiều người thuộc các tầng lớp kinh tế khác nhau.

- Sử dụng tất cả phương tiện đại chúng để kịp thời truyền đạt một cách sâu rộng những giá trị văn hóa của dân tộc cũng như thông tin cần biết từ trong và ngoài nước. Tạo điều kiện tiếp cận thông tin cho nhân dân.

- Cần tiếp tục nâng cao văn hóa nghệ thuật, văn hóa dân gian, lịch sử để tránh bị lãng quên

- Nâng cao đội ngũ giáo dục, điều phối và đánh giá đúng năng lực của đội ngũ giáo dục. Đổi mới chính sách giảng dạy của đội ngũ giảng dạy bằng cách tham gia hiện hữu các buổi tập huấn, hội thảo….

4. Quan điểm Hồ Chí Minh về nâng cao dân trí cho nhân dân

Trong bối cảnh một thế giới đang có nhiều đổi thay mạnh mẽ như hiện nay, việc nâng cao dân trí cho Nhân dân không chỉ là điều kiện để đem lại cuộc sống tốt đẹp cho mỗi người dân và xã hội mà hơn thế nữa, nó còn mang ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển bền vững và tiến bộ của đất nước. Vì vậy, bài viết tập trung phân tích một số quan điểm cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về nâng cao trình độ dân trí cho Nhân dân, từ đó chỉ ra sự vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam trong công cuộc đổi mới hiện nay.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người thấu hiểu nguy cơ của nạn thất học này. Người coi “dốt cũng là một thứ giặc”, “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Do đó, ngay sau khi đọc bản Tuyên ngôn độc lập, ngày 03-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trì phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tại phiên họp, Người nêu 6 nhiệm vụ cấp bách mà một trong những nhiệm vụ cấp bách đó là mở chiến dịch chống nạn mù chữ mà Người gọi là “Diệt giặc dốt”. Người đã nâng công tác xóa mù chữ lên thành cấp chiến dịch - cấp cao nhất trong tác chiến, điều đó đã cho ta thấy được vai trò của trình độ dân trí, vai trò của giáo dục - đào tạo đối với quá trình xây dựng và phát triển đất nước quan trọng như thế nào. Trình độ dân trí hay trình độ học vấn, mặt bằng dân trí cần được ngày càng nâng cao để tạo ra lực đẩy trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nước.

Không những thế, việc nâng cao trình độ dân trí còn là yếu tố quan trọng hàng đầu trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước. Hồ Chí Minh đã từng kêu gọi:

“Quốc dân Việt Nam!

Muốn giữ vững nền độc lập,

Muốn làm cho dân mạnh nước giàu,

Mọi người Việt Nam phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình, phải có kiến thức mới để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà, và trước hết phải biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ”.

Nhận thức được tính chất quan trọng và then chốt của tri thức đối với sự phát triển của đất nước, đối với sự hưng thịnh của dân tộc Việt Nam, Hồ Chí Minh luôn chú trọng đến vấn đề chấn hưng dân tộc, nâng cao trình độ dân trí cho nhân dân.

Hồ Chí Minh nhận định: “Địch dốt nát giúp cho địch ngoại xâm. Địch dốt nát tấn công ta về tinh thần, cũng như địch thực dân tấn công ta bằng vũ lực. Địch thực dân dựa vào địch dốt nát để thi hành chiến lược ngu dân. Địch dốt nát dựa vào địch thực dân để đưa dân ta vào nơi mù quáng”. Từ những thực trạng đó, Hồ Chí Minh đã nhận thức rõ vai trò và sự cần thiết của việc nâng cao dân trí, vực dậy tinh thần, trình độ, trí tuệ của Nhân dân trong sự nghiệp cách mạng. Và đó cũng chính là giành lại nền độc lập nước nhà, thủ tiêu ách thống trị của thực dân Pháp đối với dân tộc, mang lại quyền sống, quyền làm chủ cho Nhân dân, thì việc mở mang và nâng cao dân trí đã thực sự giải phóng tinh thần của Nhân dân, đặt người dân vào vị trí xứng đáng là chủ nhân đích thực của đất nước.

Suốt cuộc đời mình, Hồ Chí Minh luôn mong muốn xây dựng được một xã hội mới về chất, cao hơn hẳn xã hội cũ - xã hội Xã hội chủ nghĩa và Cộng sản chủ nghĩa. Và để xây dựng chủ nghĩa xã hội, theo Người, “trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”. Đào tạo con người xã hội chủ nghĩa không có con đường nào khác ngoài giáo dục tri thức khoa học và lý tưởng, đạo đức xã hội chủ nghĩa. Đó là nền giáo dục nhằm phát triển con người toàn diện, vừa “hồng” vừa “chuyên” trong thời đại mới. Hồ Chí Minh quan niệm rằng, muốn phát triển kinh tế - xã hội cần phải huy động được trí tuệ của Nhân dân, bởi Nhân dân là những con người sáng tạo nhất, thông minh nhất, quần chúng Nhân dân có thể giải quyết được mọi khó khăn; nhiều lần Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhắc nhở: “Dân chúng biết giải quyết nhiều vấn đề một cách giản đơn, mau chóng, đầy đủ, mà những người tài giỏi, những đoàn thể to lớn, nghĩ mãi không ra”. Nhưng với Người, đó không phải là những người dân bất kỳ, mà phải là những người được giáo dục, được giác ngộ và tổ chức, những người vừa có đức, vừa có tài. Vì vậy, việc quan trọng và cần thiết là phải bồi dưỡng sức dân, giáo dục, nâng cao dân trí, đào tạo nhân tài để có thể “đem tài dân, sức dân, của dân làm lợi cho dân”.

Mục tiêu đầu tiên trong công cuộc nâng cao dân trí cho Nhân dân của Hồ Chí Minh chính là khắc phục sự dốt nát mà khâu đầu tiên là ở trình độ cơ bản: biết đọc, biết viết. Bên cạnh đó, một trong những mục tiêu lớn hơn của chiến lược phát triển giáo dục, nâng cao dân trí do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng khởi xướng và lãnh đạo là đưa tri thức đến với đông đảo các tầng lớp, các giai cấp trong xã hội, đặc biệt là công – nông để nhằm công nông hóa trí thức, trí thức hóa công nông.

Xem thêm các bài viết liên quan:

STEM là gì? Nội dung của STEM trong giáo dục