Giáo án KHTN 7 Bài 13 (Cánh diều 2024): Sự phản xạ ánh sáng | Khoa học tự nhiên 7

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 1: Mở đầu (5’)

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS trong học tập, tạo sự tò mò cần thiết của tiết học. Tổ chức tình huống học tập.

b. Nội dung: Nhận biết được ánh sáng phản xạ trên bề mặt như thế nào?

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức hoạt động

* Chuyển giao nhiệm vụ:

GV yêu cầu HS liên hệ thực tế, thảo luận nhóm theo bàn, nội dung sau:

? Ban đêm trong một phòng không có ánh đèn, em có nhìn rõ các vật trong phòng không?

? Muốn nhìn rõ các vật trong phòng vào ban đêm thì theo em cần điều kiện gì?

Vậy, tại sao khí có ánh sáng chiếu vào vật, chúng ta lại nhìn thấy các vật?

* Thực hiện nhiệm vụ:

- HS hoạt động nhóm trả lời câu hỏi của GV.

- GV quan sát quá trình HS thực hiện nhiệm vụ và hướng dẫn các nhóm thảo luận.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

- GV gọi đại diện nhóm trình bày.

- Đại diện một nhóm trình bày.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ:

- Các nhóm nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét và chốt nội dung: Hiện tượng ánh sáng bị hắt lại khi gặp bề mặt một vật gọi là hiện tượng phản xạ ánh sáng. Vậy ánh sáng sẽ phản xạ trên một bề mặt như thế nào? Chúng ta tìm hiểu bài học hôm nay.

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu sự phản xạ ánh sáng trên bề mặt các vật.

a. Mục tiêu

- Phân biệt được phản xạ và phản xạ khuyếch tán.

- Vẽ được hình biểu diễn và nêu được các khái niệm: tia sáng tới, tia sáng phản xạ, pháp tuyến, góc tới, góc phản xạ, mặt phẳng tới.

b. Nội dung

- HS đọc sách giáo khoa nhận biết được sự khác nhau khi ánh sáng phản xạ trên các vật có bề mặt nhẵn bóng và các vật có bề mặt không nhẵn bóng.

- HS biết cách sử dụng các quy ước để vẽ hình.

c. Sản phẩm: Các câu trả lời của HS.

d. Tổ chức hoạt động

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập 1: Tìm hiểu sự phản xạ ánh sáng trên các vật có bề mặt nhẵn bóng.

- GV yêu cầu HS đọc SGK và trả lời các câu hỏi:

? Kể tên các vật có bề mặt nhẵn, bóng.

? Khi chiếu ánh sáng vào bề mặt các vật đó, ta thấy có hiện tượng gì?

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm làm thí nghiệm với các dụng cụ là gương phẳng để hứng ánh sáng Mặt trời (đèn pin) và từ đó nêu hiện tượng mà em quan sát được khi ánh sáng chiếu đến gặp mặt gương phẳng.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập 1

- HS nghiên cứu SGK và trả lời hai câu hỏi của GV.

- HS thực hiện thí nghiệm theo yêu cầu của GV.

- GV quan sát quá trình HS thực hiện nhiệm vụ và hướng dẫn các nhóm thảo luận.

*Báo cáo kết quả và thảo luận 1

- GV gọi HS trả lời câu hỏi 1, 2.

- HS trả lời các câu hỏi 1, 2.

- GV gọi đại diện một nhóm trình bày hiện tượng quan sát được khi chiếu ánh sáng đến gương phẳng.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ 1

- Các nhóm nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét và chốt nội dung: Các tia sáng khi chiếu đến bề mặt phẳng sẽ được phản xạ lại môi trường cũ. Trong trường hợp này, đường kéo dài của chùm sáng tới mắt gặp nhau tại một điểm. Khi đó ta có cảm giác ánh sáng tới mắt xuất phát từ chính điểm này.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập 2: Vẽ được hình biểu diễn và nêu được các khái niệm: tia sáng tới, tia sáng phản xạ, pháp tuyến, góc tới, góc phản xạ, mặt phẳng tới.

? Tại sao ta lại nhìn thấy bóng của cây trên mặt nước.

- GV tiếp tục yêu cầu HS đọc SGK, kết hợp với hình vẽ, giới thiệu các qui ước.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập 2

- HS nghiên cứu SGK để nắm được các khái niệm: tia sáng tới, tia sáng phản xạ, pháp tuyến, góc tới, góc phản xạ, mặt phẳng tới và biết vẽ được các yếu tố đó.

*Báo cáo kết quả và thảo luận 2

- GV gọi HS dựa vào hình vẽ nêu các khái niệm đó.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ 2

- Các nhóm nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét và chốt nội dung: Các tia sáng khi chiếu đến bề mặt phẳng sẽ được phản xạ lại môi trường cũ. Trong trường hợp này, đường kéo dài của chùm sáng tới mắt gặp nhau tại một điểm. Khi đó ta có cảm giác ánh sáng tới mắt xuất phát từ chính điểm này.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập 3: Tìm hiểu sự phản xạ ánh sáng trên các vật có bề mặt không nhẵn bóng.

? Dựa vào các qui ước em vừa học, các em hãy vẽ các tia phản xạ trong hai trường hợp chiếu ánh sáng đến vật có bề mặt nhẵn và vật có bề mặt không nhẵn bóng.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập 3

HS thực hiện yêu cầu của GV.

*Báo cáo kết quả và thảo luận 3

GV gọi HS dựa vào hình vẽ nêu các khái niệm đó.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ 3

- Các nhóm nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét và chốt nội dung:

- Khi mặt phản xạ nhẵn thì các tia sáng tới song song bị phản xạ theo một hướng. Hiện tượng này gọi là hiện tượng phản xạ (còn gọi là phản xạ gương).

- Khi mặt phản xạ không nhẵn thì các tia sáng tới song song bị phản xạ theo mọi hướng. Hiện tượng này gọi là hiện tượng phản xạ khuếch tán (còn gọi là tán xạ).

I. Sự phản xạ ánh sáng trên bề mặt các vật

1. Các vật có bề mặt nhẵn bóng

- Khi chiếu một chùm sáng vào gương thì chùm sáng bị hắt trở lại theo hướng khác.

Đó là hiện tượng phản xạ ánh sáng.

- Hiện tượng này còn xảy ra với các bề mặt nhẵn bóng khác.

Trong hiện tượng phản xạ ánh sáng, người ta quy ước:

- G: gương phẳng (mặt phản xạ)

- Tia tới SI: tia sáng chiếu vào gương.

- Tia phản xạ IR: tia sáng bị gương hắt trở lại.

- Điểm tới I: giao điểm của tia sáng tới và gương.

- Pháp tuyến IN tại I: đường thẳng vuông góc với gương tại I.

- Góc tới i: góc tạo bởi tia sáng tới và pháp tuyến tại điểm tới.

- Góc phản xạ i': góc tạo bởi tia sáng phản xạ và pháp tuyến tại điểm tới.

- Mặt phẳng tới: mặt phẳng chứa tia sáng tới và pháp tuyến tại điểm tới.

2. Các vật có bề mặt không nhẵn bóng

- Tuỳ theo tính chất của bề mặt mà các vật phản xạ ánh sáng khác nhau.

- Khi mặt phản xạ nhẵn thì các tia sáng tới song song bị phản xạ theo một hướng. Hiện tượng này gọi là hiện tượng phản xạ (còn gọi là phản xạ gương).

- Khi mặt phản xạ không nhẵn thì các tia sáng tới song song bị phản xạ theo mọi hướng. Hiện tượng này gọi là hiện tượng phản xạ khuếch tán (còn gọi là tán xạ).