Giải Lịch sử 9 Bài 1 (Cánh diều): Nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 đến năm 1945

Giải Lịch sử 9 Bài 1: Nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 đến năm 1945

Mở đầu trang 5 Bài 1 Lịch Sử 9: Ngày 5-5-1920, tại Quảng trường Ti-tra-nay-a, Lê-nin diễn thuyết để động viên hàng vạn chiến sĩ chuẩn bị ra chiến đấu ở mặt trận Ba Lan, chống lại lực lượng Bạch vệ trong nước và sự can thiệp của các nước đế quốc (1918 - 1920). Thắng lợi của cuộc đấu tranh chống thủ trong giặc ngoài đã bảo vệ thành công chính quyền cách mạng của nước Nga Xô viết, tạo điều kiện cho sự thành lập Liên Xô.

Vậy tình hình nước Nga trước khi Liên Xô được thành lập như thế nào? Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô đạt được những thành tựu gì và còn tồn tại những hạn chế nào?

Trả lời:

- Tình hình nước Nga trước khi Liên Xô thành lập:

+ 1918 - 1920, nhân dân Nga Xô viết phải chiến đấu chống thù trong giặc ngoài.

+ Đất nước bị chiến tranh tàn phá nặng nề.

+ Từ tháng 3/1921, bắt đầu thực hiện chính sách kinh tế mới.

- Những thành tựu Liên Xô đạt được trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội:

+ Về kinh tế: Năm 1937, Liên Xô đã trở thành cường quốc công nghiệp đứng đầu châu Âu và thứ 2 thế giới (sau Mĩ). Công cuộc tập thể hoá nông nghiệp hoàn thành với quy mô sản xuất lớn.

+ Về xã hội: Các giai cấp bóc lột bị xoá bỏ, chỉ còn lại hai giai cấp lao động là công nhân và nông dân tập thể, cùng tầng lớp trí thức xã hội chủ nghĩa.

+ Về văn hóa - giáo dục: xoá được nạn mù chữ, xây dựng hệ thống giáo dục thống nhất, hoàn thành phổ cập Trung học cơ sở ở các thành phố; Đạt nhiều thành tựu trên các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, văn học-nghệ thuật…

- Những hạn chế của Liên Xô trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội:

+ Nóng vội, thiếu dân chủ trong quá trình tập thể hoá nông nghiệp;

+ Chưa chú trọng đúng mức đến việc nâng cao đời sống nhân dân,..

I. Tình hình nước Nga trước khi Liên Xô thành lập (1918-1922)

Câu hỏi trang 6 Lịch Sử 9: Nêu những nét chính về tình hình nước Nga trước khi Liên Xô được thành lập.

Trả lời:

- Sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười năm 1917, quân đội 14 đế quốc đã câu kết với các thế lực phản cách mạng trong nước mở cuộc tấn công vũ trang vào nước Nga Xô viết.

- Trong bối cảnh đó, chính quyền Xô viết xây dựng quân đội lên tới hơn 5,3 triệu người, thực hiện chính sách Cộng sản thời chiến. Đến năm 1920, cuộc chiến đấu chống thù trong giặc ngoài của nhân dân Nga Xô viết về cơ bản kết thúc thắng lợi.

- Tháng 3/1921, Đảng Bôn-sê-vích quyết định thực hiện Chính sách kinh tế mới (NEP) do Lê-nin đề xướng, với những nội dung cơ bản như:

+ Bãi bỏ chế độ trưng thu lương thực thừa và thay thể bằng chính sách thu thuế lương thực;

+ Thực hiện tự do buôn bán;

+ Cho phép tư nhân được mở các xí nghiệp nhỏ, khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư kinh doanh ở Nga,…

=> Nhờ thực hiện Chính sách kinh tế mới, nước Nga Xô viết đã từng bước vượt qua khủng hoảng, phục hồi kinh tế và đời sống nhân dân được cải thiện.

- Tháng 12-1922, Liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) được thành lập, gồm bốn nước Nga, Bê-lô-rút-xi-a, U-crai-na và Ngoại Cáp-ca-dơ.

II. Liên Xô từ năm 1922 đến năm 1945

Câu hỏi trang 7 Lịch Sử 9: Trình bày những thành tựu của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. Công cuộc này còn tồn tại hạn chế nào?

Trả lời:

♦ Thành tựu:

- Kinh tế:

+ Cuối thập niên 30 của thế kỉ XX, Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp hùng mạnh đứng đầu châu Âu, thứ hai thế giới (sau Mỹ).

+ Hoàn thành tập thể hoá nông nghiệp, xây dựng nền nông nghiệp cơ giới hoá và sản xuất trên quy mô lớn.

- Văn hóa, xã hội:

+ Xoá bỏ tầng lớp bóc lột ở nông thôn;

+ Tthanh toán nạn mù chữ, phát triển giáo dục phổ thông và giáo dục bậc cao

+ Cải thiện đời sống nhân dân.

♦ Hạn chế:

- Mất cân đối giữa công nghiệp nặng và công nghiệp nhẹ, giữa công nghiệp và nông nghiệp;

- Vi phạm nguyên tắc tự nguyện trong tập thể hoá nông nghiệp,...

Luyện tập - Vận dụng

Luyện tập trang 7 Lịch Sử 9: Hoàn thiện nội dung các giai đoạn của lịch sử nước Nga Liên Xô từ năm 1918 đến năm 1945 theo mẫu sau vào vở ghi.

Giai đoạn	1918-1920	1921-1925	1925-1941	1941-1945
Nội dung

Trả lời:

Giai đoạn	Nội dung
1918-1920	- Chiến đấu chống thù trong giặc ngoài, bảo vệ thành quả của Cách mạng tháng Mười.
1921-1925	- Tiến hành chính sách Kinh tế mới (NEP) để khôi phục kinh tế.
1925-1941	- Thực hiện công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội thông qua các kế hoạch nhà nước 5 năm.
1941-1945	- Tiến hành cuộc chiến tranh vệ quốc, bảo vệ độc lập dân tộc trước sự tấn công của phát xít Đức.

Vận dụng trang 7 Lịch Sử 9: Sưu tầm tư liệu về thành tựu kinh tế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Trả lời:

(*) Tham khảo: Một số tư liệu về thành tựu kinh tế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô:

Tư liệu 1 - Sản lượng một số sản phẩm công nghiệp của Liên Xô trong những năm 1928 - 1940

	Năm 1928	Năm 1932	Năm 1940
Thép (triệu tấn)	4	6	16
Dầu (triệu tấn)	12	21	26
Điện (tỉ KWh)	5	13	90

(Nguồn: Thế giới trong khủng hoảng, Quyển 2, NXB Pi-ơ-sơn, 2013, tr.48)

Tư liệu 2 - Nhà máy thủy điện Đni-ép (Dnepr) được xây dựng năm 1927. Đây là đập thủy điện lớn nhất châu Âu đương thời và được ca ngợi là một trong những thành tựu lớn nhất của chương trình công nghiệp hóa Liên Xô.