Án tử hình ở Việt Nam? Trình tự thi hành án tử hình tại Việt Nam

Án tử hình ở Việt Nam? Trình tự thi hành án tử hình tại Việt Nam

1. Thi hành án tử hình là gì?

Theo khoản 5 Điều 3 Luật Thi hành án hình sự 2019 thì thi hành án tử hình là việc cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Luật Thi hành án hình sự 2019 tước bỏ tính mạng của người bị kết án tử hình.

Căn cứ khoản 1 Điều 82 Luật Thi hành án hình sự 2019 quy định:

Thi hành án tử hình được thực hiện bằng tiêm thuốc độc. Quy trình thực hiện việc tiêm thuốc độc do Chính phủ quy định.

Như vậy, hiện nay Việt Nam chỉ có một hình thức thi hành án tử hình duy nhất bằng tiêm thuốc độc.

2. Tử hình áp dụng cho trường hợp nào?

Điều 40 bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định tử hình là hình phạt đặc biệt chỉ áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng thuộc một trong nhóm các tội xâm phạm an ninh quốc gia, xâm phạm tính mạng con người, các tội phạm về ma túy, tham nhũng và một số tội phạm đặc biệt nghiêm trọng khác.

Hình phạt tử hình không áp dụng đối với người dưới 18 tuổi khi phạm tội, phụ nữ có thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi hoặc người đủ 75 tuổi trở lên khi phạm tội hoặc khi xét xử.

Điều luật này cũng quy định không thi hành án tử hình đối với người bị kết án nếu thuộc một trong các trường hợp sau: phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi; người đủ 75 tuổi trở lên; người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Những trường hợp trên hoặc trường hợp người bị kết án tử hình được ân giảm, thì hình phạt tử hình được chuyển thành tù chung thân.

3. Nhiều tội danh được bãi bỏ hình phạt tử hình

So với quy định cũ tại bộ luật Hình sự năm 1999, quy định hiện hành tại bộ luật Hình sự năm 2015 đã thu hẹp phạm vi áp dụng tử hình, bằng việc loại bỏ hình phạt này đối với 7 tội danh. Những tội này gồm: cướp tài sản (điều 168); sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm (điều 193); tàng trữ trái phép chất ma túy (điều 249), chiếm đoạt trái phép chất ma túy (điều 252); phá huỷ công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia (điều 303); chống mệnh lệnh (điều 394) và đầu hàng địch (điều 399).

Việc thay đổi như trên được đánh giá là cần thiết, thể hiện tính nhân văn của pháp luật hình sự Việt Nam, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; vừa đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm vừa hội nhập quốc tế.

Thời gian qua, một số ý kiến cho rằng nên nghiên cứu theo hướng bãi bỏ thêm hình phạt tử hình đối với một số loại tội phạm mà không cần thiết phải áp dụng hình phạt tử hình nhưng vẫn đạt được mục đích răn đe, phòng ngừa tội phạm. Điều này nhằm phù hợp với xu hướng phát triển thế giới và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

4. Trình tự thi hành án tử hình

(1) Trước khi thi hành án

Hội đồng thi hành án tử hình phải kiểm tra danh bản, chỉ bản, hồ sơ lý lịch của người chấp hành án tử hình; trường hợp người chấp hành án là nữ thì Hội đồng phải kiểm tra các tài liệu liên quan đến điều kiện không thi hành án tử hình theo quy định của Bộ luật Hình sự.

(2) Trước khi bị đưa ra thi hành án tử hình

Theo đó, trước khi bị đưa ra thi hành án tử hình, người chấp hành án được ăn, uống, viết thư, ghi âm lời nói gửi lại thân nhân.

5. Thuốc sử dụng cho thi hành án tử hình

Theo Nghị định 43/2020/NĐ-CP quy định về thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc hướng dẫn thuốc tiêm để sử dụng cho thi hành án tử hình bao gồm:

- Thuốc làm mất tri giác;

- Thuốc làm liệt hệ vận động;

- Thuốc làm ngừng hoạt động của tim.

Trong đó, một liều thuốc gồm 03 loại thuốc và dùng cho 01 người. Thuốc sử dụng cho thi hành án tử hình do Bộ Y tế cấp theo đề nghị của Bộ Công an, Bộ quốc phòng.

(Căn cứ tại Điều 4 Nghị định 43/2020/NĐ-CP)

6. Quy trình thực hiện tiêm thuốc

Trình tự thi hành án tử hình phải thực hiện đúng theo quy định tại các khoản 2, 3 và 4 Điều 82 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 và quy định của Nghị định 43/2020/NĐ-CP.

Thuốc sử dụng cho thi hành án tử hình phải được Hội đồng thi hành án tử hình kiểm tra, mở niêm phong và lập biên bản theo quy định.

Theo đó, người bị thi hành án tử hình được cố định vào giường với tư thế nằm ngửa, bảo đảm không làm cản trở sự lưu thông máu.

Cán bộ trực tiếp thi hành án tử hình chịu trách nhiệm thực hiện các bước sau:

- Chuẩn bị đủ 03 liều thuốc (trong đó có 02 liều dự phòng);

- Xác định tĩnh mạch để thực hiện tiêm; trường hợp không xác định được tĩnh mạch thì báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để yêu cầu bác sĩ hỗ trợ xác định tĩnh mạch;

- Đưa kim tiêm đã nối sẵn với ống truyền thuốc vào tĩnh mạch đã được xác định theo quy trình:

Bước 1: Tiêm thuốc làm mất tri giác.

Sau khi tiêm thuốc xong, cán bộ chuyên môn thực hiện thi hành án tử hình phải tiến hành kiểm tra, nếu người bị thi hành án tử hình chưa mất tri giác thì tiếp tục tiêm thuốc cho đến khi họ mất tri giác.

Bước 2: Tiêm thuốc làm liệt hệ vận động.

Bước 3: Tiêm thuốc làm ngừng hoạt động của tim.

- Kiểm tra hoạt động tim của người bị thi hành án tử hình qua máy điện tâm đồ. Trường hợp sau mười phút mà người bị thi hành án tử hình chưa chết, cán bộ kiểm tra phải báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để ra lệnh sử dụng thuốc dự phòng;

Mỗi lần tiêm thuốc sau mười phút mà người bị thi hành án tử hình chưa chết, cán bộ kiểm tra phải báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để ra lệnh tiếp tục sử dụng liều thuốc dự phòng tiêm lần thứ hai, thứ ba;

Trường hợp tiêm hết liều thuốc thứ ba sau mười phút mà người bị thi hành án chưa chết thì Đội trưởng Đội thi hành án phải báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình ra quyết định tạm dừng thi hành án.

Việc thực hiện các bước theo quy định có thể được tiến hành theo phương pháp tự động hoặc trực tiếp.

Ngoài ra, bác sĩ pháp y phải tiến hành kiểm tra, xác định tình trạng của người bị thi hành án tử hình và báo cáo kết quả cho Hội đồng theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình.

Sau khi bác sĩ pháp y kết luận người bị thi hành án tử hình đã chết, theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình, cán bộ thi hành án tử hình ngừng truyền và đưa kim tiêm, đường ống dẫn ra khỏi người bị thi hành án tử hình.

Hội đồng thi hành án tử hình lập biên bản theo quy định về việc người bị thi hành án đã chết.