Chuyên đề Lịch sử 10 (Chân trời sáng tạo) Một số bản Hiến pháp Việt Nam từ 1946 đến nay

Nhà Lý - Trần

Nhà Lê sơ

Nhà Nguyễn

Chính quyền trung ương

- Mang tính dòng tộc, tính chuyên chế chưa cao độ.

- Bộ máy trung ương còn đơn giản, chưa có sự phân định rõ ràng thành các bộ phận dân sự, quân sự, giám sát.

- Mang tính quan liêu, tính tập quyền cao độ.

- Được tổ chức quy mô và hoàn thiện, các cơ quan trung ương được tổ chức và phân định thành ba bộ phận: dân sự (hành chính), quân sự và giám sát.

- Mang tính tập quyền cao độ.

- Được tổ chức quy mô và hoàn thiện, các cơ quan trung ương được phân định thành ba bộ phận dân sự, quân sự và giám sát.

- Lập và trao quyền nhiều hơn cho các cơ quan giúp việc của vua để tập trung quyền lực cho nhà vua.

- Tăng quyền lực cho các cơ quan tư pháp và giám sát nhằm hạn chế lạm quyền và lộng quyền.

Chính quyền địa phương

- Quý tộc tông thất nắm giữ những vùng trọng yếu.

- Chưa quản lí chặt chẽ đến cấp xã, tính tự trị của làng xã còn cao.

- Cơ cấu quyền lực với ba cơ quan cai quản ba lĩnh vực hành chính, quân đội, tư pháp (Tam ti).

- Quản lí chặt chẽ đến cấp xã, tính tự trị, tự quản của làng xã bị thu hẹp.

- Cơ cấu quyền lực với ba cơ quan cai quản ba lĩnh vực hành chính, quân đội, tư pháp.

- Từ sau cải cách của vua Minh Mạng, cấp lớn nhất ở địa phương (tỉnh) do vua và triều đình trực tiếp quản lí.

- Tăng cường quản lí đến từng làng xã.

Thành tựu nổi bật

Vai trò

Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà

(1945 - 1976)

- Lãnh đạo nhân dân tiến hành thắng lợi hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ.

- Mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều quốc gia trên thế giới (Trung Quốc, Liên Xô, các nước Đông Âu, Nhật Bản, một số nước Tây Âu,...), nâng cao vị thế quốc tế.

- Đạt được một số thành tựu ban đầu trong xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

- Trong kháng chiến chống ngoại xâm:

+ Tổ chức và lãnh đạo nhân dân tiến hành thắng lợi hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ cứu nước.

+ Mở rộng quan hệ ngoại giao, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của các lực lượng dân chủ, tiến bộ và nhân dân thế giới, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

- Trong xây dựng đất nước: chăm lo phát triển đời sống nhân dân, xây dựng hậu phương kháng chiến và xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật cho chủ nghĩa xã hội.

Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam

(1976 - nay)

- Bước đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội trên cả nước.

- Đạt được nhiều thành tựu trong công cuộc Đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế.

- Xây dựng chủ nghĩa xã hội trên cả nước (1976 - 1985).

- Tiến hành công cuộc Đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế (từ năm 1986):

+ Tổ chức quản lý, điều hành đất nước xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đổi mới cơ chế quản lí trong các ngành kinh tế thuộc tất cả các thành phần kinh tế; bước đầu đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

+ Thực hiện đường lối đối ngoại rộng mở, chủ động hội nhập quốc tế.

Tiêu chí

Hiến pháp năm 1946

Hiến pháp năm 1992

Hiến pháp năm 2013

Bối cảnh ra đời

- Ra đời trong bối cảnh Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà mới thành lập, việc xây dựng nền dân chủ nhân dân là nhiệm vụ cấp bách.

- Ngày 9 - 11 - 1946, tại kì họp thứ hai, Quốc hội khoá I đã thông qua bản Hiến pháp năm 1946.

- Ra đời trong thời kì đầu tiến hành công cuộc Đổi mới đất nước.

- Hiến pháp năm 1992 được Quốc hội phê chuẩn ngày 4 - 11 - 1992.

- Ra đời trong bối cảnh công cuộc Đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế được đẩy mạnh.

- Hiến pháp năm 2013 được Quốc hội phê chuẩn ngày 28 - 11 - 2013.

Nội dung cơ bản

- Quy định về chính thể dân chủ cộng hoà;

- Quy định nghĩa vụ và quyền lợi của công dân;

- Quy định cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước gồm các cơ quan Nghị viện nhân dân, Chính phủ, Hội đồng Nhân dân, Uỷ ban Hành chính và Toà án.

- Quy định về chế độ chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng và an ninh, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân;

- Quy định về cơ cấu, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước, thể chế hoá mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, nhà nước quản lí.

- Quy định cụ thể cơ chế để Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước của mình, đó là cơ chế dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải chịu sự giám sát của Nhân dân; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có nhiệm vụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân.

- Quy định rõ thẩm quyền của các nhánh quyền lực trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam: Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp; Chính phủ thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội; Toà án Nhân dân thực hiện quyền tư pháp.

Ý nghĩa

- Là sự ghi nhận thành quả của Cách mạng tháng Tám năm 1945, ghi nhận quyền bình đẳng và nghĩa vụ công dân, hiến định cơ cấu hệ thống chính trị của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Là bản hiến pháp đầu tiên trong lịch sử Việt Nam, là bản hiến pháp dân chủ và tiến bộ.

- Tạo cơ sở chính trị - pháp lí quan trọng cho việc thực hiện công cuộc Đổi mới ở Việt Nam.

- Là bước hoàn thiện chế độ chính trị, chế độ kinh tế, chính sách văn hoá, giáo dục, khoa học, công nghệ; phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế.

- Là hiến pháp thứ hai của thời kì Đổi mới.

- Là cơ sở chính trị - pháp lí quan trọng đảm bảo thắng lợi công cuộc Đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế của Việt Nam.