Thế kỉ XIII, nhà vước phong kiến Mông Cổ được thành lập, tiến hành xâm lược nhiều nước ở khắp lục địa Á-Âu. Sự hung hãn đến mức người châu Âu thốt lên: “Vó ngựa quân Mông Cổ đi đến đâu, ở đó cỏ không mọc được". Nước Đại Việt cũng không nằm ngoài con đường chinh phạt của họ. Vậy, quân dân Đại Việt đã chuẩn bị, tổ chức đánh giặc và thắng giặc như thế nào? Thắng lợi đó bắt nguồn từ những nguyên nhân nào và có ý nghĩa lịch sử ra sao?

a. Chiến đấu chống quân Mông Cổ

- Hoàn cảnh:

+ Năm 1257, Mông cổ cho quân áp sát biên giới Đại Việt rồi ba lần cử sứ giả đến Thăng Long dụ hàng

+ Vua Trần Thái Tông cho bắt giam sứ giả, đồng thời ra lệnh cả nước ra sức tập luyện, chuẩn bị vũ khí, sẵn sàng đánh giặc.

- Diễn biến:

+ Đầu tháng 1- 1258, ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân Mông Cổ tiến vào Đại Việt

+ Ngày 17 -1- 1258: Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy cuộc kháng chiến chặn giặc ở Bình Lệ Nguyên

+ Nhà Trần thực hiện chính sách “vườn không nhà trống” rút khỏi Thăng Long

+ Quân Mông Cổ chiếm thành Thăng Long trống rỗng lâm vào tình trạng khó khan

+ Ngày 29 - 1 - 1258: Quân Trần tổ chức cuộc phản công lớn ở Đông Bổ đầu, quân Mông Cổ rút chạy

- Kết quả:  cuộc kháng chiến giành thắng lợi

b. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên

- Năm 1271, hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên, năm 1279, chuẩn bị xâm lược Đại Việt

- Chuẩn bị của nhà Trần:

+ Năm 1282, vua Trần cho triệu tập hội nghị Bình Than (Bắc Ninh)

+ Năm 1285, triệu tập hội nghị Diên Hồng (Thăng Long)

+ Trần Hưng Đạo được cử làm tổng chỉ huy cuộc kháng chiến

+ Trức trận chiến, Hưng Đạo Vương đã viết Hịch tướng sĩ để khích lệ tinh thần quân sĩ

- Diễn biến:

+ Cuối tháng 1 - 1285, Thoát Hoan dẫn 50 vạn quân từ phía Bắc, Toa Đô dẫn 10 vạn quân từ phía nam tấn công Đại Việt

+ Nhà Trần tiếp tục thực hiện chính sách “vườn không nhà trống”

+ Tháng 5 - 1285, quân Trần phản công, đánh bại quân địch ở Tây Kết, hàm Tử, Chương Dương, tiến về giải phóng kinh đô

+ Toa Đô tử trận, Thoát Hoan phải chui ống đồng cho quân khiêng về nước

- Kết quả: Cuộc kháng chiến giành thắng lợi

c. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược 1287-1288

- Hoàn cảnh:

+ Sau hai lần thất bại ở Đại Việt, vua Nguyên tiếp tục cử Thoát Hoan xâm lược Đại Việt lần nữa

+ Nhà Trần lại khẩn trương chuẩn bị kháng chiến

- Diễn biến:

+ Tháng 12 - 1287, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy theo đường bộ tiến vào Đại Việt, 600 thuyền chiến do Ô Mã Nhi chỉ huy tiến vào biến đông Bắc, theo sau là thuyền lương

+ Trần Khánh Dư chỉ huy quân Trần đánh tan đoàn thuyền lương tại Vân Đồn

+ Quân Nguyên chiến Thăng Long lại rơi vào tình trạng vườn không nhà trống. Thoát Hoan quyết định rút lui về nước

+ Tháng 4- 1288: Trần Hưng Đạo bố trí trận địa trên sông Bạch Đằng, quân thủy bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt sống

- Kết quả: Cuộc kháng chiến giành thắng lợi

d. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử

- Nguyên nhân thắng lợi

+ Do lòng yêu nước, sự đoàn kết toàn dân, trên dưới một lòng

+ Nhà Trần đề ra kế hoạch đánh giặc đúng đắn, sáng tạo

+ Tài thao lược của các vua Trần cùng các danh tướng

- Ý nghĩa lịch sử

+ Đập tan ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên

+ Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc

+ Mở ra nền thái bình hơn một thế kỉ cho Đại Việt

+ Chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông-Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á

+ Khẳng định tinh thần quật cường của dân tộc

+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm