Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nhan)- Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 10 - Cánh diều

Tác giả tác phẩm: Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nhan)- Ngữ văn 10

I. Tác phẩm Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nhan)

1. Thể loại:

Chèo là loại hình nghệ thuật sân khấu cổ truyền Việt Nam. Chèo phát triển mạnh ở phía bắc Việt Nam với trọng tâm là vùng đồng bằng sông Hồng cùng hai khu vực lan tỏa là trung du miền núi Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Loại hình sân khấu này phát triển cao, giàu tính dân tộc. Chèo mang tính quần chúng và được coi là loại hình sân khấu của hội hè với đặc điểm sử dụng ngôn ngữ đa thanh, đa nghĩa kết hợp với cách nói ví von giàu tính tự sự, trữ tình.

2. Xuất xứ:

- "Xúy Vân giả dại" là trích đoạn nổi bật trong chèo Kim Nam được đánh giá là một trong những trích đoạn hay nhất của chèo cổ Việt Nam.

3. Phương thức biểu đạt: Tự sự + Biểu cảm

4. Tóm tắt tác phẩm Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nhan)

Văn bản: Xuý Vân với những câu hát nửa điên dại, ngô nghê, nửa chân thực tỉnh táo về thân phận dang dở, bẽ bàng. Sau những câu hát xưng danh là tâm sự đau xót về một cuộc đời lạc lõng, cô đơn, vô nghĩa. Đoạn trích tiếp tục những lời độc thoại về nỗi thất vọng trước mâu thuẫn vì ước mơ hạnh phúc tốt đẹp gặp phải thực tế phũ phàng.

5. Giá trị nội dung tác phẩm Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nhan)

- Thể hiện khát vọng hạnh phúc của Xúy Vân là chính đáng nhưng không thực hiện được trong chế độ phong kiến gia trưởng.

6. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nhan)

- Nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí phức tạp nhân vật Thúy Vân

- Nghệ thuật diễn tả: tác giả đan xen các lời thật, lời điên thể hiện sự mâu thuẫn trong tâm trạng.

- Sử dụng các làn điệu nói và hát khác nhau để thể hiện sự thay đổi trong tâm lý, tâm trạng nhân vật.

II. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nhan)

1. Lời hát

- Tất cả đều là những lời hát của Xuý Vân.

- Song tất cả những lời hát có tính điên dại ấy vẫn có những lời rất tỉnh táo, có lúc bóng gió bộc lộ tâm trạng tâm trạng thự c của Xuý Vân:

2. Tâm trạng của Xuý Vân

Tâm trạng của Xuý Vân bộc lộ rất phong phú

* Tự thấy mình lỡ làng, dở dang.

+ Tôi càng chờ chuyến đò.

+ Chẳng nên. Chúng bạn chê cười.

=> Cô nàng chờ đợi, con đò ( Ẩn dụ ) càng không tới àsự lỡ làng dang dở XV.

* Tự thấy mình lạc lõng, vô nghĩa trong gia đình KN

Con gà rừng…..

……chẳng có chịu được, ức!

* Tâm trạng thất vọng giữa khát vọng và thực tế:

Bao giờ bông lúa…….

……… nàng mang cơm.

=> Thực tế KN vẫn mãi mê với đèn sách. KN và XV phải gắn bó với nhau trong tình cảm vợ chồng nhưng mỗi người một suy nghĩ, ước mơ khác nhau: KN công danh thành đạt còn XV vợ chồng đầm ấm==> Họ không thể chia sẻ cùng nhau. Chính vì vậy mà XV đã cất lên tiếng hát:

Bông bông dắt ….

…… xa xa líu.

* Tâm trạng uất ức, bế tắc, cô đơn

Con cá rô……

…….. cần câu châu vào!

=> Hình ảnh gợi ra không gian sống cạn hẹp và đầy bất trắc nàng chỉ có thể chia sẻ cùng láng giềng nhưng “ láng giềng ai hay” và sự đồng cảm của cha mẹ cũng không có “ ức bởi xuân huyên” ==> Càng thấy được tâm trạng cô đơn của XV.

* Tâm trạng bế tắc mất phương hướng được thể hiện rõ qua những câu hát ngược:

Chuột đậu cành rào,…..

……….. đi đánh giặc.

=> Những hình ảnh ngược đời, trớ trêu, điên đảo, đúng sai, thực giả lẫn lộn. Đó cũng là sự mất phương hướng của XV

3. Nhân vật XV đáng thương

+ Cuộc hôn nhân do cha mẹ sắp đặt vội vàng, không có tình yêu.

+ XV là một cô gái đảm đang( qua các điệu múa quay tơ, dệt cửi, vớt bèo, khâu vá)

+ Là một cô gái l/động. Mơ ước của XV không gì cao sang. Nó giản dị bình thường như bao cô gái nông thôn khác “ Chờ cho bông lúamang cơm”. Cô buộc phải lấy KN, anh học trò chỉ biết “ dài lưng.lại nằm”

+ Các cô gái ngày xưa chọn cho mình bạn trăm năm:

Một bên chữ nghĩa văn chương

Một bên chèo đẩy em thương bên nào

Chữ nghĩa em vứt xuống ao

Còn bên chèo đẩy chân sào em thương

Cách lựa chọn của XV theo tâm lý “ăn chắc mặc bền” mơ ước của XV không phù hợp với lý tưởng công danh của KN và gia đình chàng à Bi kịch của cuộc đời nàng xuất hiện

+ Gặp Trần Phương, XV tưởng gặp người tri kỷ. Cô không có tình yêu với chồng nhưng có tình yêu với Trần Phương. Điều đó chứng tỏ XV chạy theo tình yêu tự do, vượt qua lễ giáo. Nếu TP có tình yêu thực sự với XV thì nàng có hạnh phúc. Nhưng “không trăng gió lại gặp người gió trăng”. Vì thế cô “đến nỗi điên cuồng rồ dại”. Cuối cùng XV phải chết một cách đáng thương. Kết cục này hoàn toàn do XHPK bảo thủ gây nên, khát vọng tình yêu hạnh phúc của XV là chính đáng. Nhưng khát vọng ấy không thể thực hiện được trong XH “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy”

=> Chính điều này để ta cảm thông và thanh minh cho XV. Đây cũng thể hiện cách nhìn mang tính nhân đạo sâu sắc

4. Nghệ thuật diễn tả tâm trạng XV

- Đoạn trích diễn tả thành công tâm trạng của XV. Đó là tâm trạng rối bời, đầy bi kịch.

+ Mở đầu đoạn trích là lời gọi đò tha thiết, mượn lời gọi đò diễn tả lời tự than thân:

 - Đau thiết thiệt van

Và:

 - Tôi kêu đò, đò nọ không thưa

 Tôi càng chờ càng đợi càng trưa chuyến đò

Lời than ấy diễn tả hoàn cảnh lỡ làng, bẽ bàng của XV.

+ Những câu hát theo điệu gà rừng:

 Con gà rừng.ức bởi xuân huyên.

bộc lộ hoàn cảnh sống o ép trong gia đình KN. Cô muốn vượt ra không được, muốn chia sẻ cùng láng giềng nhưng không ai hay.

+ Những câu hát khác

Nàng bỏ KN, say đắm TP, nàng đã làm theo tiếng gọi của tình yêu tự do nhưng lại sợ “chúng chê bạn cười”. XV khuyên người ta giữ lấy “đạo hằng” nhưng nàng tự ý thức được mình là người “ trăng gió”. Khát vọng tình yêu và đạo đức đã tạo thành mâu thuẫn trong tâm trạng của XV được thể hiện qua lời hát.

+ Sự đan cài giữa câu hát dại điên và tỉnh táo cũng như hát xuôi và hát ngược đều tập trung diễn tả tâm trạng của XV, vừa đau khổ, vừa bi kịch

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả tác phẩm Ngữ văn 10 hay, chi tiết khác:

Tác giả tác phẩm: Mắc mưu Thị Hến (Trích tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến)

Tác giả tác phẩm: Thị Mầu lên chùa (Trích chèo Quan Âm Thị Kính)

Tác giả tác phẩm: Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội: một hằng số văn hóa Việt Nam

Tác giả tác phẩm: Lễ hội Đền Hùng

Tác giả tác phẩm: Lễ hội dân gian đặc sắc của dân tộc Chăm ở Ninh Thuận (theo Đào Bình Trịnh)