* Đông Nam Á tiếp giáp với biển và đại dương:

- Biển Đông là biển rộng lớn nhất trong khu vực Đông Nam Á.

- Thái Bình Dương.

- Ân Độ Dương.

* Ý nghĩa của biển và đại dương đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Đông Nam Á:

- Thuận lợi để giao lưu phát triển kinh tế - xã hội giữa các nước trong khu vực và trên thế giới bằng đường biển.

- Cung cấp nguồn tài nguyên phong phú, phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển (khai thác dầu mỏ, đánh bắt, nuôi trồng thuỷ sản, giao thông biển và du lịch biển,... ).

- Biển và đại dương là nguồn dự trữ nhiệt ẩm dồi dào, có vai trò điều hòa khí hậu, mang lại lượng mưa lớn cho khu vực Đông Nam Á → hoạt động sinh sống và phát triển kinh tế diễn ra thuận lợi hơn.

* Khu vực Đông Nam Á có 11 quốc gia.

* Tên các quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á:

- Đông Nam Á lục địa: Mi-an-ma, Lào, Thái Lan, Cam-pu-chia, Việt Nam, Ma-lai-xi-a (thuộc cả Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á biển đảo).

- Đông Nam Á biển đảo: Xin-ga-po, In-đô-nê-xi-a, Bru-nây, Đông Ti-mo, Phi-líp-pin, Ma-lai-xi-a (thuộc cả Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á biển đảo).

- Đông Nam Á lục địa có địa hình bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi chạy dài theo hướng tây bắc - đông nam hoặc hướng bắc - nam, việc phát triển giao thông theo hướng đông - tây giúp nối liền các quốc gia với nhau, thúc đẩy hoạt động giao lưu phát triển kinh tế - xã hội theo hướng đông - tây giữa các quốc gia, đặc biệt ở những vùng núi khó khăn.

* Ảnh hưởng của khí hậu đến sự phát triển kinh tế của khu vực Đông Nam Á:

- Thuận lợi:

+      Khí hậu nhiệt đới gió mùa với nguồn nhiệt ẩm dồi dào, lượng mưa lớn thuận lợi cho phát triển trồng trọt (cây lúa nước, các loại cây công nghiệp lâu năm, hàng năm).

+      Nguồn lợi sinh vật tự nhiên trù phú và đa dạng (thủy sản, rừng, gia súc, gia cầm,...).

- Khó khăn:

+      Khí hậu nóng ẩm cũng là điều kiện để sâu bệnh phát triển mạnh.

+      Thiên tai: bão nhiệt đới, mưa lớn gây sạt lở, ngập lụt vùng đồng bằng và lũ quét, lũ ống vùng núi.

* Dân cư:

- Nguồn lao động dồi dào nhưng có tay nghề và trình độ chuyên môn còn hạn chế.

- Dân số đông, trong điều kiện trình độ phát triển kinh tế chưa cao đã ảnh hưởng tới vấn đề việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống.

- Phân bố dân cư không đều, tập trung ở đồng bằng châu thổ của các con sông lớn, vùng ven biển và một số vùng đất đỏ badan, thưa thớt ở vùng núi → chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế - xã hội giữa miền núi và đồng bằng.

* Xã hội:

- Các quốc gia Đông Nam Á đều là các quốc gia đa dân tộc. Một số dân tộc phân bố rộng, không theo biên giới quốc gia, điều này gây khó khăn cho quản lí, ổn định chính trị, xã hội mỗi nước.

- Mâu thuẫn tôn giáo cũng xảy ra ở một số nơi, bất đồng về ngôn ngữ giữa các quốc gia, dân tộc,...

* Vị trí địa lí khu vực Đông Nam Á:

- Khu vực Đông Nam Á nằm ở phía đông nam châu Á.

- Nằm giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

- Có vị trí là cầu nối giữa lục địa Á - Âu với lục địa Ô-xtrây-li-a.

- Đông Nam Á gồm hai phần: phần đất liền (bản đảo Trung Ấn) và phần hải đảo (quần đảo Mã Lai).

- Tiếp giáp:

+      Trên đất liền ở phía bắc giáp với Ấn Độ và Trung Quốc.

+      Mặt còn lại giáp với biển và đại dương.

* Đặc điểm tự nhiên của khu vực Đông Nam Á:

* Ý nghĩa của các đồng bằng châu thổ của khu vực Đông Nam Á:

- Địa hình bằng phẳng là nơi xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng, các nhà máy, xí nghiệp, nhà ở,... thuận lợi cho hoạt động sống, phát triển kinh tế của các nước.

- Đồng bằng châu thổ màu mỡ, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, hình thành các vùng chuyên canh cây lương thực lớn.

- Dễ dàng cho giao thông qua lại, thúc đẩy giao lưu phát triển kinh tế.

* Nhận xét về xu hướng thay đổi cơ cấu GDP của một số quốc gia Đông Nam Á:

- Cơ cấu GDP một số nước trong khu vực Đông Nam Á thay đổi theo hướng:

+      Giảm tỉ trọng khu vực I (nông - lâm - ngư nghiệp).

+      Tăng tỉ trọng khu vực II (công nghiệp - xây dựng) và III (dịch vụ).

- Tuy nhiên, tốc độ chuyển dịch cơ cấu GDP khác nhau giữa các nước.

* Các loại cây công nghiệp như: cao su, cà phê, hồ tiêu, cây lấy dầu, cây lẫy sợi lại được trồng nhiều ở Đông Nam Á do có điều kiện tự nhiên thuận lợi:

- Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với nguồn nhiệt ẩm dồi dào, lượng mưa lớn (nhiệt độ trên 24°C, độ ẩm trên 80%, lượng mưa 1500 - 2000 mm) phù hợp phát triển các loại cây công nghiệp nhiệt đới (cà phê, hồ tiêu,...).

- Đất badan và feralit phân bố rộng lớn trên các cao nguyên, vùng đồi trung du.

→ Thuận lợi hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp rộng lớn.

* Sự phát triển nông nghiệp của khu vực Đông Nam Á:

- Đông Nam Á có nền nông nghiệp nhiệt đới, giữ vị trí quan trọng trong việc nuôi sống hơn nửa tỉ dân ở khu vực này.

- Các ngành sản xuất chính là: trồng lúa nước, trồng cây công nghiệp và cây ăn quả, chăn nuôi, đánh bắt và nuôi trồng thủy, hải sản.

+      Trồng lúa nước:

·       Sản lượng lúa tăng liên tục, từ 103 triệu tấn (năm 1985) lên 161 triệu tấn (năm 2004), đứng đầu là In-đô-nê-xi-a (53,1 triệu tấn).

·       Thái Lan và Việt Nam đã trở thành những nước hàng đầu thế giới về xuất khẩu gạo.

·       Các nước Đông Nam Á đã cơ bản giải quyết được nhu cầu lương thực - vấn đề nan giải của nhiều quốc gia.

+      Trồng cây công nghiệp:

·       Cao su, cà phê, hồ tiêu trồng nhiều ở Thái Lan, Việt Nam, In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a.

·       Ngoài ra, còn trồng các loại cây khác như cây lấy dầu, lấy sợi, cây ăn quả.

·       Sản phẩm cây công nghiệp chủ yếu xuất khẩu thu nhiều ngoại tệ.

+      Chăn nuôi và đánh bắt nuôi trồng thủy sản:

·       Chăn nuôi gia súc: trâu, bò được nuôi nhiều ở Mi-an-ma, In-đô-nê-xi-a, Thái Lan, Việt Nam; lợn nuôi nhiều ở Việt Nam, Phi-líp-pin, Thái Lan, In-đô-nê-xi-a.

·       Nuôi gia cầm khá phát triển.

·       Đánh bắt và nuôi trồng hải sản:

Là ngành kinh tế truyền thống và đang phát triển ở Đông Nam Á.

Năm 2003, sản lượng cá khai thác đạt 14,5 triệu tấn; trong đó 5 nước đứng đầu là In-đô-nê-xi-a (4,7 triệu tấn), Thái Lan (2,8 triệu tân), Phi-lip-pin (2,2 triệu tán), Việt Nam (1,8 triệu tân) và Ma-lai-xi-a (1,3 triệu tấn).

- Một số hãng nổi tiếng ở nước ngoài liên doanh với Việt Nam trong các ngành công nghiệp: Honda, Ioyota, Canon (Nhật Bản), Samsung (Hàn Quốc),...

* Những thế mạnh giúp Đông Nam Á thu hút đầu tư nước ngoài để đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế là:

- Vị trí chiến lược, tài nguyên thiên nhiên phong phú (đất, khí hậu, sông ngòi, biển, khoáng sản,...).

- Nguồn lao động dồi dào, giá rẻ, thị trường tiêu thụ rộng lớn, chính trị tương đối ổn định, thực hiện chính sách mở cửa, nền kinh tế hướng ra xuất khẩu.

- Xu hướng toàn cầu hóa, khu vực hóa kinh tế và thành tựu của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại là bối cảnh thuận lợi.

* Cơ chế hợp tác của ASEAN:

- Thông qua các diễn đàn.

- Thông qua các hiệp ước.

- Thông qua các hội nghị.

- Thực hiện các dự án, chương trình phát triển.

- Xây dựng “Khu thương mại tự do ASEAN”.

- Thông qua các hoạt động văn hóa, thể thao của khu vực.

* Ví dụ:

- Về hoạt động văn hóa, thể thao: Đại hội thể thao SEA Games được tổ chức 2 năm một lần.

- Tổ chức các hội nghị: Hội nghị Cấp cao, các Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao, Quốc phòng, Tư pháp, trong đó thúc đẩy đối thoại về các vấn đề kinh tế, chính trị - an ninh khu vực.

* Các thành tựu khác của ASEAN:

- Năm 2016, tổng GDP của ASEAN đứng thứ sáu trên thế giới và đứng thứ ba ở châu Á với 2,55 nghìn tỉ.

- ASEAN đã đưa vào Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) và Hiệp định về Chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung (CEPT) nhằm mục tiêu cắt giảm, loại bỏ các hàng rào thuế quan, tăng hiệu quả thương mại và liên kết kinh tế giữa các nước thành viên. Năm 2015, cơ bản các mặt hàng đã được xóa bỏ thuế quan.

- Hiệp định khung về dịch vụ đã được kí kết.

- Hiệp định khung về đầu tư đã được kí kết.

- Một số nước có tốc độ tăng trưởng cao.

- Nhiều nước đã đạt được thành tựu to lớn trong công cuộc xóa đói, giảm nghèo.

- Đô thị hóa phát triển nhanh, cơ sở hạ tầng được xây dựng và phát triển nhanh...

* Nguyên nhân: vì các nước ASEAN đều kiên trì mục tiêu đoàn kết và hợp tác vì một ASEAN hòa bình, ổn định, cùng phát triển.

* Tình trạng đói nghèo ở một bộ phận dân cư sẽ gây ra nhiều trở ngại trong phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia như:

- Kìm hãm sự phát triển kinh tế của các quốc gia.

- Tích lũy nền kinh tế giảm.

- Gây áp lực về các vấn đề chi phí phúc lợi xã hội, giải quyết nhà ở, xóa đói giảm nghèo,...

* Những chính sách của Đảng và Nhà nước ta để xóa đói, giảm nghèo:

- Hỗ trợ vay vốn cho các hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn.

- Hỗ trợ vay vốn cho sinh viên nghèo.

- Miễn hoặc giảm học phí cho học sinh, sinh viên nghèo.

- Hỗ trợ, đào tạo nghề cho người lao động.

- Miễn, giảm một số loại thuế.

- Xây dựng “Quỹ ủng hộ người nghèo” để kêu gọi tấm lòng vàng, các nhà hảo tâm.