Giải GDCD 9 Bài 9 (Kết nối tri thức): Vi phạm pháp luật và trách nhiệm nhân là pháp lí

Giải GDCD 9 Bài 9: Vi phạm pháp luật và trách nhiệm nhân là pháp lí

Mở đầu

Mở đầu trang 42 Bài 9 GDCD 9: Hãy kể một số hành vi vi phạm pháp luật mà em biết và nêu hậu quả của hành vi đó.

Trả lời:

(*) Tình huống tham khảo:

- Hành vi vi phạm pháp luật: Tại một ngã tư giao thông, ông M (nhân viên) và ông N (thủ trưởng) cùng làm tại một cơ quan, do mải nói chuyện, không chú ý nên cả hai ông đều điều khiển xe máy vượt đèn đỏ nhưng không gây tai nạn giao thông.

- Hậu quả: Ông M và ông N bị lập biên bản và nộp phạt hành chính 400.000 đồng.

1. Vi phạm pháp luật

Giải GDCD 9 trang 44

Khám phá trang 44 GDCD 9: Em hãy dựa vào nội dung về dấu hiệu của các loại vi phạm pháp luật để xác định dấu hiệu vi phạm pháp luật và phân loại vi phạm pháp luật của mỗi chủ thể trong các trường hợp 1, 2, 3, 4

Trả lời:

- Trường hợp 1.

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: anh M không đội mũ bảo hiểm; điều kiển xe máy vượt đèn đỏ; lạng lách, đánh võng, tạt đầu phương tiện khác khi tham gia giao thông.

+ Phân loại: vi phạm hành chính

- Trường hợp 2.

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Bà B vay ông A 500 triệu đồng, nhưng không hoàn trả số tiền trên theo đúng thỏa thuận.

+ Phân loại: vi phạm dân sự

- Trường hợp 3.

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Anh P vi phạm nội quy công ty khi thường xuyên đi làm muộn và không hoàn thành công việc được giao.

+ Phân loại: vi phạm kỉ luật

- Trường hợp 4.

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: anh T và Q vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy (số lượng ma túy lên tới 1kg).

+ Phân loại: vi phạm hình sự

Khám phá trang 44 GDCD 9: Theo em, vi phạm pháp luật là gì? Có những loại vi phạm pháp luật nào?

Trả lời:

- Khái niệm: Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật, có lỗi, do người có năng lực trách nhiệm pháp lí thực hiện, xâm phạm các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.

- Phân loại: Vi phạm pháp luật được chia làm bốn loại:

+ Vi phạm hình sự là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được coi là tội phạm, được quy định trong Bộ luật Hình sự.

+ Vi phạm hành chính là hành vi vi phạm pháp luật, xâm phạm các quy tắc quản lí hành chính nhà nước có mức độ nguy hiểm thấp hơn tội phạm.

+ Vi phạm kỉ luật là hành vi vi phạm pháp luật, xâm phạm các quan hệ lao động, công vụ nhà nước, ... do pháp luật lao động và pháp luật hành chính bảo vệ.

+ Vi phạm dân sự là hành vi vi phạm pháp luật, xâm phạm các quan hệ tài sản hoặc quan hệ nhân thân.

2. Trách nhiệm pháp lí

Giải GDCD 9 trang 46

Khám phá trang 46 GDCD 9: Em hãy dựa vào nội dung về đặc điểm của các loại trách nhiệm pháp lí để xác định loại trách nhiệm pháp lí tương ứng với hành vi vi phạm của mỗi chủ thể trong các trường hợp 1, 2, 3, 4 (ở mục 1).

Trả lời:

- Trường hợp 1. Anh M phải chịu trách nhiệm hành chính

- Trường hợp 2. Bà B phải chịu trách nhiệm dân sự

- Trường hợp 3. Anh P phải chịu trách nhiệm kỉ luật

- Trường hợp 4. Anh T và Q phải chịu trách nhiệm hình sự

Khám phá trang 46 GDCD 9: Theo em, trách nhiệm pháp lí là gì? Có những loại trách nhiệm pháp lí nào?

Trả lời:

- Trách nhiệm pháp lí là nghĩa vụ mà các chủ thể phải gánh chịu hậu quả bất lợi do Nhà nước quy định từ hành vi vi phạm pháp luật của mình.

- Có 4 loại trách nhiệm pháp lí:

+ Trách nhiệm hình sự

+ Trách nhiệm dân sự

+ Trách nhiệm hành chính

+ Trách nhiệm kỉ luật

Khám phá trang 46 GDCD 9: Em hãy cho biết trách nhiệm pháp lí có ý nghĩa gì. Giải thích và nêu ví dụ minh hoạ.

Trả lời:

- Ý nghĩa của trách nhiệm pháp lí:

+ Thể hiện tính tôn nghiêm của pháp luật.

+ Là sự trừng phạt nghiêm khắc của pháp luật đối với các chủ thể vi phạm pháp luật.

+ Giáo dục mọi người có ý thức tôn trọng pháp luật, tuân theo quy định của pháp luật và các quy tắc của cuộc sống; nâng cao ý thức phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm.

+ Củng cố lòng tin của người dân vào pháp luật.

+ Góp phần duy trì trật tự an toàn xã hội.

- Ví dụ minh họa: Anh N (20 tuổi, có khả năng nhận thức tốt, không bị tâm thần) điều khiển xe mô tô đi ngược chiều trên đường cao tốc nên bị cảnh sát giao thông lập biên bản phạt tiền và tước quyền sử dụng Giấy phép lái xe 3 tháng.

+ Hành vi vi phạm: anh N điều khiển xe mô tô đi ngược chiều trên đường cao tốc

+ Trách nhiệm pháp lí: anh N phải chịu trách nhiệm hành chính

+ Ý nghĩa của việc áp dụng trách nhiệm pháp lí trong trường hợp này là:

▪ Buộc anh N phải chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật.

▪ Thể hiện tính tôn nghiêm của pháp luật.

▪ Giáo dục mọi người có ý thức tôn trọng và tuân theo quy định của pháp luật

▪ Củng cố lòng tin của người dân vào pháp luật.

▪ Góp phần duy trì trật tự an toàn xã hội.

Giải GDCD 9 trang 47

Luyện tập

Luyện tập 1 trang 47 GDCD 9: Em hãy cho biết các ý kiến dưới đây đúng hay sai. Giải thích vì sao

a) Tất cả những hành vi trái pháp luật, xâm hại tới các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ đều là hành vi vi phạm pháp luật.

b) Người say rượu không nhận thức được hành vi của mình nên mọi hành vi trái pháp luật do người say rượu gây ra đều không phải là hành vi vi phạm pháp luật.

c) Trách nhiệm pháp lí gắn liền với các hậu quả bất lợi mà các chủ thể vi phạm pháp luật phải chịu nên chỉ mang lại những ý nghĩa tiêu cực.

d) Trách nhiệm pháp lí góp phần ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật trong cuộc sống.

Trả lời:

- Ý kiến a) Không đồng tình, vì:

+ Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật, có lỗi, do người có năng lực trách nhiệm pháp lí thực hiện, xâm phạm các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.

+ Nếu hành vi có tính chất trái pháp luật nhưng do chủ thể không có năng lực trách nhiệm pháp lý thực hiện thì không bị coi là vi phạm pháp luật.

- Ý kiến b) Không đồng tình, vì: Điều 13 Bộ luật Hình sự quy định: “Người phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh khác, thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự”.

- Ý kiến c) Không đồng tình, vì: trách nhiệm pháp lí khi được áp dụng vào thực tiễn sẽ mang nhiều ý nghĩa tích cực, như: buộc các chủ thể chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật; Thể hiện tính tôn nghiêm của pháp luật; Giáo dục mọi người có ý thức tôn trọng pháp luật, tuân theo quy định của pháp luật và các quy tắc của cuộc sống; nâng cao ý thức phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm; Củng cố lòng tin của người dân vào pháp luật; Góp phần duy trì trật tự an toàn xã hội.

- Ý kiến d) Đồng tình, vì: trách nhiệm pháp lí khi được áp dụng vào thực tiễn sẽ mang nhiều ý nghĩa tích cực, như: buộc các chủ thể chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật; góp phần duy trì trật tự an toàn xã hội.

Luyện tập 2 trang 47 GDCD 9: Em hãy chỉ ra các dấu hiệu vi phạm pháp luật, đặc điểm trách nhiệm pháp lí của mỗi chủ thể dưới đây và xác định loại vi phạm pháp luật, trách nhiệm pháp lí tương ứng của từng chủ thể.

a) Ông P tổ chức hoạt động chống phá Nhà nước, gây rối an ninh trật tự địa phương nên bị Toà án tuyên phạt 9 năm tù giam.

b) Anh N (20 tuổi) điều khiển xe mô tô đi ngược chiều trên đường cao tốc nên bị cảnh sát giao thông lập biên bản phạt tiền và tước quyền sử dụng Giấy phép lái xe 3 tháng.

c) Bạn T bị Ban Giám hiệu nhà trường khiển trách vì thường xuyên trốn học đi chơi.

d) Toà soạn báo G đăng tải bài viết sai sự thật, gây ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm của chị A nên bị Toà án buộc cải chính thông tin và xin lỗi chị A công khai.

e) Anh B bị chính quyền địa phương lập biên bản xử phạt vì gây mất an ninh trật tự khi kinh doanh.

g) Chị O không thực hiện đúng các thoả thuận trong hợp đồng lao động với công ty nên bị Giám đốc công ty ra quyết định buộc thôi việc.

Trả lời:

- Trường hợp a)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Ông P tổ chức hoạt động chống phá Nhà nước, gây rối an ninh trật tự địa phương

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm hình sự

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm hình sự

- Trường hợp b)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Anh N (20 tuổi) điều khiển xe mô tô đi ngược chiều trên đường cao tốc

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm hành chính

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm hành chính

- Trường hợp c)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: bạn T vi phạm nội quy trường học, khi thường xuyên trốn học đi chơi

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm kỉ luật

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm kỉ luật

- Trường hợp d)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Toà soạn báo G đăng tải bài viết sai sự thật, gây ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm của chị A

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm dân sự

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm dân sự

- Trường hợp e)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Anh B có hành vi gây mất an ninh trật tự khi kinh doanh.

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm hành chính

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm hành chính

- Trường hợp g)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Chị O không thực hiện đúng các thoả thuận trong hợp đồng lao động với công ty

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm kỉ luật

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm kỉ luật

Giải GDCD 9 trang 48

Luyện tập 3 trang 48 GDCD 9: Em hãy phân tích, đánh giá các hành vi vi phạm pháp luật của các chủ thể trong những tình huống sau để xác định loại vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lí tương ứng.

a) Anh V (26 tuổi) quen chị D (18 tuổi) và biết chị đang có nhu cầu tìm việc làm nên đã rủ chị sang nước ngoài làm thuê nhưng mục đích là để lừa bán. Chị D nghe theo và bị anh V đưa ra nước ngoài bán. Hơn một năm sau, chị D bỏ trốn về Việt Nam và tố cáo hành vi của anh V với cơ quan chức năng.

b) Tan học, anh Q (16 tuổi) thấy một chiếc ví của ai đó rơi trên đường nên dừng xe kiểm tra và phát hiện trong ví có gần 6 triệu đồng cùng một số giấy tờ cá nhân. Quan sát xung quanh thấy vắng vẻ, anh Q quyết định giữ lại khoản tiền và chiếc ví để sử dụng, còn những giấy tờ cá nhân kia thì vứt xuống mương nước ven đường.

c) Khi li hôn, ông H đồng ý để bà N nuôi hai con nhỏ, còn mình sẽ có trách nhiệm chu cấp tiền nuôi con hằng tháng. Tuy nhiên, sau đó ông không chịu đóng góp chi phí cấp dưỡng cho con như đã thoả thuận khiến bà N và các con gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. Không đồng tình với hành vi của ông H bà N đã làm đơn khởi kiện gửi Toà án đề nghị xem xét giải quyết.

d) Công ty chế biến thực phẩm A quy định tất cả các công nhân phải đeo găng tay, sử dụng mũ trùm đầu, đeo khẩu trang trong quá trình làm việc để đảm bảo vệ sinh. Tuy nhiên, chị P (công nhân của công ty) cho rằng đeo khẩu trang vướng víu, khó thở nên thường kéo khẩu trang xuống dưới cằm, không che miệng và mũi.

Trả lời:

- Tình huống a)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: Anh V có hành vi lừa gạt và buôn bán người qua biên giới.

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm hình sự

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm hình sự

- Tình huống b)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: chiếm giữ tài sản do người khác bỏ quên/ làm rơi (tài sản trị giá 6 triệu đồng).

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm hành chính

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm hành chính

- Tình huống c)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: ông H không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho các con như thỏa thuận

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm dân sự

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm dân sự

- Tình huống d)

+ Dấu hiệu vi phạm pháp luật: chị P vi phạm nội quy lao động của công ty A

+ Loại vi phạm pháp luật: vi phạm kỉ luật

+ Loại trách nhiệm pháp lí: trách nhiệm kỉ luật

Luyện tập 4 trang 48 GDCD 9: Em hãy nhận xét hành vi của mỗi chủ thể trong các tình huống sau và tư vấn cho các chủ thể để phòng tránh các hành vi vi phạm pháp luật.

a) Hai bạn H và C (15 tuổi) chơi thân với nhau từ nhỏ. Một lần, H vô tình biết C đang có ý định tụ tập cùng nhóm bạn xấu gây gổ đánh nhau. H lo lắng nếu C đánh nhau sẽ bị công an bắt nên can ngăn nhưng bị C gạt đi vì cho rằng mình còn nhỏ nên có đánh nhau cũng không bị xử phạt.

b) Bạn Y đang tưới nước cho cây cảnh ở trước cổng thì A (15 tuổi) - bạn cùng thôn đạp xe qua rủ đi giao hàng cùng. A lấy từ chiếc ba lô của mình một gói đồ được bọc kín trong túi bóng màu đen và vui mừng khoe với Y rằng mình sẽ được bà D trả 200.000 đồng tiền công nếu qua xã bên giao gói đồ này hộ bà. Y cảm thấy băn khoăn trong gói đồ đó chứa gì, nhưng A cũng không biết và chỉ muốn nhanh chóng giao xong đồ để được nhận tiền công.

Trả lời:

- Tình huống a) Theo quy định của pháp luật: Học sinh có hành vi gây gổ, đánh nhau, gây rối trật tự, an ninh trong nhà trường và nơi công cộng sẽ bị xử lý kỷ luật; có thể bị xử phạt hành chính; và, với mức độ nghiêm trọng học sinh đánh nhau có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, bạn C không nên thực hiện hành vi gây gổ, đánh nhau.

- Tình huống b)

+ Bạn Y và A không nên thực hiện giao gói hàng giúp bà D khi không biết rõ bên trong gói hàng là gì, vì rất có thể, bên trong là hàng hóa bị nhà nước cấm buôn bán.

+ Hai bạn Y và A nên bí mật thông báo tới cơ quan công an, để lực lượng công an có biện pháp theo dõi, can thiệp kịp thời.

Vận dụng

Vận dụng trang 48 GDCD 9: Hãy chia sẻ những việc em đã làm và dự định sẽ làm trong cuộc sống hằng ngày để phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật.

Trả lời:

- Những việc em đã làm và dự định sẽ làm trong cuộc sống hằng ngày để phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật.

+ Nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật.

+ Tích cực ngăn ngừa và đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật.

Xem thêm lời giải bài tập Giáo dục công dân lớp 9 sách Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

Bài 5: Bảo vệ hoà bình

Bài 6: Quản lí thời gian hiệu quả

Bài 7: Thích ứng với thay đổi

Bài 8: Tiêu dùng thông minh

Bài 10: Quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế