Giáo án Thực hành tiếng Việt trang 22 (Kết nối tri thức) Ngữ văn 9

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

+ Yếu tố Hán Việt đồng âm là gì?

+ Yếu tố Hán Việt gần âm là gì?

+ Trình bày các cách phân biệt nghĩa của một số yếu tố Hán Việt dễ nhầm lẫn.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức

→ Ghi lên bảng.

* Các yếu tố Hán Việt đồng âm

- Trong lớp từ Hán Việt, có không ít yếu tố đồng âm nhưng nghĩa hoàn toàn khác nhau.

Ví dụ:

bảo, chăm sóc, giữ gìn (bảo vệ, bảo dưỡng, bảo tàng...); bảo: quý (bảo vật, bảo kiếm, quốc bảo...)

- Trong tiếng Hán, các yếu tố đồng âm như vậy được biểu thị bằng những chữ viết khác nhau, nhờ vậy, nghĩa của chúng có sự phân biệt rõ ràng. Trong tiếng Việt hiện đại, chữ quốc ngữ là hệ thống chữ viết ghi âm nên các yếu tố đồng âm gốc Hán hầu hết được viết giống nhau. Đây là một trong những nguyên nhân dễ làm nảy sinh hiện tượng nhầm lẫn về nghĩa. Một số người có thể không phân biệt được nghĩa của những yếu tố đồng âm ở các từ như thương thảo – phương thảo; thủ trưởng – thủ môn; đại diện – đại ngôn...

* Các yếu tố Hán Việt gần âm

- Một số yếu tố Hán Việt gần âm cũng có thể gây nhầm lẫn về nghĩa.

Ví dụ: trẻ là biết; trí là khả năng nhận thức, hiểu biết. Không phân biệt được nghĩa của trị và trí dễ dẫn đến việc dùng từ sai.

Ví dụ: Đội ngũ trí thức phải tiên phong trong công cuộc phát triển khoa học, công nghệ. Cậu này phải dùng từ trí thức mới đúng.

* Cách phân biệt nghĩa của một số yếu tố Hán Việt dễ nhầm lẫn

• Dựa vào từ có chứa yếu tố Hán Việt đồng âm để suy luận.

Ví dụ: di cư và di sản đều có yếu tố đồng âm đi. Nếu hiểu di cư nghĩa là "chuyển đến nơi khác, nước khác để sinh sống"; di sản là "tài sản của người đã mất để lại” thì sẽ biết rằng yếu tố di trong hai từ trên không cùng nghĩa. Di trong di sản nghĩa là “để lại"; đi trong di cư nghĩa là “chuyển dịch". Khi đã hiểu được như vậy, ta có thể suy luận để biết di trong di cảo, di động, di chứng, di dân, di truyền... thuộc về nghĩa nào.

• Tra cứu từ điển

Khi có sự phân vân về nghĩa của yếu tố Hán Việt nào đó, cần tra cứu từ điển. Tìm hiểu cách giải nghĩa từng yếu tố kèm theo một số ví dụ về từ được từ điển nêu ra sẽ giúp ta nắm được nghĩa của yếu tố một cách chính xác. Ví dụ: tra cứu mục từ đắng, ta sẽ thấy đăng có nghĩa là "đèn" (hải đăng, minh đăng, hoa đăng....); đăng còn có nghĩa "bước lên” (đăng cao, đăng sơn, đăng đài, đăng đàn...) hoặc đăng cũng có nghĩa là “ghi vào" (đăng kí, đăng bạ...); đăng là “n lên báo chí” (đăng tải, đăng bài....).