Tú Uyên gặp Giáng Kiều - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 11 - Chân trời sáng tạo

• Bố cục Tú Uyên gặp Giáng
• Tóm tắt Tú Uyên gặp Giáng Kiều
• Soạn bài Tú Uyên gặp Giáng Kiều

Tác giả tác phẩm: Tú Uyên gặp Giáng Kiều - Ngữ văn 11

I. Tác giả văn bản Tú Uyên gặp Giáng Kiều

- Vũ Quốc Trân (? - ?)

- Quê: người làng Đan Loan, huyện Bình Giang, tỉnh (Hải Dương); nhưng sống ở phường Đại Lợi (một phần phố Hàng Đào thuộc Hà Nội ngày nay) vào khoảng giữa thế kỷ 19.

II. Tìm hiểu tác phẩm Tú Uyên gặp Giáng Kiều

1. Thể loại

Truyện thơ Nôm

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

- Bích Câu kỳ ngộ nguyên là một tiểu thuyết bằng chữ Hán, trích Tiễn dặn người yêu – Xống chụ xon xao, NXB Văn học, Hà Nội, năm 1973.

3. Phương thức biểu đạt

Văn bản Tú Uyên gặp Giáng Kiều có phương thức biểu đạt là biểu cảm & tự sự.

4. Tóm tắt văn bản Tú Uyên gặp Giáng Kiều

Tú Uyên gặp Giáng Kiều trong đoạn trích “Tú Uyên gặp Giáng Kiều” của tác phẩm “Bích Câu kì ngộ”. Chàng thư sinh nghèo Trần Tú Uyên đem lòng tương tư nàng tiên nữ Giáng Kiều sau khi gặp được nàng trong một lần đi xem hội xuân. Tình yêu đó khiến chàng ôm mộng ngày đêm nhung nhớ và sớm khuya ôm mộng đến sinh bệnh, “chồn” cả người. Một hôm, chàng trở về nhà và thấy cơm canh đã bày sẵn đầy đủ như “bát trân” và bắt gặp một người con gái trong tranh bước ra. Từ đó, chàng và Giáng Kiều đồng vợ đồng chồng chung sống hạnh phúc, vốn có duyên trời định “ba sinh” với nhau. Đoạn trích này thể hiện tình yêu chân thành, sắc sảo bằng những câu văn trữ tình, đậm nét dân tộc và phản ánh mong muốn về một cuộc sống tự do, không khó khăn, loạn lạc.

5. Bố cục bài Tú Uyên gặp Giáng Kiều

Gồm 2 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “xiết bao là tình” – Cuộc gặp gỡ của Tú Uyên và Giáng Kiều.

+ Phần 2: Còn lại – Kết duyên vợ chồng và khung cảnh ngày nên đôi.

6. Giá trị nội dung

- Nói về câu chuyện chàng trai Tú uyên phải lòng cô tiên Giáng Kiều và hành trình tìm đến hạnh phúc của họ.

7. Giá trị nghệ thuật

- Ẩm hưởng dân tộc rõ nét, bút pháp nghệ thuật tài tình trong xây dựng hình tượng nhân vật khi kết hợp tả cảnh với tả tình.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Tú Uyên gặp Giáng Kiều

1. Cuộc gặp gỡ của Tú Uyên và Giáng Kiều

- Câu thơ đầu cho người đọc cảm nhận được gia cảnh nghèo khó của chàng thư sinh Tú Uyên.

Mưa hoa khép cánh song hồ

+ Cha mẹ mất sớm, chàng một mình lủi thủi với căn nhà giữa hồ Bích Cầu.

+ Ngày đêm miệt mài đèn sách.

- Gặp gỡ dịp dạo chơi xuân, tình cờ gặp cô gái xinh đẹp như tiên nữ = > ôm mộng ngày đêm:

Sớm khuya với bức họa đồ làm đôi

Mâm chung một, đũa thêm hai

Thơ trao dưới nguyệt, rượu mời trước hoa

...

Cho hay tình cũng là chung

Khách tiên chưa dễ qua vòng ái ân!

+ Nỗi nhớ của Tú Uyên như “sông Tương mơ hình” (sông Tương là nơi hai bà Nga Hoàng và Nữ Anh đã khóc thương chồng)

+ Tú Uyên mua được bức tranh nàng thiếu nữ với nét đẹp tựa như người chàng đang nhớ thương = > mua về treo để sớm khuya ôm mộng.

- Chàng nghĩ về người thiếu nữ ấy đến nỗi ngỡ người trong tranh “phát phu”, tưởng tượng người thiếu nữ trong tranh là người thật:

“Có khi hình ảnh cũng là phát phu”

+ Chàng ôm nhớ nhung đến “chồn” cả người - ốm yếu không còn cử động được.

+ Mong muốn “bẻ khóa cung trăng” để thấy được “chị Hằng” mà nàng ngày đêm mộng mị.

= > Nỗi niềm tương tư, tình cảm sâu nặng.

- Khi Tú Uyên bận công việc ở trường trở về muộn đã thấy cơm nước dọn sẵn

= > Chàng quyết định rình xem là ai.

Một khi ra việc trường văn

Trở về đã thấy bát trân sẵn sàng

So xem phong vị khác thường

Mùi hoa sực nức, mùi hương ngọt ngào

Bếp trời sẵn đó hay sao?

Của đâu thấy lạ, lòng nào chẳng nghi!

+ Cơm canh tiếp đón không chỉ là cơm canh bình thường mà đầy đủ, sung túc như “bát trân”.

= > Quyết định rình thì thấy một nàng thiếu nữ bước ra từ trong tranh.

Sáng mai cứ buổi ra đi

Liệu chừng thoắt trở lại về thử coi

Trong tranh sao có bóng người vào ra?

...

Nàng rằng: “Bồ liễu phận thường

Vì mang má phấn nên vương tơ điều

Vốn xưa thiếp khách thanh tiêu

Tiên Thù là hiệu, Giáng Kiều là tên

= > Thỏa mỗi nhớ mong khi gặp được người trong mộng, mắt chàng rưng rưng “bên mừng bên lệ” thổ lộ tình cảm bấy lâu nay với thiếu nữ.

2. Kết duyên vợ chồng

- Khi được chàng thổ lộ, nàng tiên nữ e thẹn, ngại ngùng tự xưng là tiên nữ Giáng Kiều, vốn là người cõi tiên, vì có tiền duyên với chàng nên hạ phàm xuống đất:

Ba sinh đã nặng vì duyên

Đem thân liễu yếu kết nguyền đào thơ

Nhân duyên đã định từ xưa

Tơ trăng xe đến bây giờ mới thân

...

Đã rằng: tác hợp duyên trời

Làm chi cho bận lòng người lắm nao!

+ “Ba sinh” – mối nhân duyên tiền kiếp = > mối nhân duyên vợ chồng đến giờ mới được “tơ trăng” nhờ ân đức của “tiên quân” nên nàng ngỏ ý nguyện một lòng “tấm son” cùng chàng se mối nhân duyên này:

Nàng rằng: “Xin quyết gieo cầu”

Tấm son thề với trên đầu xanh xanh

= > Từ đó 2 vợ chồng chung sống hạnh phúc, thấu hiểu nhau.

+ Chim yến oanh bay theo từng đàn chúc phúc cho đôi trai tài gái sắc.

+ Trăng thanh, hoa nở mừng cho đôi uyên ương.

+ Nàng hóa phép ra lâu đài nguy nga, lộng lẫy có đủ người hậu kẻ hạ.

+ Thiên thời địa lợi nhân hòa chung đôi với vợ chồng.

+ “Vũ y”, “nghê thường” – quần áo, xiêm y lả lướt, thiết tha.

IV. Nội dung Tú Uyên gặp Giáng Kiều

Tú Uyên gặp Giáng Kiều

(trích Bích Câu kì ngộ)

Vũ Quốc Trân

Mưa hoa khép cánh song hồ

Sớm khuya với bức họa đồ làm đôi tạo

Mâm chung một, đũa thêm hai

Thơ trao dưới nguyệt, rượu mời trước hoa

Tưởng gần thôi lại nghĩ xa

Có khi hình ảnh cũng là phát phủ

Em trời vừa tiết trăng thu

Ngàn suong rắc bạc, lá khô rụng vàng

Chiều thu như gọi tấm thưong

Lòng người trông xuống sông Tương mơ hình

Kề bên năn nỉ bày tình

Nỗi nhà thuở trước, nỗi mình ngày xưa

Từ phen giáp mặt đến giờ

Những là ngày tưởng đêm mơ đã chồn

Ấy ai điểm phấn tô son

Để ai ruột héo, gan mòn vì ai?

Buồng đào nửa bước chẳng rời

Nghìn vàng đổi được trận cười ấy chăng?

Rày xin bẻ khoá cung trăng

Vén mây mở mặt chị Hằng, chút nào!

Chọt trông mấp máy miệng đào

Mặt hoa hớn hở dường chào chúa Đông

Cho hay tình cũng là chung

Khách tiên chưa dễ qua vòng ái ân!

Một khi ra việc trường văn

Trở về đã thấy bát trận sẵn sàng

So xem phong vị khác thường

Mùi hoa sực nức, mùi hương ngạt ngào

Bếp trời sẵn đó hay sao?

Của đâu thấy lạ, lòng nào chẳng nghi!

Sáng mai cứ buổi ra đi

Liệu chừng thoắt trở lại về thử coi

Bỗng đâu thấy sự lạ đời

Trong tranh sao có bóng người vào ra?

Nhân nhân mày liễu mặt hoa

Này người khi trước đâu mà đến đây?

Nàng đương trang điểm nào hay

Cửa ngoài sẽ hé cánh mây bước vào

Vội vàng đánh tiếng ra chào

Bên mừng bên lệ, xiết bao là tình

Rằng: “Bấy lâu một chữ tình

Gặp đây xin tỏ tính danh cho tường?”

Nàng rằng: “Bồ liễu phận thường

Vì mang má phấn nên vương tơ điều

Vốn xưa thiếp khách thanh tiêu

Tiên Thù là hiệu, Giáng Kiều là tên

Ba sinh đã nặng vì duyên

Đem thân liễu yếu kết nguyền đào thơ

Nhân duyên đã định từ xưa

Tơ trăng xe đến bây giờ mới thân

Cũng là nhờ đức tiên quân

Đoá hoa biết mặt chúa xuân từ rày”

Sinh rằng: “Trong bấy lâu nay

Nhắp sầu gối muộn có ngày nào nguôi

Đã rằng: tác hợp duyên trời

Làm chỉ cho bận lòng người lắm nao”

Nàng rằng: “Xin quyết gieo cầu

Tấm son thề với trên đầu xanh xanh

Dám đâu học thói yến oanh

Mặn tình trăng gió, nhạt tình lửa hương

Gieo thoi trước đã dở dang

Sao nên nát đá phai vàng như chơi

Mái Tây còn để tiếng đời

Treo gương kim cổ cho người soi chung

Lạ gì hoa với gió đông

Tiếc hương vả cũng nể lòng chim xanh

Một mai mưa gió bất tình

Vóc tàn nên để yến oanh hững hờ

Nghĩ trong thân phận yếu thơ

Làm chi để tiếng sờ sờ lại sau!”

Nói thôi rút chiếc trâm đầu

Biến hình liền thấy đôi hầu theo ra

Tưng bừng sắm sửa tiệc hoa

Bình trầm đưa khói, chén hà đậm hương

Giọng tình sánh với quỳnh tương

Giả say sinh mới toan đường lần khân

Thưa rằng: “Túc trái tiền nhân

Không dưng dễ xuống cõi trần làm chi

Song còn mấy bạn tương tri

Bấy lâu chưa có chút gì là đâu

Trước xin từ biệt cùng nhau

Chữ duyên này trở về sau còn dài”

Nghe lời nói cũng êm tại

Chiều lòng chi nỡ ép nài mưa mây

Trước sân mừng cuộc tỉnh say

Tiếng vui đãi nguyệt, tiệc bày đối hoa

Bóng mây bỗng kéo quanh nhà

Thảo am thoắt đã đổi ra lâu đài

Tường quang sáng một góc trời

Nhởn nhơ áo, mũ, xiêm, hài, biết bao!

Người yểu điệu, khách thanh tạo

Mỗi người một vẻ, ai nào kém ai

Lả loi bên nói bên cười

Bên mừng cố hữu, bên mời tân lang

Đong đưa khoe thắm đua vàng

Vũ y thấp thoáng, Nghê thường thiết tha.

(Trích Bích Câu kì ngộ, Thi Nham Đinh Gia Thuyết đính chính và chú thích, Cổ văn Việt Nam, 1952, tr. 36 – 42)

Xem thêm các bài tác giả, tác phẩm Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả tác phẩm: Người ngồi đợi trước hiên nhà

Tác giả tác phẩm: Thị Kính nuôi con cho Thị Mầu

Tác giả tác phẩm: Sơn Đoòng – thế giới chỉ có một

Tác giả tác phẩm: Đồ gốm gia dụng của người Việt

Tác giả tác phẩm: Chân quê