* Cơ cấu tổ chức của các mô hình nhà nước…:

- Mô hình nhà nước quân chủ tập quyền:

+ Ở trung ương: đứng đầu nhà nước là vua, có quyền lực tối cao. Giúp việc cho vua có nhiều cơ quan chuyên môn, được phân định rõ ràng.

+ Ở địa phương: nhà nước chia địa phương thành nhiều cấp quản lí, cử quan lại cai trị để đảm bảo trật tự trị an.

- Mô hình nhà nước dân chủ cộng hòa:

+ Ở trung ương: Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao, nắm quyền lập pháp. Chính phủ thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội. Toà án Nhân dân thực hiện quyền tư pháp.

+ Ở địa phương: cả nước được chia thành nhiều cấp hành chính (tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương, huyện/thành phố trực thuộc tỉnh, xã), mỗi cấp đều đặt dưới sự quản lí của Ủy ban Nhân dân và Hội đồng Nhân dân.

* Hoạt động quản lí xã hội được tổ chức thông qua các công cụ và biện pháp sau:

- Công cụ quản lí: hiến pháp, pháp luật.

- Biện pháp quản lí: các chính sách, nghị định, nghị quyết,... của Đảng, Quốc hội, Chính phủ,... theo hiến pháp và pháp luật.

- Bộ máy nhà nước thời Lý - Trần mang tính chất quân chủ quý tộc vì:

+ Có sự kết hợp giữa nguyên tắc đề cao quyền lực của nhà vua và nguyên tắc liên kết dòng họ.

+ Thời Lý - Trần, vua đứng đầu nhà nước, nhưng mức độ tập quyền chưa cao. Quyền lực của vua bị hạn chế bởi đại thần là hoàng thân quốc thích.

- Bộ máy nhà nước thời Lê sơ mang đặc điểm và tính chất của mô hình nhà nước quân chủ chuyên chế quan liêu. Đây là mô hình nhà nước tập trung cao độ quyền lực vào tay vua theo quan điểm Nho giáo.

+ Từ thời Lê Thánh Tông, chức Tướng quốc (Tể tướng) đầu triều và một số chức danh đại thần (Đại Hành khiển, Đại Tư mã) bị bãi bỏ, quyền lực của quý tộc tôn thất bị hạn chế.

+ Ở trung ương, chức năng, nhiệm vụ của Lục bộ được quy định rõ ràng. Nhà vua cho đặt thêm Lục tự để giúp việc cho Lục bộ, đặt Lục khoa để theo dõi, giám sát Lục bộ về chuyên môn.

+ Bộ máy chính quyền địa phương được thiết lập đồng bộ và thống nhất theo bốn cấp: Đạo, Phủ, Huyện, Xã nhằm chống lại xu hướng cát cứ. Tính tự trị, tự quản của làng xã bị thu hẹp.

* Điểm giống nhau:

- Bộ máy chính quyền trung ương:

+ Đều là nhà nước quân chủ chuyên chế tập quyền, vua là người đứng đầu nhà nước, nắm quyền lực tối cao và tuyệt đối.

+ Chính quyền trung ương gồm: các bộ và các cơ quan chuyên môn.

- Bộ máy nhà nước thống nhất từ trung ương đến địa phương và ngày càng được củng cố, hoàn thiện.

- Bộ máy quan lại chỉ yếu được tuyển chọn qua hình thức: khoa cử.

- Xã là đơn vị hành chính cơ sở. Tính tự trị của làng xã ngày càng bị thu hẹp.

* Điểm khác nhau

- Nói Quốc triều hình luật là một thành tựu lớn trong lịch sử pháp luật Đại Việt vì bộ luật này mang tính dân tộc, tính nhân văn, tính tiến bộ sâu sắc, đồng thời cũng thể hiện trình độ cao trong kĩ thuật lập pháp.

+ Tính dân tộc thể hiện đậm nét trong việc kế thừa và phát huy những thành tựu pháp luật của các triều đại trước đó, kết hợp với những ưu điểm của pháp luật phong kiến Trung Hoa để xây dựng lên một bộ luật phù hợp cơ sở kinh tế - xã hội của Việt Nam.

+ Tính nhân văn và tiến bộ thể hiện ở việc: trong Quốc triều hình luật có những điều luật bảo vệ quyền lợi của người dân lao động, của nô tì, của phụ nữ, người già, trẻ nhỏ và người khuyết tật.… những điều luật này đã phản ánh tính nhân đạo, truyền thống tôn trọng phụ nữ, tư tưởng “ lấy dân làm gôc”, gia đình, làng xã là nền tảng quốc gia.

+ Kĩ thuật lập pháp có sự tiến bộ khi: đã phân loại các điều luật theo môn loại; cấu trúc các quy phạm pháp luật gồm ba phần: giả định (đặt tình huống), quy định (xác định hành vi được phép hay không được phép làm) và chế tài (biện pháp xử lí)

=> Chính bởi điều này, Quốc triều hình luật được nhiều triều đại quân chủ Đại Việt dùng làm khuôn mẫu trong điều chỉnh các quan hệ xã hội.

Những điểm tiến bộ trong hai bộ luật Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ:

- Chứa đựng tinh thần dân tộc: 2 bộ luật Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ đã có sự kế thừa và phát huy những thành tựu pháp luật của các triều đại trước đó, kết hợp với những ưu điểm của pháp luật phong kiến Trung Hoa để xây dựng lên một bộ luật phù hợp cơ sở kinh tế - xã hội của Việt Nam.

- Mang tính nhân văn sâu sắc: trong Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ có những điều luật bảo vệ quyền lợi của người dân lao động, của nô tì, của phụ nữ, người già, trẻ nhỏ và người khuyết tật.…

- Có những tiến bộ về kĩ thuật lập pháp:

+ Trong Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ đã phân loại các điều luật theo các lĩnh vực;

+ Cấu trúc các quy phạm pháp luật gồm ba phần: giả định (đặt tình huống), quy định (xác định hành vi được phép hay không được phép làm) và chế tài (biện pháp xử lí)

Trong giai đoạn 1945 - 1976, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã thực hiện hai nhiệm vụ chủ yếu, đó là kháng chiến chống ngoại xâm và xây dựng đất nước.

* Trong kháng chiến chống ngoại xâm:

- Tổ chức và lãnh đạo nhân dân tiến hành thắng lợi hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ cứu nước, cụ thể:

+ Giai đoạn 1945 - 1946: đề cao thế hợp pháp của chính quyền cách mạng. Phân hóa kẻ thù, tranh thủ thời gian chuẩn bị bước vào cuộc kháng chiến lâu dài.

+ Giai đoạn 1946 - 1954: tổ chức thắng lợi cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ.

+ Giai đoạn 1954 - 1975: tổ chức thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

+ Từ năm 1975 - 1976: đưa cả nước bước vào thời kì xây dựng đất nước và bảo vệ độc lập chủ quyền.

- Mở rộng quan hệ ngoại giao, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của các lực lượng dân chủ, tiến bộ và nhân dân thế giới, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế, cụ thể:

+ Giai đoạn 1945 - 1946: vận dụng linh hoạt phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến” và quan điểm đối ngoại hoà bình.

+ Giai đoạn 1946 - 1954: thiết lập quan hệ với các nước xã hội chủ nghĩa và các nước dân chủ, mở hướng ra thế giới; kí Hiệp định Giơ-ne-vơ, các nước phải công nhận các quyền dân tộc cơ bản của Việt Nam.

+ Giai đoạn 1954 - 1976: tăng cường đoàn kết ba nước Đông Dương. Hình thành mặt trận nhân dân thế giới ủng hộ Việt Nam; kí Hiệp định Pa-ri, buộc Mỹ phải rút hết quân khỏi Việt Nam, chấm dứt chiến tranh; nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

* Trong xây dựng đất nước: chăm lo phát triển đời sống nhân dân, xây dựng hậu phương kháng chiến và xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật cho chủ nghĩa xã hội, cụ thể:

- Giai đoạn 1945 - 1946: giải quyết “giặc đói”, “giặc dốt”, khó khăn về tài chính.

- Giai đoạn 1946 - 1954: ban hành các chính sách ruộng đất, giảm tô, giảm tức. Xây dựng nền kinh tế kháng chiến.

- Giai đoạn 1954 - 1976:

+ Hoàn thành cải cách ruộng đất, bước đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

+ Miền Bắc làm nhiệm vụ hậu phương lớn cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

+ Hoàn thành thống nhất đất nước về mặt nhà nước.

- Đối với công cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, việc mở rộng quan hệ ngoại giao, tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ của nhân dân thế giới đã:

+ Góp phần nâng cao tiềm lực vật chất và sức mạnh tinh thần để chống lại kẻ thù;

+ Tăng cường nguồn viện trợ (vũ khí, lương thực, thuốc men,...);

+ Đề cao tính chính nghĩa và thiện chí hòa bình của nhân dân Việt Nam.

- Đối với công cuộc xây dựng phát triển đất nước, việc mở rộng quan hệ ngoại giao, tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ của nhân dân thế giới đã:

+ Góp phần tăng cường hội nhập sâu rộng

+ Tạo điều kiện phát triển kinh tế, giao lưu văn hóa, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

- Những thành tựu nổi bật của công cuộc Đổi mới về kinh tế:

+ Trong nông nghiệp: Việt Nam đã trở thành một trong những nước xuất khẩu lúa gạo lớn nhất thế giới.

+ Các ngành công nghiệp then chốt đã phục hồi và dần tăng trưởng ổn định. Ngành khai thác dầu thô có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ra đời.

+ Kinh tế doanh nghiệp hình thành và phát triển đa dạng, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền kinh tế quốc dân.

+ Kinh tế đối ngoại phát triển.

+ Cơ cấu kinh tế dần có sự chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

- Những thành tựu nổi bật trong hội nhập quốc tế:

+ Tới năm 2020, Việt Nam đã thiết lập quan hệ với 189 nước, thúc đẩy quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư với 224 thị trường tại tất cả các châu lục; thiết lập quan hệ đối tác chiến lược và đối tác chiến lược toàn diện với nhiều quốc gia chủ chốt trên thế giới.

+ Năm 1995, Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ.

+ Năm 1995, Việt Nam gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

+ Gia nhập Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) vào năm 1998.

+ Gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) năm 2006.

+ Kí nhiều Hiệp định thương mại tự do với các đối tác trên thế giới, gần đây nhất là Hiệp định Thương mại tự do với Liên minh châu Âu (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư (IPA) vào năm 2019.

- Giải thích: Hiến pháp năm 1992 là bản hiến pháp ra đời đầu tiên kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam tiến hành công cuộc Đổi mới đất nước (từ năm 1986) nên được gọi là Hiến pháp đầu tiên của thời kì đổi mới.

- Ý nghĩa của Hiến pháp 1992: là cơ sở chính trị - pháp lí quan trọng để thực hiện công cuộc đổi mới.

- Hiến pháp năm 2013 là hiến pháp thứ hai của thời kì Đổi mới. Hiến pháp gồm: Lời nói đầu, 11 chương và 12 điều.

- Nội dung của Hiến pháp thể hiện sâu sắc, toàn diện sự đổi mới đồng bộ về kinh tế - chính trị; có nhiều điểm mới, tiến bộ về tổ chức nhà nước, về tư tưởng dân chủ và kĩ thuật lập pháp.

* Điểm mới về tổ chức nhà nước:

+ Bổ sung quyền hạn của Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, cơ quan tư pháp

+ Phân định rõ hơn thẩm quyền của các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương

+ Lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến của Việt Nam, nguyên tắc “kiểm soát quyền lực” được ghi nhận

* Những điểm tiến bộ về tư tưởng dân chủ:

+ Khẳng định nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng biện pháp dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện (Hiến pháp năm 1993 chỉ ghi nhận hình thức dân chủ đại diện)

+ Khẳng định và mở rộng các quyền con người và quyền công dân

+ Quy định về thực ghiện quyền làm chủ và quyền giám sát của nhân dân.

* Tiến bộ về kĩ thuật lập hiến:

+ Bố cục gọn (11 chương và 120 điều), vị trí các chương được sắp xếp hợp lí hơn.

+ Các điều luật được trình bày, diễn đạt cô đọng, súc tích theo ngôn ngữ pháp lí.

+ Nội dung có tính bao quát, phù hợp, cập nhật những thành tựu của luật pháp quốc tế.

- Điểm giống nhau:

+ Đều là nhà nước quân chủ chuyên chế tập quyền, vua là người đứng đầu nhà nước, nắm quyền lực tối cao và tuyệt đối.

+ Chính quyền trung ương gồm: các bộ và các cơ quan chuyên môn.

+ Bộ máy nhà nước thống nhất từ trung ương đến địa phương và ngày càng được củng cố, hoàn thiện.

+ Xã là đơn vị hành chính cấp cơ sở.

- Điểm khác nhau:

(*) Bảng tóm tắt về vai trò và thành tựu của nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

(*) Bảng so sánh

* Tính chất tiến bộ của hai bộ luật Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ đều mang tính dân tộc, tính nhân văn và tính thực tiễn sâu sắc:

- Tính dân tộc: 2 bộ luật Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ đã có sự kế thừa và phát huy những thành tựu pháp luật của các triều đại trước đó, kết hợp với những ưu điểm của pháp luật phong kiến Trung Hoa để xây dựng lên một bộ luật phù hợp cơ sở kinh tế - xã hội của Việt Nam.

- Tính nhân văn sâu sắc: trong Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ có những điều luật bảo vệ quyền lợi của người dân lao động, của nô tì, của phụ nữ, người già, trẻ nhỏ và người khuyết tật.…

- Tiến bộ về kĩ thuật lập pháp:

+ Trong Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ đã phân loại các điều luật theo các lĩnh vực;

+ Cấu trúc các quy phạm pháp luật gồm ba phần: giả định (đặt tình huống), quy định (xác định hành vi được phép hay không được phép làm) và chế tài (biện pháp xử lí)

* Sự kế thừa của pháp luật Việt Nam hiện nay:

- Pháp luật Việt Nam hiện nay có thể kế thừa các tính chất dân tộc, nhân văn và thực tiễn của hai bộ luật Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ, cụ thể:

+ Tính dân tộc: luật pháp phải phù hợp với đặc điểm kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa của đất nước.

+ Tính nhân văn: có những quy định tiến bộ về bảo vệ quyền lợi của những người yếu thế trong xã hội, đặc biệt là người già, phụ nữ và trẻ em.

+ Tính thực tiễn: pháp luật phải hình thành trên cơ sở thực tiễn đời sống xã hội, áp dụng được vào thực tiễn cuộc sống.

+ Kĩ thuật lập pháp: phân chia các điều luật theo từng lĩnh vực cụ thể, ví dụ: luật hình sự; luật Hôn nhân và gia đình; luật dân siwj; luật lao động;…

(*) Lựa chọn: Danh sách một số địa danh, công trình kiến trúc, trường học, đường phố mang tên các danh nhân, danh tướng thời phong kiến ở thành phố Hồ Chí Minh:

- Trường học:

+ Trường THCS Lê Quý Đôn (số 234, đường Võ Văn Ngân, phường Linh Chiểu, quận Thủ Đức)

+ Trường THCS Quang Trung Nguyễn Huệ (cơ sở 1: số 780 Nguyễn Kiệm, Phường 4, Quận Phú Nhuận; cơ sở 2: số 223 Nguyễn Tri Phương, Phường 9, Quận 5)

+ Trường THCS Ngô Thời Nhiệm (số 65D, đường Hồ Bá Phấn, phường Phước Long A, quận 9)

+ Trường THCS Đoàn Thị Điểm (số 413/86, đường Lê Văn Sỹ, phường 12, quận 3)

+ Trường THPT Mạc Đĩnh Chi (Số 4, đường Tân Hòa Đông, Phường 13, Quận 6)

+ Trường THPT Nguyễn Hữu Huân (Số 11, đường Đoàn Kết, Phường Bình Thọ, TP. Thủ Đức)

+ Trường THPT Bùi Thị Xuân (Số 73, đường Bùi Thị Xuân, phường Phạm Ngũ Lão, quận 1)

+ Trường THPT Lương Thế Vinh (Số 131 Cô Bắc, phường Cô Giang, quận 1)

+ Trường THPT Nguyễn Trãi (số 364, đường Nguyễn Tất Thành, phường 18, quận 4).

+ Trường THPT Ngô Quyền (Số 1360 Huỳnh Tấn Phát, Phường Phú Mỹ, quận 7)

- Công trình kiến trúc:

+ Lăng mộ tướng Võ Tánh (ở quận Phú Nhuận và quận Tân Bình)

+ Lăng thờ Tả quân Lê Văn Duyệt (còn gọi là: Lăng Ông Bà Chiểu; địa chỉ: Số 1 đường Vũ Tùng, Phường 3, quận Bình Thạnh).

+ Khu lăng mộ Long Vân hầu Trương Tấn Bửu (số 41, đường Nguyễn Thị Huỳnh, phường 8, quận Phú Nhuận)

- Đường phố:

+ Đường Bùi Thị Xuân (phường Phạm Ngũ Lão, quận 1)

+ Đường Quang Trung (quận Gò Vấp); đường Quang Trung (quận 1); đường Quang Trung (huyện Hóc Môn)…

+ Đường Phạm Ngũ Lão (quận 1)

+ Đường Nguyễn Trãi (quận 1).

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên mang tính tham khảo

* Vị trí, chức năng của Ủy ban nhân dân

- Vị trí:

+ Ủy ban nhân dân ở cấp chính quyền địa phương do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu.

+ Ủy ban nhân dân là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.

- Chức năng:

+ Thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương;

+ Tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân

+ Thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao.

* Ví dụ: Ngày 15/3/2022, UBND thành phố Hà Nội ra công văn số 735/UBND-KGVX về việc triển khai thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19 và mở cửa trở lại các hoạt động du lịch trong tình hình mới trên địa bàn thành phố (công văn cố 735/UBND-KGVX ra đời trên cơ sở thực hiện Nghị quyết số 128/NQ-CP ngày 11/10/2021 của Chính phủ).

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo