Giáo án Chuyên đề Địa lí 11 (Kết nối tri thức 2024) Chuyên đề 11.1: Một số vấn đề về khu vực Đông Nam Á

I. Ủy hội sông Mê Công

1. Khái quát về lưu vực sông Mê Công

a). Chiều dài và diện tích lưu vực.

- Bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng (Trung Quốc), chảy qua 6 quốc gia: Trung Quốc, Mianma, Lào, Thái Lan, Campuchia, Việt Nam.

- Diện tích lưu vực lớn:

+ Thượng nguồn: nằm ở lãnh thổ Trung Quốc và Mianma.

+ Hạ nguồn: nằm ở lãnh thổ Lào, Thái Lan, Campuchia, và Việt Nam.

b). Tài nguyên thiên nhiên và hoạt động kinh tế

- Sông Mê Công chảy qua nhiều dạng địa hình khác nhau nên có thể phát triển:

+ Nông nghiệp: Nguồn nước dồi dào, tổng lượng phù sa lớn nên lưu vực sông Mê Công có truyền thống canh tác lúa nước lâu đời trong đó Thái Lan và Việt Nam là 2 nước xuất khẩu gạo hàng đầu.

+ Đánh bắt và nuôi trồng thủy sản nước ngọt

+ Khai thác thủy điện: Tính đến năm 2020 có hơn 10 nhà máy thủy điện đang hoạt động và nhiều nhà máy thủy điện đang xây dựng và dự kiến xây dựng.

+ Khai thác giao thông vận tải:

+ Khai thác du lịch:

- Sông Mê Công có sự đa dạng sinh học cao, đứng sau lưu vực sông Amazon.

c) Dân cư và xã hội.

- Dân cư tập trung đông đúc. (Khoảng 65 triệu dân – 2018)

- Nhiều thành phần dân tộc (trên 100 dân tộc)

=> Phát triển du lịch, hợp tác bảo vệ và khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên lưu vực sông Mê Công.

2. Lí do ra đời và mục tiêu và hoạt động của Ủy hội sông Mê Công

a) Lí do ra đời và mục tiêu

- Lí do ra đời:

+ Tài nguyên nước có vai trò quan trọng tuy nhiên việc khai thác và sử dụng tài nguyên nước ở lưu vực sông Mê Công còn thiếu bền vững gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường tự nhiên, sinh kế của người dân các nước hạ nguồn. Cần có cơ chế quản lí và hợp tác khai thác tài nguyên nước một cách hiệu quả và bền vững.

+ Ngày 5/4/1995 các nước Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam kí Nghị định thành lập Ủy hội sông Mê Công.

- Mục tiêu: Phối hợp quản lí, khai thác tài nguyên nước avf các tài nguyên khác một cách bền vững vì lợi ích chung của các quốc gia và an sinh của cộng đồng trong phạm vi lưu vực sông Mê Công.

b) Hoạt động của Ủy hội sông Mê Công

Hoạt động của các quốc gia trong Ủy hội sông Mê Công được thể hiện thông qua:

+ Thủ tục hợp tác

+ Chiến lược phát triển

+ Dự án hợp tác

+ Sáng kiến hợp tác

+ Chương trình hợp tác

+ Hoạt động của các quốc gia Ủy hội sông Mê Công và các quốc gia có liên quan (Ủy hội sông Mê Công với Trung Quốc, Hợp tác Mê Công - Nhật Bản, ... )

3. Vai trò của Việt Nam trong Ủy hội sông Mê Công

Việt Nam có nhiều đóng góp trong sự phát triển và hiệu quả hoạt động của Ủy hội sông Mê Công:

- Tham gia và biểu quyết nhiều vấn đề quan trọng trong Ủy hội sông Mê Công quốc tế. Năm 2014 tổ chức thành công Hội nghị cấp cao lần thứ 2.

- Phối hợp xây dựng quy định, quy chế quản lí, khai thác tài nguyên trên lưu vực sông Mê Công (Bộ thủ tục MRC)

- Phối hợp theo dõi, giám sát các hoạt động sử dụng, bảo vệ, phát triển bền vững các tài nguyên của lưu vực sông Mê Công.

- Tổ chức nghiên cứu, đề xuất giải pháp giảm thiểu tác động của các hoạt động kinh tế xã hội các quốc gia thượng nguồn đến các quốc gia hạ nguồn.

- Tham gia hỗ trợ các địa phương trong lưu vực sông Mê Công trong quản lí tài nguyên nước.

- Tham gia hợp tác với các nước, tổ chức phi chính phủ, tổ chức quốc tế nhằm bảo vệ và phát triển bền vững lưu vực sông Mê Công.

STT

Tiêu chí

Yếu

(1 điểm)

Trung bình

(2 điểm)

Khá

(3 điểm)

Tốt

(4 điểm)

1

Nội dung

- Không đúng yêu cầu.

- Không phù hợp.

Đáp ứng yêu cầu nội dung nhưng dàn trải, thiếu trọng tâm và chỉ trình bày nội dung

Đúng yêu cầu và trình bày nội dung có hình ảnh minh họa nhưng chưa đầy đủ.

Đúng yêu cầu nội dung, có hình ảnh minh họa phù hợp.

2

Sản phẩm

Không có hoặc có nhưng không đảm bảo yêu cầu.

Sản phẩm chưa đa dạng về hình thức trình bày; màu sắc, bố cục chưa hài hòa.

Đa dạng hình thức trình bày; màu sắc, bố cụ cân đối hài hòa, chất lượng.

Đa dạng hình thức trình bày (kênh hình, kênh chữ, sơ đồ tu duy, …), chất lượng; màu sắc, bố cụ cân đối hài hòa; đẹp, thu hút.

3

Ứng dụng CNTT

- Có sử dụng CNTT nhưng chưa hiệu quả.

- Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và trích nguồn thông tin.

- Có sử dụng CNTT và bước đầu phát huy hiệu quả.

- Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và trích nguồn thông tin.

- Ứng dụng CNTT khá phù hợp, hiệu quả.

- Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và trích nguồn thông tin.

- Sử dụng CNTT phù hợp, hiệu quả và sáng tạo.

- Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và trích nguồn thông tin.

4

Thuyết trình

- Ngôn ngữ chưa rõ ràng, mạch lạc, thiếu tự tin, phù thuộc vào tài liệu.

- Không tương tác khi thuyết trình.

Ngôn ngữ rõ ràng, mạch lạc, khá tự tin, ít phụ thuộc vào tài liệu.

- Có tương tác nhưng ít và chưa hiệu quả.

Ngôn ngữ to, rõ ràng, mạch lạc, logic, không phụ thuộc vào tài liệu.

- Tương tác hiệu quả với người nghe.

Ngôn ngữ to, rõ ràng, mạch lạc, logic, thu hút, không phụ thuộc và sử dụng hiệu quả sản phẩm/công cụ.

- Tương tác tích cực và hiệu quả với người nghe.

5

Hoạt động nhóm

- Rời rạc, không hoàn thành sản phẩm đúng hạn.

- Có nhiều vấn đề phát sinh gây mất đoàn kết.

- Có hợp tác nhưng chưa hiệu quả, còn số ít thành viên chưa tham gia hoạt động.

Hợp tác hiệu quả, tất cả các thành viên đều tham gia và hoàn thành nhiệm vụ.

Hợp tác hiệu quả, tất cả các thành viên tham gia và hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Lĩnh vực

Quốc gia

Biểu hiện

Ý nghĩa

Hợp tác trong khai thác thủy sản

Việt Nam và Trung Quốc

- Hiệp định hợp tác nghề cá ở vịnh Bắc Bộ giữa Việt Nam với Trung Quốc được kí vào ngày 25 - 12 - 2000 tại Bắc Kinh, Trung Quốc.

- Giúp các quốc gia mở rộng phạm vi hoạt động kinh tế, khai thác hiệu quả nguồn lợi biển, khẳng định chủ quyền, nâng cao khả năng bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ.

- Có ý nghĩa quan trọng trong hợp tác song phương, đa phương về hoạt động khai thác, quản lí ngư dân

- Thúc đẩy sự phát triển bền vững của hoạt động khai thác hải sản Biển Đông

Việt Nam và Cam - pu - chia

Năm 1982 kí hiệp định, hiệp ước về vùng nước lịch sử

Năm1983 kí Hiệp ước về nguyên tắc giải quyết vấn đề biên giới và Hiệp định về quy chế biên giới quốc gia

Năm1983 kí Hiệp ước về nguyên tắc giải quyết vấn đề biên giới và Hiệp định về quy chế biên giới quốc gia

Năm 2005 Hiệp ước bổ sung Hiệp ước Hoạch định biên giới quốc gia năm 1985

Việt Nam và Thái Lan

- Ngày 9 - 8 - 1997 kí Hiệp định về phân định ranh giới trên biển giữa hai nước trong vịnh Thái Lan.

Việt Nam và in-đô-nê-xi-a

Việt Nam có sự hợp tác bền vững và toàn diện với In-đô-nê-xi-a trong lĩnh vực biển và nghề cá; quản lí khai thác thuỷ sản có trách nhiệm và chống khai thác thuỷ hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định

Hợp tác khai thác khoáng sản

Việt Nam và Ma-lai-xi-a

1972 kí thoả thuận ghi nhớ vể hợp tác hoà bình trong khai thác chung dầu khí Việt Nam và Ma-lai-xi-a

- Đảm bảo hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông

- Góp phần phát triển công nghiệp dầu khí

- Có ý nghĩa quan trọng trong quan hệ hợp tác song phương, đa phương

- Nâng cao vai trò, vị thế các nước ĐNA trong đảm bảo an ninh năng lượng thế giới

- Phòng ngữa, xử lý các sự cố môi trường trong khai thác trên Biển Đông

Ma-lai-xi-a và Thái Lan

1979 Kí Bản ghi nhớ về vấn đề khai thác chung dầu khí tại vùng biển chổng lấn chủ quyền trong khu vực Biển Đông.

Việt Nam và In-đô-nê-xi-a

Hiệp định phân định ranh giới thềm lục địa giữa Việt Nam và In-đô-nê-xi-a (2003):

Trung Quốc, Phi-líp-pin và Việt Nam

Hợp tác thăm dò địa chấn (JMSU) trên Biển Đông giữa Trung Quốc, Phi-líp-pin và Việt Nam: Hợp tác được kí kết vào ngày 1 - 7 - 2005

Các nước Đông Nam Á

Bản ghi nhớ về dự án đường ống dẫn khí xuyên Đông Nam Á

- Việt Nam và Đan Mạch

- Việt Nam và Pháp,...

Hợp tác trong khai thác năng lượng tái tạo

Hợp tác trong khai thác tài nguyên du lịch biển

Việt Nam với Phi-líp-pin và Xin-ga-po

- Thoả thuận, bản ghi nhớ về phát triển du lịch tàu biển

- Hợp tác phát triển hành lang ven biển phía nam

- Phát huy tiềm năng, thúc đẩy phát triển du lịch

- Hình thành, phát triển liên kết du lịch biển

- Bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế biển xanh, bền vững

Hợp tác trong bảo vệ tài nguyên biển

Việt Nam và Trung Quốc

ASEAN

ASEAN

- Bản ghi nhớ về triển khai hợp tác thả giống và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản ở vịnh Bắc Bộ (2017

- Tuyên bố lãnh đạo cấp cao ASEAN về chống rác thải biển

- Sáng kiến Mạng lưới ASEAN (IƯU) về chống đánh bắt thuỷ sản trái phép

- Hạn chế sự suy giảm của tài nguyên sinh vật biển

- Phát triển bền vững

Lĩnh vực

Quốc gia

Biểu hiện

Ý nghĩa

Hợp tác trong phát triển giao thông vận tải

ASEAN

Các hợp tác được thể hiện trong Hiến chương ASEAN

+ Thi hành các điều ước về Công ước tạo thuận lợi giao thông hàng hải quốc tế; duy trì và tổ chức các hội nghị của Nhóm công tác vận tải hàng hải ASEAN, xây dựng cơ chế một cửa quốc gia, cơ chế một cửa ASEAN và quản lí chuyên ngành đối với hàng hoá xuất nhập khẩu.

+ Tăng cường phối hợp trong công tác vận tải biển, triển khai kế hoạch trao đổi dữ liệu điện tử (EDI) tại các cảng ASEAN,

+ Tăng cường kí kết các hiệp định hàng hải, vận tải biển song phương và đa phương, xây dựng mạng lưới kết nối các hoạt động cùng tham gia dịch vụ giao thông vận tải biển ( Ví dụ)

Có vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển KT biển

+ Khai thác tiềm năng về GTVT biển

+ Phát triển hạ tầng GTVT các quốc gia

+ Thiết lập hệ thống GTVT đồng bộ, hài hòa

+Thực hiện các mục tiêu ASEAN

Việt Nam- Cam-pu-chia

- Hợp tác phát triển hành lang ven biển các tỉnh phía nam của Việt Nam với Cam-pu-chia và Thái Lan

ASEAN – Đông Á

- Các kí kết giữa ASEAN với các quốc gia Đông Á

Lĩnh vực

Quốc gia

Biểu hiện

Ý nghĩa

Hợp tác trong bảo vệ chủ quyền và an ninh quốc phòng

ASEAN và Trung Quốc

Hợp tác trong kí kết Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC)

- Tăng cường đoàn kết, thúc đẩy hợp tác đối phó với các thách thức, an ninh khu vực.

- Giải quyết các vấn đề an ninh phi truyền thống

- Tăng cường năng lực quốc phóng

-Đảm bảo quyền lợi của các nước đối tác của ASEAN

ASEAN cùng Trung Quốc

Hợp tác trong xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC)

Xin-ga-po, In-đô-nê-xi-a và Ma-lai-xi-a

Hiệp ước nhằm tiến hành tập trận chung trên biển và phối hợp tuần tra hàng hải tại eo Ma-lắc-ca

Việt Nam và Phi-líp-pin

Biên bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng giữa Việt Nam và Phi-líp-pin, năm 2010.

Việt Nam và Xin-ga-po

Hiệp định hợp tác quốc phòng (DCA) năm 2022.