Câu 1: Hãy tìm trong ba đoạn trích trên những dòng thơ, hình ảnh thơ cho thấy tình cảm nồng nàn, tha thiết, thậm chí đến mãnh liệt của Xuân Diệu với thiên nhiên, cảnh vật 

Soạn bài Yêu cầu và cách thức đọc một tác giả văn học (trang 59)

Câu hỏi a (trang 65, 66 Chuyên đề Ngữ Văn 11): Đọc ba đoạn trích thơ sau của Xuân Diệu và thực hiện những yêu cầu bên dưới:

Câu 1: Hãy tìm trong ba đoạn trích trên những dòng thơ, hình ảnh thơ cho thấy tình cảm nồng nàn, tha thiết, thậm chí đến mãnh liệt của Xuân Diệu với thiên nhiên, cảnh vật

Câu 2: Những dòng thơ nào giúp em thấy Xuân Diệu đã có cảm nhận tinh tế trước những rung động nhỏ bé, không dễ nhận ra của tạo vật?

Câu 3: Các dòng thơ “ Rặng liễu điu hiu đứng chịu tang, / Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng” (Đây mùa thu tới). “Tháng Giêng ngon như một căp môi gần (Vội vàng) thể hiện quan niệm nào của Xuân Diệu về cái đẹp? (Gợi ý: Tiêu chuẩn của cái đẹp thuộc về thiên nhiên hay con người?)

Câu 4: Cả ba đoạn trích trên đều có ít nhất một dòng thơ thể hiện cách tân nghệ thuật của Xuân Diệu, cụ thể là biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Em hãy tìm các dòng thơ đó và chỉ ra biểu hiện nghệ thuật nêu trên.

Câu 5: Hãy tìm và phân tích các dòng thơ trong ba đoạn trích trên cho thấy cảm nhận của Xuân Diệu về sự chảy trôi của thời gian.

Câu 6: Từ các nội dung trả lời trên, em hãy thử rút ra nhận xét của mình về đặc điểm phong cách nghệ thuật thơ Xuân Diệu.

Trả lời:

Câu 1: Trong ba đoạn trích trên những dòng thơ, hình ảnh thơ cho thấy tình cảm nồng nàn, tha thiết, thậm chí đến mãnh liệt của Xuân Diệu với thiên nhiên, cảnh vật:

- Đoạn trích 1: “Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,/ Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng;" - "Đây mùa thu tới - mùa thu tới. / Với áo mơ phai dệt lá vàng." - "Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ…Đã nghe rét mướt luồn trong gió..."

- Đoạn trích 2: “Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên” - “Thu đến - nơi nơi động tiếng huyền” - “Ai hay tuy lặng bước thu êm….trông thấy chiều hôm ngơ ngẩn vậy”

- Đoạn trích 2: “Tôi muốn tắt nắng đi/ Cho màu đừng nhạt mất/ Tôi muốn buộc gío lại/ Cho hương đừng bay đi” - “Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần;” - “Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa;/ Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân”

Câu 2: Những dòng thơ giúp em thấy Xuân Diệu đã có cảm nhận tinh tế trước những rung động nhỏ bé, không dễ nhận ra của tạo vật:

- Đoạn trích 1: “Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,/ Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng;” - “Đây mùa thu tới - mùa thu tới/ Với áo mơ phai dệt lá vàng” - “Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh/ Những luồng run rẩy rung rinh lá…./ Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh.” - “Nàng trăng tự ngẩn ngơ”

- Đoạn trích 2: “Cây me ríu rít cặp chim chuyền/ Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá” - “Mây biếc về đâu bay gấp gấp./ Con cò trên ruộng cánh phân vân/ Chim nghe trời rộng giang thêm cánh,/ Hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần” - “Chiều hôm ngơ ngẩn”

- Đoạn trích 3: “ong bướm” - “tuần tháng mật”; “hoa của đồng nội xanh rì”; “lá của cành tơ” - “phơ phất”, “yến anh” - “khúc si tình”, “ánh sáng chớp hàng mi”, “Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần;”

Câu 3: Các dòng thơ “ Rặng liễu điu hiu đứng chịu tang, / Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng” (Đây mùa thu tới). “Tháng Giêng ngon như một căp môi gần (Vội vàng) thể hiện quan niệm của Xuân Diệu về cái đẹp với tiêu chuẩn cái đẹp thuộc về thiên nhiên.

- Trong dòng thơ "Rặng liễu điu hiu đứng chịu tang, / Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng" trong bài thơ "Đây mùa thu tới", Xuân Diệu miêu tả hình ảnh của rặng liễu chịu tang và tóc buông xuống lệ. Hình ảnh này thể hiện sự u tối và mất mát, tạo nên một không gian cảm xúc đầy bi ai. Xuân Diệu có thể đang thể hiện quan niệm rằng cái đẹp không chỉ tồn tại trong sự tươi tắn, tràn đầy sức sống, mà còn có thể xuất hiện trong những hình ảnh u tối, buồn bã, thấm đẫm cảm xúc.

- Trong dòng thơ "Tháng Giêng ngon như một căp môi gần" trong bài thơ "Vội vàng", Xuân Diệu sử dụng hình ảnh Tháng Giêng để thể hiện sự ngọt ngào và quý giá của cái đẹp. Tiêu chuẩn của cái đẹp thuộc về thiên nhiên, với Tháng Giêng - một tháng đầu năm, thường được liên kết với sự tươi mới và sự khởi đầu. Sự tươi mới và ngọt ngào của Tháng Giêng giống như cặp môi gần, tạo nên một hình ảnh tươi đẹp và quý giá.

→ Tóm lại, qua những dòng thơ này, Xuân Diệu thể hiện quan niệm về cái đẹp không chỉ bám vào tiêu chuẩn con người, mà còn có thể xuất phát từ những trạng thái cảm xúc đa dạng và từ các yếu tố thiên nhiên, tạo nên một cái nhìn sâu sắc và tinh tế về sự đa dạng của cái đẹp.

- Cả ba đoạn trích trên đều có những dòng thơ thể hiện cách tân nghệ thuật của Xuân Diệu, cụ thể là biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Những dòng thơ ấy là:

- Đoạn trích 1: “Đã nghe rét mướt luồn trong gió…”

→ Tác giả đã sử dụng biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác để làm sinh động và truyền cảm ý thơ, thay vì tác giả cảm nhận “rét mướt luồn trong gió” bằng thị giác thì ở đây, tác giả lại sử dụng thính giác “nghe”. Điều này thể hiện những rung cảm tinh tế, nhạy cảm của tác giả trước thiên nhiên, cảnh vật.Hình ảnh rét mướt thể hiện sự lạnh lẽo của mùa thu, tạo ra sự hỗn hào trong tâm trạng.

- Đoạn trích 2: “Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên”

→ Hình ảnh của “nhánh duyên” và “tiếng huyền”. Hình ảnh “nhánh duyên” là một hình ảnh thơ độc đáo. Duyên là thứ vô hình, nhưng nhánh duyên là thứ hữu hình và còn để cho nhà thơ gửi gắm mơ mộng thơ ca của mình vào nữa. Tiếng huyền được cảm nhận bằng thính giác nhưng nay được cảm nhận bằng trái tim qua từ “động” của tác giả. Nhờ có biện pháp nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác này mà hình ảnh thơ trở nên sinh động, biểu cảm, giúp tác giả thể hiện được tâm tư, tình cảm của chính mình.

- Đoạn trích 3: “Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần”

→ Nghệ thuật chuyển đổi cảm giác được dùng rất linh hoạt từ xúc giác ”tuần tháng mật”, thính giác ”khúc tình si”, thị giác “ánh sáng chớp hàng mi”.Tâm hồn của thi nhân rạo rực, tha thiết, bâng khuâng trước cảnh trần thế xinh đẹp vô cùng đã khơi nguồn nên những hình ảnh sáng tạo độc đáo trong những vần thơ.

Câu 4: Các dòng thơ trong ba đoạn trích trên cho thấy cảm nhận của Xuân Diệu về sự chảy trôi của thời gian.

- Đoạn trích 1:

“Đây mùa thu tới - mùa thu tới/ Với áo mơ phai dệt lá vàng”: Mùa thu đến với áo mơ phai dệt lá vàng tượng trưng cho sự thay đổi mà thời gian mang lại, như áo mơ mất đi vẻ đẹp màu sắc, và lá cây rơi thể hiện sự phai nhạt của thời gian.

“"Hơn một loài hoa đã rụng cành / Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh": Hình ảnh “loài hoa rụng cành” và “vườn sắc đỏ rũa màu xanh” thể hiện sự thay đổi trong thời gian, từ sự tươi sáng và đầy sức sống đến sự phai nhạt và mất đi.

"Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ... / Non xa khởi sự nhạt sương mờ...": Hình ảnh “nàng trăng tự ngẩn ngơ” và “non xa khởi sự nhạt sương mờ” thể hiện sự tản mạn và mất dần của thời gian, khiến những hình ảnh quen thuộc dần trở nên mờ mịt và xa vời.

- Đoạn trích 2:

"Chiều mộng hoà thơ trên nhánh duyên,": Hình ảnh “chiều mộng hoà thơ trên nhánh duyên” tượng trưng cho mảng thời gian trôi qua một cách êm dịu và lãng mạn, như một bức tranh thơ tươi đẹp.

"Cây me ríu rít cặp chim chuyền.": “Cây me ríu rít” và “cặp chim chuyền” cho thấy sự hoạt động của thiên nhiên, tạo nên bức tranh sống động về thời gian đang diễn ra.

"Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá,": Hình ảnh “đổ trời xanh ngọc qua muôn lá” thể hiện sự biến đổi của thời gian khi ánh sáng chiếu qua các lá cây, tạo nên một không gian thay đổi và phong phú.

"Thu đến – nơi nơi động tiếng huyền.": “Thu đến” với âm thanh động “tiếng huyền” tạo nên một không gian thời gian rộng lớn và sâu sắc, thể hiện sự thay đổi của mùa thu và thời gian.

- Đoạn trích 3:

"Tôi muốn tắt nắng đi/ Cho màu đừng nhạt mất": Hình ảnh “tắt nắng” mang ý nghĩa muốn dừng lại, làm ngừng trôi của thời gian để giữ lại những thứ quý báu. Thể hiện mong muốn bám vào thời gian để không để mất đi sự tươi sáng, đẹp đẽ.

“Tôi muốn buộc gió lại/ Cho hương đừng bay đi”: Sử dụng hình ảnh “buộc gió” để tượng trưng cho việc cố gắng kiểm soát, làm chậm lại những biến đổi.

"Cuả ong bướm này đây tuần tháng mật": Cảm nhận sự chuyển đổi nhanh chóng của thời gian thông qua việc đếm thời gian bằng tuần và tháng.

Câu 5: Sau khi tìm hiểu và cảm nhận nội dung những đoạn trích trên, bản thân em đã có nhiều những cảm nhận sâu sắc về phong cách nghệ thuật thơ Xuân Diệu. Phong cách nghệ thuật thơ của Xuân Diệu là một sự kết hợp tinh tế giữa sự tinh tế và sâu lắng trong biểu cảm. Những bài thơ của ông thường mang đậm tâm hồn và cảm xúc, tạo nên một dòng thơ dịu dàng, tinh tế mà đầy sức mạnh. Ông sử dụng ngôn ngữ mượt mà, tinh tế để thể hiện những tình cảm sâu thẳm trong tâm hồn. Những từ ngữ được chọn lọc, hình ảnh được xây dựng tinh tế tạo nên những bức tranh thơ hấp dẫn, đầy sức quyến rũ.