Chương 3 Nghị định 235-CP: Chế độ phân phối và sử dụng lợi nhuận xí nghiệp thương nghiệp

  – Chiết khấu thương nghiệp định mức cho toàn ngành nội thương, về các hoạt động lưu thông thuần tuý, là một tỷ lệ phần trăm (%) do Nhà nước ấn định, tính trên doanh số bán ra, bao gồm:

- Phí lưu thông thương nghiệp định mức (bao gồm định mức phí lưu thông thuần tuý của hệ thống thương nghiệp quốc doanh và định mức hoa hồng dành cho hợp tác xã mua bán xã bán hàng công nghiệp).

- Lợi nhuận định mức của xí nghiệp thương nghiệp quốc doanh do Nhà nước ấn định.

Lợi nhuận định mức của xí nghiệp thương nghiệp đối với hoạt động lưu thông thuần tuý, làm một tỷ lệ phần trăm (%) trên doanh số bán của xí nghiệp; đối với các xí nghiệp sản xuất công nghiệp thuộc ngành nội thương quản lý, sẽ quy định cùng với các xí nghiệp sản xuất thuộc các bộ công nghiệp; đối với các xí nghiệp khác (phục vụ, sửa chữa, vận tải, chăn nuôi, gia công, ăn uống), sẽ quy định riêng.

Bộ Nội thương căn cứ vào chiết khấu thương nghiệp định mức của Nhà nước mà phân phối cụ thể chiết khấu thương nghiệp cho các loại hoạt động khác nhau trong ngành nội thương (kinh doanh hàng công nghiệp, thu mua hàng nông sản, thực phẩm, v.v…) cũng như cho cấp I và chỉ đạo việc phân phối định mức chiết khấu thương nghiệp ở cấp II bán buôn, bán lẻ, nhằm bảo đảm không vượt định mức chung do Nhà nước ấn định.

 – Lợi nhuận xí nghiệp thương nghiệp gồm có lợi nhuận kế hoạch, lợi nhuận vượt kế hoạch và lợi nhuận ngoài kế hoạch.

Lợi nhuận kế hoạch là lợi nhuận do cơ quan chủ quản và cơ quan tài chính đã duyệt cho xí nghiệp, căn cứ vào các chỉ tiêu kế hoạch mà Bộ Nội thương, Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố giao cho xí nghiệp; lợi nhuận kế hoạch được ghi trong kế hoạch tài chính hàng năm của xí nghiệp.

Lợi nhuận vượt kế hoạch là số chênh lệch giữa lợi nhuận thực hiện và lợi nhuận kế hoạch.

Lợi nhuận ngoài kế hoạch là lợi nhuận mà xí nghiệp, ngoài việc bảo đảm đủ nhiệm vụ kinh doanh, sản xuất theo kế hoạch của cấp trên giao, còn thu thêm được do những hoạt động kinh doanh không ghi vào kế hoạch mà Bộ Nội thương hay Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố không giao cho xí nghiệp.

Những mặt hàng do xí nghiệp sản xuất, chế biến ngoài kế hoạch bằng phế liệu, phế phẩm được Nhà nước khuyến khích tạm thời không thu quốc doanh thì toàn bộ số chênh lệch giữa giá bán buôn công nghiệp và giá thành của sản phẩm được coi là lợi nhuận ngoài kế hoạch.

Bộ Tài chính cùng Bộ Nội thương (đối với cấp I), hoặc Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố (đối với cấp II), xác định lúc nào các hoạt động này đã ổn định thì đưa vào chỉ tiêu kế hoạch Nhà nước và tiến hành thu.

 – Xí nghiệp thương nghiệp hạch toán kinh tế độc lập được trích lợi nhuận xí nghiệp để lập các quỹ của xí nghiệp (quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh, quỹ phúc lợi, quỹ khen thưởng), và phải nộp một phần lợi nhuận cho ngân sách Nhà nước theo như quy định ở điều 14 trên đây.

Việc phân phối lợi nhuận xí nghiệp (lợi nhuận kế hoạch, lợi nhuận vượt kế hoạch, lợi nhuận ngoài kế hoạch) quy định như sau:

a) Lợi nhuận kế hoạch được phân phối:

- 60% (sáu mươi phần trăm) cho quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh;

- Một phần bằng 8% (tám phần trăm) quỹ tiền lương của xí nghiệp cho quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng.

- Số còn lại nộp cho ngân sách Nhà nước.

b) Lợi nhuận vượt kế hoạch được phân phối:

- 30% (ba mươi phần trăm) cho quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh;

- 20% (hai mươi phần trăm) cho quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng;

- 50% (năm mươi phần trăm) còn lại nộp cho ngân sách Nhà nước.

c) Lợi nhuận ngoài kế hoạch được phân phối:

- 40% (bốn mươi phần trăm) cho quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh;

- 40% (bốn mươi phần trăm) cho quỹ phúc lợi và khen thưởng;

- 20% (hai mươi phần trăm) còn lại nộp cho ngân sách Nhà nước.

 – Đối với các xí nghiệp thương nghiệp được duyệt là không có lợi nhuận kế hoạch hoặc có lỗ kế hoạch thì:

- Xí nghiệp được coi là đạt lợi nhuận kế hoạch, nếu xí nghiệp thực hiện đúng mức phí lưu thông kế hoạch và không có lỗ, hoặc lỗ thực hiện không vượt quá chỉ tiêu kế hoạch; căn cứ để tính lợi nhuận kế hoạch là lợi nhuận định mức mà Nhà nước đã định cho xí nghiệp.

- Xí nghiệp được coi là có lợi nhuận vượt kế hoạch nếu giảm được phí lưu thông thực tế so với phí lưu thông kế hoạch; số phí lưu thông tiết kiệm được coi là lợi nhuận vượt kế hoạch.

Các xí nghiệp nói trên cũng được trích lập quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh, quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng như quy định ở điều 18 trên đây.

 - Quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh dùng để củng cố, mở rộng những công trình (kho, cửa hàng, v.v…) đã có, xây dựng những công trình nhỏ không ghi trong kế hoạch kiến thiết cơ bản của Nhà nước; mua sắm những thiết bị lẻ, phương tiện vận chuyển, bốc dỡ, bảo quản cho những cơ sở đã có; chi về vệ sinh, an toàn lao động trong kinh doanh, sản xuất; mua sắm thiết bị kỹ thuật để sản xuất, chế biến sản phẩm bằng phế liệu, phế phẩm; nghiên cứu cải tiến kỹ thuật kinh doanh, sản xuất; trả lãi tiền vay và vốn vay Ngân hàng trong trưòng hợp xí nghiệp vay để tăng thêm tài sản cố định, cải tiến kỹ thuật kinh doanh, sản xuất; bổ sung  vốn lưu động tăng thêm do sản xuất ngoài kế hoạch những mặt hàng bằng phế liệu, phế phẩm.

Trưòng hợp xí nghiệp chưa cần dùng số tiền quỹ đã có vào các mục đích trên, xí nghiệp có thể tạm thời dùng cho nhu cầu vốn lưu động như một nguồn vốn tự có.

- Quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh trích lập như sau:

a) Các xí nghiệp lưu thông thuần tuý trích:

- 60% lợi nhuận kế hoạch;

- 30% lợi nhuận vượt kế hoạch;

- 40% lợi nhuận ngoài kế hoạch;

- 30% số tiền khấu hao cơ bản về tài sản cố định dùng trong kinh doanh sản xuất;

- Toàn bộ số biến giá tài sản cố định.

b) Đối với các xí nghiệp khác trong ngành nội thương chưa định mức lợi nhuận xí nghiệp, tạm thời được trích từ “lãi thực hiện” của xí nghiệp để lập quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh, và tính như sau:

- Xí nghiệp phục vụ (khách sạn, giặt là, cắt tóc, v.v…) sửa chữa (bút máy, đồng hồ, v.v…) tính bằng 1% doanh thu phục vụ, sửa chữa;

- Xí nghiệp vận tải tính bằng 2,5% doanh thu về cước vận tải.

Ngoài ra các xí nghiệp nói trên cũng được trích vào quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh 30% số tiền khấu hao cơ bản và toàn bộ số biến giá tài sản cố định.

c) Các xí nghiệp sản xuất: sẽ quy định cùng với các xí nghiệp sản xuất thuộc các bộ công nghiệp.

d) Các xí nghiệp chăn nuôi, gia công, ăn uống: sẽ quy định riêng.

 – Xí nghiệp không đạt kế hoạch lợi nhuận chỉ được trích lập quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh theo tỷ lệ phần trăm (%) thực tế đạt được; nếu xí nghiệp có kế hoạch lợi nhuận nhưng khi thực hiện lại không có lợi nhuận hoặc bị lỗ thì không được trích.

 – Xí nghiệp được trích quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh hàng quý theo kế hoạch, và thanh toán lại theo thực tế cả năm sau khi có báo cáo quyết toán chính thức của xí nghiệp.

 - Quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh thuộc quyền sử dụng của xí nghiệp; cấp trên không được điều từ xí nghiệp này sang xí nghiệp khác. Tuy nhiên, trường hợp Bộ Nội thương (đối với cấp I), hoặc sở, ty thương nghiệp (đối với cấp II) xét cần thiết phải huy động một phần để dùng vào việc cải tiến kỹ thuật, hợp lý sản xuất, kinh doanh của các xí nghiệp trong cùng một ngành kinh doanh, thì sau khi bàn bạc thoả thuận với xí nghiệp, có thể huy động không quá 15% số tiền quỹ của mỗi xí nghiệp.

Hàng năm khi lập kế hoạch kinh tế, kỹ thuật, tài chính, xí nghiệp phải đồng thời lập kế hoạch và dự toán sử dụng quỹ khuyến khích phát triển kinh doanh. Ngành chủ quản có trách nhiệm bố trí kế hoạch cung cấp cho xí nghiệp các vật tư thuộc loại Nhà nước thống nhất phân phối; nếu vật tư không thuộc loại Nhà nước thống nhất phân phối thì xí nghiệp có thể ký hợp đồng mua thẳng với các xí nghiệp bán.

 - Quỹ phúc lợi dùng để:

- Xây dựng, mở rộng và sửa chữa nơi ăn, ở, nghỉ ngơi, giải trí, chữa bệnh, điều dưỡng, tập thể dục thể thao, giữ trẻ, hầm hố, và làm những công việc khác phục vụ đời sống tập thể trong xí nghiệp; cải thiện điều kiện sinh hoạt văn hoá và chăm lo sức khoẻ cho công nhân, viên chức và gia đình trong xí nghiệp.

- Phụ thêm một phần tiền để tổ chức học bổ túc văn hoá, học tập nghiệp vụ kỹ thuật ở xí nghiệp, ngoài phần đóng góp của người đi học, chi phí cho cán bộ hay công nhân không chuyên trách đi họp, đi học ngắn ngày, tham gia các hoạt động văn hoá quần chúng, thể dục thể thao, bổ túc văn hoá, v.v…;

- Cho tập thể công nhân, viên chức trong xí nghiệp tạm vay làm vốn tăng gia sản xuất tự túc;

- Trợ cấp khó khăn đột xuất cho công nhân, viên chức.

Quỹ khen thưởng dùng để thưởng cho lao động tiên tiến, chiến sĩ thi đua, tổ và đội lao động tiên tiến; khen thưởng trong năm cho những công nhân, viên chức có thành tích xuất sắc, những điển hình tốt về cải tiến kinh doanh, sản xuất và quản lý; khen thưởng cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật và cán bộ chuyên trách công tác đảng, đoàn thể có thành tích trong việc thực hiện và vận động thực hiện kế hoạch xí nghiệp và kế hoạch Nhà nước.

 - Quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng trích lập như sau:

a) Đối với các xí nghiệp lưu thông thuần tuý:

- Trích từ lợi nhuận kế hoạch, bằng 8% quỹ tiền lương của xí nghiệp; Bộ Nội thương căn cứ mức này mà phân phối cụ thể cho từng ngành hoạt động kinh doanh, có phân biệt đối đãi tuỳ theo đặc điểm hoạt động của mỗi ngành.

- Ngoài ra xí nghiệp còn được trích vào quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng 20% lợi nhuận vượt kế hoạch và 40% lợi nhuận ngoài kế hoạch.

b) Đối với các xí nghiệp khác trong ngành nội thương chưa định mức lợi nhuận xí nghiệp, tạm thời được trích từ “lãi thực hiện” của xí nghiệp để lập quỹ phúc lợi, quỹ khen thưởng và tính như sau:

- Đối với các xí nghiệp phục vụ, sửa chữa: bằng 9% quỹ tiền lương của xí nghiệp;

- Đối với các xí nghiệp vận tải: bằng 10% quỹ tiền lương của xí nghiệp.

c) Đối với các xí nghiệp sản xuất công nghiệp trong ngành nội thương: sẽ quy định cùng với các xí nghiệp sản xuất thuộc các bộ công nghiệp.

d) Đối với các xí nghiệp chăn nuôi, ăn uống, gia công: sẽ quy định riêng.

Quỹ tiền lương dùng làm căn cứ để tính là quỹ tiền lương kế hoạch chính thức của xí nghiệp sau khi đã quy theo doanh số hoặc sản lượng  thực tế.

 – Xí nghiệp thương nghiệp phải đạt hai điều kiện và ba tiêu chuẩn sau đây mới được trích lập quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng.

Hai điều kiện là:

1. Hoàn thành kế hoạch, doanh số mua vào, bán ra do Nhà nước giao và kế hoạch số lượng hiện vật mua vào, bán ra về những mặt hàng chính do Nhà nước giao;

2. Hoàn thành nhiệm vụ kế hoạch tích luỹ và nộp các khoản phải nộp cho ngân sách Nhà nước, đủ và đúng hạn.

Nếu so với kế hoạch, xí nghiệp thực hiện cả hai điều kiện thấp hơn 80% mức kế hoạch, thì - trừ trưòng hợp chiếu cố nói ở điều 28 dưới đây – xí nghiệp nhất thiết không được trích quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng, mà chỉ được xét khen thưởng thi đua theo chế độ hiện hành.

Nếu so với kế hoạch, xí nghiệp không hoàn thành cả 2 điều kiện nhưng thực hiện cả hai điều kiện đều cao hơn 80% mức kế hoạch, thì vẫn được trích lập hai quỹ nhưng với mức thấp hơn: cứ một phần trăm (1%) không hoàn thành kế hoạch lợi nhuận thì trừ đi 5% số được trích.

Ba tiêu chuẩn là:

1. Bảo quản hàng hoá tốt, không vượt quá tỷ lệ hao hụt quy định;

2. Không vượt chỉ tiêu quỹ lương;

3. Không phạm những khuyết điểm nghiêm trọng trong việc chấp hành các chính sách của Nhà nước về phục vụ đời sống của nhân dân, phục vụ sản xuất và chiến đấu, bảo vệ tài sản, giao nhận vật tư, hàng hoá, phân phối sản phẩm, giá cả, kỷ luật lao động, an toàn lao động, kỷ luật tài chính, thanh toán, tín dụng, tiền mặt, v.v…

Nếu xí nghiệp không đạt một trong hai tiêu chuẩn đầu thì cứ mỗi tiêu chuẩn không đạt phải trừ đi 10% số được trích; nếu xí nghiệp không đạt tiêu chuẩn thứ 3 thì tuỳ theo lỗi nặng nhẹ mà giảm mức trích từ 5% đến 10%.

 – Trưòng hợp vì khó khăn khách quan không thể khắc phục nổi mà xí nghiệp không thực hiện được các điều kiện và tiêu chuẩn nói ở điều 27, thì cấp có thẩm quyền xét duyệt việc hoàn thành kế hoạch hàng năm cần chiếu cố thoả đáng.

 – Toàn bộ số tiền trích chung cho quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng phân chia:

- 75% cho quỹ phúc lợi;

- 25% cho quỹ khen thưởng.

Hàng quý xí nghiệp được trích trước 75% mức kế hoạch quý của quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng; khi có quyết toán năm, phải điều chỉnh theo thực tế.

 - Quỹ phúc lợi do công đoàn xí nghiệp quản lý; công đoàn có trách nhiệm cùng với thủ trưởng đơn vị đề ra kế hoạch sử dụng quỹ, đưa ra đại hội công nhân, viên chức thảo luận và quyết định.

Quỹ khen thưởng do thủ trưởng đơn vị quản lý; thủ trưởng đơn vị có trách nhiệm cùng với công đoàn bàn bạc quyết định việc sử dụng cho đúng chế độ.

Quỹ phúc lợi và quỹ khen thưởng phải sử dụng riêng biệt. Trưòng hợp  đặc biệt, sau khi thủ trưởng và công đoàn xí nghiệp đã bàn bạc nhất trí, thì có thể điều hoà không quá 15% quỹ khen thưởng sang quỹ phúc lợi, hoặc không quá 5% quỹ phúc lợi sang quỹ khen thưởng.

Các xí nghiệp thương nghiệp cấp I trích một phần quỹ phúc lợi cho Bộ Nội thương, các xí nghiệp thương nghiệp cấp II trích một phần quỹ phúc lợi cho các sở, ty thương nghiệp, để dùng cho công việc phúc lợi tập thể chung; mức trích không được quá 15% quỹ phúc lợi của xí nghiệp.

 - Điều lệ này thi hành kể từ ngày 1-1-1970.

– Các Bộ Tài chính, Nội thương, Ngân hàng Nhà nước, Uỷ ban Vật giá Nhà nước chịu trách nhiệm quy định chi tiết và hướng dẫn việc thi hành điều lệ này.