Ta có thể tính được khối lượng của một vật qua kích thước của nó mà không cần dùng cân dựa vào công thức: Khối lượng = khối lượng riêng x thể tích.

Khối lượng nước chứa trong một bình 20 L lớn hơn khối lượng nước chứa trong một chai 0,5 L.

Thể tích nước trong bể là 20 . 8 . 1,5 = 240 m³

Tra bảng 14.1 ta thu được khối lượng riêng của nước là 1000 kg/m³.

Khối lượng của nước trong bể là 1000 . 240 = 240 000 kg.

Cách xác định khối lượng riêng của một lượng chất lỏng:

- Dùng cân xác định khối lượng m của chất lỏng:

+ Dùng cân xác định khối lượng m₁ của cốc đong.

+ Đổ lượng chất lỏng cần xác định khối lượng riêng vào cốc đong. Dùng cân xác định tổng khối lượng m₂ của cốc đong và lượng chất lỏng.

 Tính khối lượng của lượng chất lỏng: m = m₂ – m₁.

- Dùng bình chia độ xác định thể tích V của chất lỏng.

- Sử dụng công thức khối lượng riêng: $D=\frac{m}{V}=\frac{m_2-m_1}{V}$

Các em tham khảo số liệu minh họa sau:

- Xác định khối lượng của lượng chất lỏng: 

+ Dùng cân xác định khối lượng m₁ của cốc đong: m₁ = 52 g

+ Khối lượng m₂ của cốc đong và lượng chất lỏng: m₂ = 352 g.

+ Tính khối lượng của lượng chất lỏng: m = m₂ – m₁ = 352 – 52 = 300 g.

- Đo thể tích của lượng chất lỏng: Đọc giá trị thể tích V của lượng chất lỏng trên cốc đong: V = 300 mL

- Tính khối lượng riêng của lượng chất lỏng: $D=\frac{m_2-m_1}{V}=\frac{300}{300}=1g/mL$

Khi đổ chất lỏng vào cốc đong, cần chú ý không để nước rớt ra đĩa cân, đảm bảo đĩa cân khô sạch.

Các em tham khảo số liệu dưới đây:

- Xác định khối lượng m của khối hộp nhôm bằng cân: 270 g.

- Đo thể tích của khối hộp:

+ Dùng thước đo các kích thước của khối hộp:

chiều dài a = 10 cm, chiều rộng b = 2 cm, chiều cao c = 5 cm.

+ Tính thể tích của khối hộp chữ nhật: V = a.b.c = 10 . 2 . 5 = 100 cm³

- Tính khối lượng riêng của khối hộp: $D=\frac{m}{a.b.c}=\frac{270}{100}=2,7g/c{m}^3$

Thể tích của khối nhôm là 10 . 3 . 5 = 150 cm³

Tra bảng 14.1, ta thấy khối lượng riêng của nhôm là 2700 kg/m³ = 2,7 g/cm³

Khối lượng của khối nhôm là: $m=D.V=2,7.150=405g$

Cách xác định khối lượng riêng của một vật có hình dạng bất kì bỏ lọt bình chia độ.

- Dùng cân xác định khối lượng m của vật.

- Dùng bình chia độ đo thể tích vật:

+ Đổ nước vào bình chia độ: Đọc giá trị thể tích nước V₁.

+ Nhúng ngập vật vào nước trong bình chia độ: Đọc giá trị thể tích V₂.

=> V_vật = V₂ – V₁

- Sử dụng công thức tính khối lượng riêng: $D=\frac{m}{V_2-V_1}$

Theo em nên làm thí nghiệm đo tổng khối lượng và tổng thể tích của 10 viên bi sẽ cho kết quả chính xác hơn.

Vì tổng khối lượng và tổng thể tích của 10 viên bi sẽ lớn giúp chúng ta có thể đọc được chính xác các kết quả đó và do sử dụng các viên bi giống nhau nên ta chỉ cần chia cho 10 là ra được khối lượng riêng của một viên bi. Nếu làm tiến hành thí nghiệm với một viên bi thì khối lượng và thể tích của một viên quá nhỏ dẫn tới khó đọc được kết quả đo.

Phương án xác định khối lượng riêng của một chiếc chìa khóa.

- Dùng cân xác định khối lượng m của chiếc chìa khóa.

- Đo thể tích của chiếc chìa khóa:

+ Đổ nước vào ống đong, đọc giá trị thể tích nước V₁.

+ Nhúng ngập chiếc chìa khóa vào nước trong ống đong, đọc giá trị thể tích V₂.

+ Tính thể tích chiếc chìa khóa: V = V₂ – V₁.

- Tính khối lượng riêng của chiếc chìa khóa:  $D=\frac{m}{V_2-V_1}$

Giả sử lớp học em có chiều dài là 15 m, chiều rộng là 8 m, chiều cao 3,5 m.

Thể tích lớp học của em là 15 . 8. 3,5 = 420 m³.

Tra bảng 14.1 SGK, ta được khối lượng riêng của không khí là 1,29 kg/m³.

Khối lượng không khí ở trong lớp học của em khi đóng kín cửa là

m = D. V = 1,29 . 420 = 541,8 kg.

Tại cùng một nơi trên mặt đất, trọng lượng của vật tỉ lệ với khối lượng của nó, nên ta có: P = 10 . m

Mà m = D . V và P = d . V

Nên d . V = 10 . D. V $\Rightarrow d=10.D$ (đpcm)

Cách làm:

- Tính khối lượng riêng của đá hoa cương dựa vào số liệu đã cho: khối đá hoa cương hình lập phương có cạnh 10 cm là 2,75 kg. Tính thể tích khối lập phương ( ) và dựa vào công thức để xác định khối lượng riêng: $D=\frac{m}{V}=\frac{2,75}{0,1^3}=2750kg/m^3$

- Sử dụng phương pháp đo trong toán học để xác định kích thước của kim tự tháp (có thể sử dụng tính chất của tam giác đồng dạng).

- Tính được thể tích của kim tự tháp (dựa vào công thức tính thể tích khối chóp)

- Dựa vào khối lượng riêng đã tính ở trên hoàn toàn có thể tính được khối lượng của đá sử dụng để xây lên kim tự tháp bằng công thức: m = D.V.