- Trong giai đoạn từ đầu thế kỷ X đến đầu thế kỷ XVI, vùng đất phía Nam của Đại Việt bao gồm khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ và Nam Bộ của Việt Nam hiện nay.

- Từ đầu thế kỉ X đến thế kỉ XVI, ở khu vực Nam Trung Bộ là giai đoạn phát triển rực rỡ của Vương quốc Chăm-pa, dưới sự trị vì của triều đại Vi-giay-a. Sau đó, vương quốc này dần suy yếu. Trong khi đó ở khu vực Nam Bộ, sau sự suy sụp của Vương quốc Phù Nam, vùng đất này thuộc quyền quản lí của Chân Lạp.

- Từ đầu thế kỉ X đến thế kỉ XVI, vương quốc Chăm-pa và vùng đất Nam Bộ tiếp tục phát triển theo tiến trình lịch sử riêng, sau đó từng bước hội nhập vào dòng chảy lịch sử - văn hóa Việt Nam thống nhất.

- Từ năm 988-1220, Chăm-pa gặp nhiều khó khăn ở trong nước, phải tiến hành các cuộc chiến tranh với Chân Lạp và giải quyết xung đột với Đại Việt ở phái Bắc.

- Từ năm 1220-1353 là thời kì phát triển thịnh đạt nhất của vương quốc Chăm-pa.

- Từ cuối thế kỷ XIV-1471, vương triều Vi-giay-a khủng hoảng, suy yếu rồi sụp đổ.

- Từ năm 1471-đầu thế kỷ XVI, lãnh thổ Chăm-pa bị thu hẹp nhiều phần và chia thành nhiều tiểu quốc khác nhau.

a/ Tình hình kinh tế của Chăm-pa:

- Nông nghiệp: Giữ vai trò chủ yếu trong hoạt động kinh tế của người Chăm. Họ tiếp tục phát triển kĩ thuật đào kênh, làm thủy lợi….

- Hoạt động khai thác và trao đổi, buôn bán các mặt hàng lâm – thổ sản rất phát triển.

- Đánh bắt cá là một nghề quan trọng của cư dân Chăm-pa.

- Thương nghiệp đường biển phát triển mạnh mẽ, nhiều thương cảng sầm uất, như: Ffaij Chiêm (Quảng Nam), Tân Châu (Thị Nại ở Bình Định)…

- Hoạt động thủ công nghiệp tiếp tục phát triển, nhất là sản xuất gốm, dệt vải, chế tác đồ trang sức, đóng thuyền…

b/ Nhận xét: Em ấn tượng nhất với hoạt động thương nghiệp của vương quốc Chăm-pa. Vì: từ thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI, Chăm-pa là điểm dừng chân của thương nhân và các nhà hàng hải, thám hiểm nổi tiếng thế giới như: Mác-cô Pô-lô,… Trong các tập du kí để lại, Chăm-pa được mô tả là một vương quốc xinh đẹp và giàu có.

- Tôn giáo - tín ngưỡng:

+ Hin đu giáo là tôn giáo có vị trí quan trọng nhất của Chăm-pa, trong đó chủ yếu là thờ thần Si-va.

+ Phật giáo tiếp tục phát triển .

+ Tín ngưỡng phồn thực được phổ biến rộng rãi trong nhân dân

- Chữ viết: chữ Chăm được cải tiến và hoàn thiện.

- Kiến trúc - điêu khắc: nổi tiếng nhất thời kì này là các đền tháp được xây dựng bằng gạch nung và trang trí phù điêu,… như cụm đền tháp Dương Long (Bình Định), Po-na-ga (Khánh Hòa), Po-klong Ga-rai (Ninh Thuận)…

- Ca múa nhạc phát triển, sử dụng nhiều đạo cụ như trống, kèn,…

- Sau khi Vương quốc Phù Nam sụp đổ (đầu thế kỉ VII), vùng đất Nam Bộ trên danh nghĩa đặt dưới sự cai trị của nước Chân Lạp (Campuchia). Tuy nhiên, trên thực tế, triều đình Ăng-co hầu như không thể quản lí được vùng đất này, việc cai trị vùng đất Nam Bộ buộc phải giao cho những người thuộc dòng dõi vua Phù Nam.

- Khoảng cuối thế kỉ XIV, Chân Lạp phải lo đối phó với các cuộc tấn công của quân Xiêm, do đó càng không có khả năng kiểm soát trực tiếp vùng đất Nam Bộ.

- Tình hình kinh tế:

+ Canh tác lúa nước kết hợp với chăn nuôi gia súc, gia cầm, đánh bắt thủy sản.

+ Làm các nghề thủ công và buôn bán nhỏ.

+ Thương nghiệp không còn phát triển như thời kì Phù Nam.

- Tình hình văn hóa:

+ Ảnh hưởng của văn minh Ăng-co ở vùng đất Nam Bộ không đậm nét. Người dân vẫn giữ truyền thống văn hóa thời Phù Nam, đồng thời dần tiếp thu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc.

+ Hin-đu giáo, Phật giáo và các tín ngưỡng dân gian… tiếp tục được duy trì trong đời sống văn hóa của cư dân.

+ Đời sống vật chất và tinh thần phản ánh một nền văn hóa bình dân.

Yêu cầu a) So sánh tình hình kinh tế Chăm-pa….

Yêu cầu b) So sánh tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa giữa Phù Nam và vùng đất Nam Bộ….

- Nguyên nhân triều đình Chân Lạp không thể quản lí và kiểm soát vùng đất Nam Bộ:

+ Người Khơ-me (tộc người chủ yếu ở Chân Lạp) có truyền thống canh tác và sinh sống trên những vùng đất cao, khô ráo. Trong khi đó, vùng đất Nam Bộ có điều kiện tự nhiên bị ngập nước, là vùng đầm lầy; mặt khác, từ nửa sau thế kỉ X, một phần đất đai của vùng đất Nam Bộ bị ngập mặn, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất nông nghiệp.

=> Do đó, trong suốt thế kỉ VII – đầu thế kỉ XVI, cư dân Khơ-me hầu như không sinh sống ở vùng đất Nam Bộ.

+ Trong các thế kỉ VII – đầu thế kỉ XVI, triều đình Chân Lạp phải đối mặt với nhiều khó khăn như: mâu thuẫn nội bộ, các cuộc chiến tranh xâm lược từ bên ngoài… nên khó có khả năng kiểm soát trực tiếp vùng đất Nam Bộ. Bên cạnh đó, dấu ấn về thời kì phát triển cường thịnh của Phù Nam rất mạnh mẽ trong lòng cư dân nơi đây, cho nên triều đình Ăng-co rất khó có thể quản lý và kiểm soát được vùng đất này mà phải giao cho những người thuộc dòng dõi vua Phù Nam cai trị.

(*) Giới thiệu tháp Bánh Ít

- Tháp Bánh Ít là khu Đền tháp lớn nhất còn lại của Vương quốc Chăm-pa trên mảnh đất

Bình Định. Tháp được tạo lập vào giai đoạn cuối thế kỷ XI đến đầu thế kỷ XII. Trong toàn bộ di tích Tháp Chăm còn lại trên đất nước Việt Nam, quần thể di tích tháp Bánh Ít là một quần thể độc đáo với nhiều dáng vẻ kiến trúc đa dạng, trang trí đẹp.

- Tháp Bánh Ít được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là di tích Kiến trúc Nghệ thuật vào năm 1982 và được Tổ chức kỷ lục Việt Nam công nhận vào Top 10 tháp và cụm tháp cổ được nhiều du khách tham quan nhất vào năm 2014.

- Tháp Bánh Ít là một trong những ngôi tháp nổi tiếng nhất và được nhóm tác giả người Anh của cuốn sách “1.001 công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời” giới thiệu với bạn đọc thế giới. Đây cũng là công trình kiến trúc cổ duy nhất của Việt Nam được chọn giới thiệu trong cuốn sách này.