Trường hợp chai nước để trên xe ô tô giữa trưa nắng có thể gây cháy, nổ.

Giải thích:

Những chai nước khoáng đóng chai hay chai thủy tinh đựng nước trong suốt để trong xe ô tô nơi có ánh sáng Mặt Trời chiếu vào, thì khi đó các chai nước sẽ giống như một thấu kính hội tụ, chúng sẽ hội tụ ánh sáng tập trung tại một điểm, làm nhiệt độ chai nước tăng lên cao và xảy ra cháy trên xe.

Sự khác biệt có thể cảm nhận và quan sát được đó là than củi cháy có tỏa nhiệt và phát sáng, đinh sắt bị gỉ ta không cảm nhận được điều đó.

- Đốt than, củi để đun nấu, sưởi ấm.

- Đốt dầu để thắp sáng đèn.

- Khí gas cháy để đun nấu.

- Đốt cháy tờ giấy bằng nguồn lửa trực tiếp

- Đốt đèn cồn để làm thí nghiệm.

- Đốt cồn để nướng mực

Bóng đèn điện (bóng dây tóc, bóng huỳnh quang) phát nhiệt và ánh sáng là do dòng điện chạy qua làm dây tóc bóng đèn (huỳnh quang) nóng đến nhiệt độ cao và phát sáng. Không phải gây ra bởi phản ứng cháy.

- Ví dụ phản ứng cháy của chất hữu cơ: Đốt giấy, khí gas cháy, gỗ cháy, đốt đèn dầu…

- Ví dụ phản ứng cháy của chất vô cơ: than cháy, khí hydrogen cháy, khí carbon monoxide cháy …

- Điều kiện để các phản ứng này xảy ra cần có:

+ Chất cháy (nhiên liệu): giấy, khí gas, gỗ, xăng dầu, than…

+ Phải có đủ không khí (oxygen) cho sự cháy.

+ Có nguồn nhiệt khơi mào (mồi lửa): ngọn lửa, tia lửa điện, ánh sáng mặt trời hội tụ, nhiệt do ma sát …

- Nguyên nhân cháy:

Nguyên nhân cháy rừng có thể xuất phát từ tự nhiên hoặc do con người.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, vụ cháy rừng Amazon gây thiệt hại nặng nề tới cả thể giới đã diễn ra bởi nguyên nhân: Sau khi khai thác gỗ, các nhà đầu cơ sẽ đốt các thảm thực vật còn sót lại để giải phóng mặt bằng bán đất cho nông dân và chủ trang trại. Vào mùa khô những đám cháy dễ dàng mất kiểm soát và lan rộng ra gây nên thảm họa cháy rừng.

- Thảo luận về tác hại:

+ Rừng Amazon được ví như lá phổi xanh của thế giới. Những cây xanh ở đây giúp lưu giữ carbon từ khí quyển, rừng Amazon mỗi năm giúp lưu giữ tới 2 tỷ tấn CO2 - một loại khí nhà kính góp phần vào sự nóng lên toàn cầu. Hàng tỷ cây ở Amazon cũng giải phóng hơi nước tạo thành một màn sương dày trên tán rừng nhiệt đới. Nó nổi lên thành những đám mây và tạo ra mưa, ảnh hưởng đến các kiểu thời tiết trên khắp Nam Mỹ và các khu vực xa hơn. Nó cũng là nơi sinh sống của khoảng 20% các loài thực vật trên trái đất, nhiều loài trong số đó không tìm thấy ở nơi nào khác trên thế giới.

Từ đây ta thấy rừng Amazon bị hủy hoại ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu, gây nên hiệu ứng nhà kính, tăng thêm thách thức cho chúng ta trong quá trình ứng phó với biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế và sức khỏe của con người trong tương lai.

Các nguyên nhân có thể gây ra các vụ cháy, nổ bình gas:

- Rò rỉ khí gas ra ngoài: Sau một thời gian sử dụng các dây dẫn nối bình gas với bếp gas có thể bị cũ và bị nứt, hở hoặc do bị gập xoắn, chuột cắn dẫn đến tình trạng rò rỉ khí gas ra ngoài.

- Để các vật dụng dễ bắt lửa gần bình gas: Đun nấu bằng bếp gas nên tránh gió thổi trực tiếp vào bếp. Không để giấy tờ, giẻ bắc nồi, chai nhựa cạnh bếp để tránh bị bắt lửa. Tuyệt đối không để thuốc diệt côn trùng gần ngọn lửa, không được xịt thuốc dưới gầm bếp hoặc gần bếp lửa đang cháy.

- Bếp bị tắt lửa nhưng khí gas vẫn xì ra liên tục mà không được đốt cháy cũng có thể gây nổ.

Vì xăng có điểm chớp cháy là -43oC  thấp hơn dầu hỏa là 38 - 72oC. Ở điều kiện nhiệt độ phòng (25oC) xăng rất dễ bắt cháy. Vì thế cần bảo quản xăng cẩn thận hơn so với dầu hỏa.

Vì nhiệt độ tự bốc cháy của xăng là 247 – 280oC tuy nhiên điểm chớp cháy của xăng rất thấp (-43oC) nên khi tiếp xúc với nguồn lửa xăng dễ bốc cháy.

⇒ Người ta cần đặt biển cấm lửa tại các trạm bơm xăng.

Một số quá trình nổ quan sát được trong thực tế:

- Nổ săm lốp xe khi bị bơm quá căng

- Nổ bóng bay khi bơm (thổi) quá căng hoặc có vật sắc nhọn chạm vào

- Nổ bình gas.

- Nổ pháo hoa.

- Nổ mìn khai thác đá vôi.

Nổ ruột phích đựng nước là do nước nóng và hơi nước trong ruột giãn nở đột ngột khiến cho áp suất tăng, không kèm theo phản ứng hóa học.

⇒ Là sự nổ vật lí

a) Nổ nồi áp suất khi đun nấu do áp suất hơi trong nồi quá lớn ⇒ Là sự nổ vật lí

b) Nổ khoang tàu chứa dầu đã hút cạn dầu là sự nổ hóa học. Do một lượng hơi dầu vẫn còn tích tụ bắt cháy gây nổ.

Trong trường hợp một lượng lớn CH4 bị đốt nóng mạnh với O2 làm cho thể tích tăng đột ngột, kèm theo tiếng nổ là phản ứng nổ.

Trong trường hợp một lượng nhỏ CH4 phản ứng từ từ với O2 không làm tăng thể tích đột ngột, không kèm theo tiếng nổ là phản ứng cháy.

Tương tự một lượng lớn cồn bị đốt nóng mạnh với O2 làm cho thể tích tăng đột ngột, kèm theo tiếng nổ là phản ứng nổ.

Trong trường hợp một lượng nhỏ cồn phản ứng từ từ với O2  không làm tăng thể tích đột ngột, không kèm theo tiếng nổ là phản ứng cháy.

Áp dụng điều kiện cháy theo “tam giác lửa” cho phản ứng nổ không phải luôn đúng.

Ví dụ: Sự nổ vật lí gây ra bởi sự giãn nở rất nhanh về thể tích mà không kèm theo phản ứng hóa học ⇒ Không cần đến yếu tố chất oxi hóa (oxygen)

a) Có thể thay hydrogen bằng khí helium (He) sẽ an toàn hơn.

Khí hydrogen là khí nguy hiểm vì rất dễ cháy nổ. Bởi vì cấu trúc phân tử của khí hydrogen rất bé, thẩm thấu cực nhanh và dễ dàng qua màng bóng bay. Mặt khác khí hydrogen khi kết hợp với khí oxygen với tỉ lệ 2 : 1 tạo hỗn hợp nổ rất mạnh. Nên chỉ cần khi gặp không khí nóng, cầm bóng khi đi ngoài trời nắng hay tiếp xúc với ánh đèn là có thể đủ điều kiện kích thích trái bóng nổ tung.

b) Cách phòng tránh các vụ nổ gây bởi bóng bay hydrogen

- Sử dụng khí helium thay cho hydrogen khi bơm vào bóng bay.

- Không mang bóng bay hydrogen vào trong nhà bởi nếu tiếp xúc với bóng đèn hoặc gặp không khí nóng có thể phát nổ.

- Không cầm bóng bay hydrogen đi ngoài trời nắng.

Các loại bụi cháy được có thể gây nổ.

⇒ Nổ bụi có thể gây ra bởi (các) bụi mịn: bụi đường ăn, bụi giấy.

Lưu ý: Nổ bụi có thể gây ra bởi (các) dạng bụi mịn như:

- Vật liệu hữu cơ: bột ngũ cốc (ngô, bột mì, bột gạo,…), bột đường, bột nhựa, bột gỗ, bột vải, bột cao su, bột dược phẩm,…

Nhiên liệu: diêm, gỗ, giấy.

Chất oxi hóa: oxygen trong bình chứa, không khí.

Nguồn nhiệt: lò sưởi, ngọn lửa, bật lửa, thiết bị điện.

Nhựa PVC khi bị đốt cháy có thể sinh ra các khí độc như: HCl, CO, COCl2, CH3Cl, CO2, H2O, … gây ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người.

Nếu nồng độ CO trong không khí là 1,28% (theo thể tích) thì con người bất tỉnh sau 2 -3 nhịp thở, chết sau 2 – 3 phút.

HCl gây ngứa da, ho, chảy nước mắt. Nếu bị nhiễm nặng có thể đau đầu hoặc gây tổn thương phổi.

COCl2 thuộc nhóm chất độc hóa học. Gây tổn thương đường hô hấp có thể dẫn đến tử vong.

CH3Cl khí độc gây tê liệt hệ thần kinh, có thể dẫn đến tử vong.

CO2 gây hiệu ứng nhà kính.

Chú ý: Chất lỏng có điểm chớp cháy nhỏ hơn 37,8oC được gọi là chất lỏng dễ cháy.

Chất lỏng có điểm chớp cháy lớn hơn 37,8oC gọi là chất lỏng có thể gây cháy.

Chất lỏng dễ cháy: Benzene, Ethanol, Butane, Acetone

Chất lỏng có thể gây cháy: Hexanol, Glycerol

- Ở các nhà máy, công xưởng thường sử dụng dây dẫn điện tiếp đất bằng cách lấy một thanh sắt cắm sâu xuống đất chừng 10 cm, sau đó nối các thiết bị điện vào thanh sắt bằng dây điện. Như vậy dòng điện đã được truyền bớt xuống đất thông qua dây điện và thanh sắt, giảm thiểu nguy cơ điện giật khi chạm vào vỏ các thiết bị điện, đồng thời giam nguy cơ rò rỉ và chập điện gây ra cháy nổ.

- Khi di chuyển, xăng dầu cọ xát với bồn chứa, bồn chứa cọ sát với không khí nên bị nhiễm điện và dễ xảy ra sự phóng điện giữa chúng. Do vậy các xe chở xăng có dây xích nhỏ thả xuống lòng đường (dây dẫn điện tiếp đất) để điện tích dịch chuyển từ bồn chứa và xăng dầu xuống lòng đường qua dây xích, tránh gây cháy nổ.

- Sự nổ vật lí xảy ra khi áp suất trong bình quá cao, bình không chịu đựng được áp suất nén. Nổ khí gas hiếm khi do nổ vật lí.

- Sự nổ hóa học thường xảy ra khi rò rỉ khí gas ra ngoài, tập trung tại một không gian tương đối kín, khi bị cháy thì phát nổ do phản ứng cháy nhanh gây giãn nở tốc độ lớn.