* Hình ảnh là cây trồng bị bệnh hại:

- Hình A. Củ khoai tây bị ghẻ sào

- Hình B. Cam bị vàng lá gân xanh

- Hình C. Cà phê bị rệp sáp

- Hình D. Cà chua bị sâu vẽ bùa

- Hình G. Cây bưởi bị chảy mủ

* Giải thích: Vì các hình trên mô tả trạng thái không bình thường của cây về chức năng  sinh lí, cấu tạo và hình thái do tác động của điều kiện ngoại cảnh không phù hợp hoặc sinh vật gây ra, làm giảm năng suất và phẩm chất của cây trồng.

Bệnh hại lại làm giảm năng suất và phẩm chất cây trồng vì:

Bệnh hại có ảnh hưởng xấu đến cây trồng, làm cây trồng sinh trưởng, phát triển kém; năng suất và chất lượng nông sản giảm, thậm chí không cho thu hoạch hoặc cây trồng bị chết.

Bệnh sinh lí là tiền đề cho bệnh do sinh vật phát triển và gây hại cho cây trồng vì:

 Các yếu tố ngoại cảnh bất lợi của môi trường: nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, ngập úng, khô hạn, thiếu hoặc thừa dinh dưỡng, chất độc, khí độc,.. Bệnh không có tính lây lan, không có nguồn bệnh tích lũy trên đồng ruộng, là điều kiện thuận lợi cho các bệnh sinh vật  phát sinh, phát triển, gây hại.

Bệnh do sinh vật gây hại có tính lây lan mạnh vì:

nguồn bệnh tồn tại trên cây, trong đất và các kí chủ khác trên đồng ruộng; có thể truyền bệnh thông qua trung gian và khi gặp điều kiện môi trường thuận lợi => vết bệnh loang rộng và phát tán sang bộ phận khác, cây khác; chu kì gây bệnh mới lại bắt đầu.

Đặc điểm bất thường ở cây bị bệnh:

- Hình 14.2A. Cà chua bị bệnh héo xanh vi khuẩn

- Hình 14.2B. Nho bị bệnh mốc sương

- Hình 14.2C. Rễ đu đủ bị tuyến trùng

- Hình 14.2D. Bệnh thối thân xì mủ sầu riêng.

- Hình 14.3A. Ngô bị héo do nắng nóng

- Hình 14.3B: Rau bị tuyết phủ

- Hình 14.3C. Lá cafe bị thiếu lân

-,Hình 14.3D: Quả táo bị thiếu canxi

Những triệu chứng bệnh hại cây trồng điển hình:

+ vết đốm (đốm sọc, đốm tròn,...),

+ biển màu (loang lỗ, vàng, trắng, đỏ, đen, nâu,... ),

+ biến dạng cây (lùn thấp, cao võng lên, xoăn lá, ... );

+ héo rũ toàn cây hoặc héo bộ phận, thổi hỏng hoặc khô cứng củ, quả, rễ non, thân mềm,. ....;

+ u, bướu, đảm sưng, chảy mủ, lỡ, loét trên các bộ phận cây,...

* Bệnh đạo ôn hại lúa

- Nguyên nhân: do nấm Pyricularia oryzae gây ra

- Triệu chứng: Trên lá, ban đầu vết bệnh rất nhỏ, sau lớn dần và có hình thoi, ở giữa bị hoại tử và khô xám.

* Bệnh xoăn vàng lá cà chua

- Nguyên nhân: Do vi rít xoăn vàng lá TYLCV gây ra

- Triệu chứng: lá bị xoăn, xuất hiện đầu tiên từ lá ngọn; lá bị đốm vàng, thân thấp lùn, phình to.

Bệnh đạo ôn hại lúa gây hại nặng khi trời âm u, thời tiết mát, độ ẩm cao vì:

Nấm thích nghi và phát triển mạnh, gây hại nặng khi thời tiết mát, độ ẩm cao, nhiều mây, âm u, ít nắng, đêm có sương mù nhiều; gieo sạ dày, bón thừa đạm,..

Không nên bón thừa đạm, nên tăng cường bón kali để phòng bệnh đạo ôn hại lúa vì: Trên những chân ruộng trũng, cây lúa hay có nguy cơ thừa đạm vì bộ rễ lớn hút nhiều nhưng đất này lại nghèo kali sẽ làm cho nấm đạo ôn phát sinh, gây hại mạnh. Do đó cần tăng cường bón phân kali và hạn chế bón đạm cho những chân ruộng trũng.

Các triệu chứng của bệnh đạo ôn hại lúa:

Trên lá, ban đầu vết bệnh rất nhỏ, sau đó lớn dẫn và có hình thoi, ở giữa bị hoại tử và khô xám. Khi bệnh nặng, vết bệnh lan ra làm cho toàn bộ là bị cháy Bệnh tấn công trên cổ bông và cổ giẻ lúa, làm cho bông hoặc giẻ bị khô và gãy.

Ở địa phương em, bệnh đạo ôn cổ bông phát sinh và mức độ gây hại phụ thuộc với điều kiện thời tiết vào giai đoạn lúa ôm đòng, trỗ(giữa tháng 4 đến đầu tháng 5 nếu gặp điều kiện thời tiết thuận lợi(ẩm độ cao, mưa kéo dài..)

Bệnh xoăn vàng lá lại làm cây cà chua bị lùn vì: bệnh do virus xoăn vàng lá Tomato yellow leaf curl virus gây ra. Virus tồn tại bên trong cây, lan truyền từ cây này sang cây khác chủ yếu nhờ bọ phấn, bọ trĩ; hoặc qua vết thương cơ giới.

Để phòng ngừa bệnh xoăn vàng lá cà chua: dùng giống kháng virus TYLCV; nhổ bỏ cây bệnh đem tiêu hủy; luân canh nghiêm ngặt; vệ sinh đồng ruộng, trừ cỏ dại; diệt trừ sinh vật trung gian truyền bệnh là bọ phấn, bọ trĩ.

Triệu chứng của bệnh xoăn vàng lá cà chua: lá bị xoăn, xuất hiện đầu tiên từ lá ngọn; lá bị đốm vàng; thân thấp lùn, phình to.

Một số giống cà chua kháng bệnh xoăn vàng lá ở Việt Nam: giống cà chua MV1; giống cà chua lai HT7; giống cà chua C95; giống cà chua XH5; giống cà chua XH1; XH2; giống PT18; giống DT28;...

Ở địa phương em, trồng cà chua vào thời tiết nóng, ẩm dễ bị nhiễm bệnh xoăn vàng lá

Ở vườn trồng dày, đất dễ ngập úng thường bị bệnh vàng lá gân xanh nặng hơn vì: rầy chổng cánh phát triển mạnh làm cho bệnh lây lan rất nhanh.

Cắt tỉa cành cho cây cam giúp phòng ngừa được bệnh vàng lá gân xanh vì cắt tỉa cành để vườn thông thoáng, tránh giao tán cây, loại trừ ưu thế ngọn cho các đọt bên phát triển đảm bảo sinh trưởng cân đối, hạn chế sâu bệnh hại, góp phần làm giảm bệnh vàng lá gân xanh.

Triệu chứng của bệnh vàng lá gân xanh hại cam: phiến lá hẹp, có màu vàng nhưng gân lá vẫn còn màu xanh; lá mọc thẳng đứng như tai thỏ, khoảng cách giữa các lá ngắn; quả nhỏ, dị hình; hạt bị lép, màu nâu.

- Ở địa phương em, cây cam được trồng xem với cây ổi

- Việc trồng xem cây ổi có phòng ngừa bệnh vàng lá gân xanh. Vì: nó sẽ xua đuổi rầy chổng cánh, diệt trừ sinh vật trung gian truyền bệnh và rầy chổng cánh.

Rễ cây hồ tiêu bị bệnh tuyến trùng lại nổi các nốt u sần và làm cây bị héo vì:

- Tuyến trùng chích hút, bơm độc tố vào rễ, làm rễ bị nghẽn macchj, phồng to, giảm khả năng hấp thu nước và dưỡng chất khiến cây sinh trưởng và phát triển kém.

- Tuyến trùng gây ra các vết thương ở rễ tạo điều kiện cho nấm bênh, virus, vi khuẩn xâm nhập gây bệnh chết nhanh, chết chậm;..trên cây hồ tiêu.

Đặc điểm cấu tạo của tuyến trùng: thực quản, kim chích, cơ quan sinh dục.

Triệu chứng của bệnh tuyến trùng hại cây hố tiêu: cây sinh trưởng kém cằn cỗi; hệ rễ kém phát triển, có các khối u sần.  Lá bị vàng từ dưới gốc lên trênm làm cây bị héo.