- Hydrocarbon không no là những hydrocarbon trong phân tử có chứa liên kết đôi C = C hoặc liên kết ba C ≡ C hoặc cả hai loại liên kết đó.

- Tính chất:

+ Tính chất vật lí: ở điều kiện thường các hydrocarbon không no có thể ở thể khí, thể lỏng hoặc thể rắn. Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi của các hydrocarbon không no nói chung tăng dần theo chiều tăng số nguyên tử carbon trong phân tử. Ngoài ra, các hydrocarbon không no đều nhẹ hơn nước, không tan hoặc ít tan trong nước, tan trong dung môi không phân cực như chloroform …

+ Tính chất hoá học: Phản ứng đặc trưng của các hydrocarbon không no là phản ứng cộng.

- Ứng dụng: Các hydrocarbon không no được ứng dụng làm nguyên liệu trong tổng hợp hữu cơ, nhiên liệu …

- Giống nhau: đều có mạch hở.

- Khác nhau:

+ Phân tử alkane chỉ chứa các liên kết đơn;

+ Phân tử alkene chỉ chứa liên kết đơn và một liên kết đôi C = C.

+ Phân tử alkyne chỉ chứa liên kết đơn và một liên kết ba C ≡ C.

Đánh số các nguyên tử carbon trên mạch chính sao cho số chỉ vị trí liên kết bội mang số nhỏ nhất.

Các alkyne không có đồng phân hình học do trong phân tử alkyne, hai nguyên tử C liên kết ba ở trạng thái lai hoá sp (lai hoá đường thẳng).

Trong phân tử alkene nếu mỗi nguyên tử carbon của liên kết đôi liên kết với hai nguyên tử hoặc hai nhóm nguyên tử khác nhau thì sẽ có đồng phân hình học.

Vậy điều kiện để có đồng phân hình học của alkene  là:

a ≠ b và c ≠ d.

Khi số nguyên tử carbon tăng, tương tác van der Waals giữa các phân tử tăng, dẫn đến nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi của các alkene, alkyne nói chung cũng tăng.

Khi tham gia phản ứng cộng hydrogen, liên kết π trong phân tử alkene, alkyne bị phá vỡ do liên kết π trong phân tử alkene, alkyne kém bền.

Đun cồn 90^o với sulfuric acid đặc sinh ra khí ethylene (có lẫn tạp chất như CO₂, SO₂…).

Dẫn khí đi qua ống nghiệm có nhánh đựng dung dịch NaOH để loại bỏ các tạp chất, thu ethylene tinh khiết hơn.

CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O;

SO₂ + 2NaOH → Na₂SO₃ + H₂O.

Các phương trình hoá học xảy ra:

- Điều chế ethylene:

C₂H₅OH $\stackrel{H_{2}S{O}_4,t^o}{\to }$ CH₂ = CH₂ + H₂O

- Thử tính chất ethylene:

CH₂ = CH₂ + Br₂ → CH₂Br – CH₂Br

Trong cả hai thí nghiệm, nước bromine đều nhạt màu dần đến mất màu.

Tạo ra sản phẩm phụ: 1,2 – dibromoethane.

Sản phẩm chính của phản ứng tuân theo quy tắc cộng Markovnikov:

- Cả hai thí nghiệm dung dịch thuốc tím đều nhạt màu dần đến mất màu.

Phương trình hoá học:

3C₂H₄ + 2KMnO₄ + 4H₂O → 3C₂H₄(OH)₂ + 2MnO₂↓ + 2KOH

3C₂H₂ + 8KMnO₄ → 3KOOC – COOK + 8MnO₂↓ + 2KOH + 2H₂O

- Cả hai ống nghiệm đều không thu được dung dịch trong suốt sau thí nghiệm vì đều sinh ra vẩn đục MnO₂.

Phương trình hoá học:

3C₃H₆ + 2KMnO₄ + 4H₂O → 3C₃H₆(OH)₂ + 2MnO₂↓ + 2KOH

Alkyne có 4 nguyên tử carbon trong phân tử có công thức phân tử: C₄H₆.

Chất này có 2 đồng phân alkyne là:

CH ≡ C – CH₂ – CH₃ và CH₃ – C ≡ C – CH₃.

Tuy nhiên chỉ có một chất phản ứng được với dung dịch AgNO₃ trong ammonia.

Phương trình hoá học:

CH ≡ C – CH₂ – CH₃ + Ag(NH₃)₂OH → CAg ≡ C – CH₂ – CH₃↓ + 2NH₃ + H₂O.

- Trích mẫu thử.

- Dùng dung dịch AgNO₃ trong ammonia làm thuốc thử:

+ Không hiện tượng → mẫu thử là but – 2 – yne.

+ Xuất hiện kết tủa vàng → mẫu thử là but – 1 – yne.

Phương trình hoá học:

CH ≡ C – CH₂ – CH₃ + Ag(NH₃)₂OH → CAg ≡ C – CH₂ – CH₃ + 2NH₃ + H₂O.

Vì lượng nhiệt toả ra khi đốt cháy 1 mol acetylene lớn hơn nhiều so với đốt cháy 1 mol ethylene.

Không được dùng nước dập tắt đám cháy có mặt đất đèn. Do CaC₂ (thành phần chính trong đất đèn) có thể tác dụng được với nước sinh ra C₂H₂ là chất khí, dễ cháy, khi cháy toả nhiệt mạnh càng làm cho đám cháy trở nên dữ dội và nguy hiểm hơn.